***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Ο Ανδρέας Κακριδής σπούδασε Οικονομικά στο Balliol College της Οξφόρδης και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια στράφηκε προς την οικονομική ιστορία και το 2009 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με θέμα την οικονομική σκέψη και το ζήτημα της ανάπτυξης στη μεταπολεμική Ελλάδα. Διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ έχει διατελέσει επίσης επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν την ελληνική οικονομική ιστορία και την ιστορία της οικονομικής σκέψης, με έμφαση στα ζητήματα νομισματικής πολιτικής, ανασυγκρότησης και ανάπτυξης. Από την ίδρυση του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος διατελεί επιστημονικός υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου της Τράπεζας της Ελλάδος και είναι επιμελητής της σειράς «Τεκμήρια από το Ιστορικό Αρχείο»

Ας ξεκινήσουμε, κ. Κακριδή, από την πηγή από την οποία ανέβλυσε η εκδοτική σειρά «Τεκμήρια από το Ιστορικό Αρχείο», δηλαδή το ίδιο το Ιστορικό Αρχείο της Τράπεζας της Ελλάδος. Τι ακριβώς είναι αυτό το αρχείο και τι περιλαμβάνει;

Όπως όλα τα ιδρύματα και οι θεσμικοί φορείς με ιστορία κάποιων δεκαετιών ή και αιώνων, η Τράπεζα της Ελλάδος δημιούργησε το δικό της Ιστορικό Αρχείο, για να διασώσει το πολύτιμο υλικό που έχει στην κατοχή της και για να προσφέρει τη δυνατότητα στους ερευνητές να το μελετήσουν. Η δημιουργία του Ιστορικού Αρχείου της Τράπεζας της Ελλάδος (ΙΑΤΕ) ανάγεται στο 1999 και αυτό σήμερα βρίσκεται κάτω από την ομπρέλα του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος, το οποίο αποτελεί τον πολιτιστικό βραχίονα της Τράπεζας.

Στο ΙΑΤΕ δεν φυλάσσουμε μόνο το αρχειακό υλικό της Τράπεζας από το έτος ίδρυσής της, το 1927, δηλαδή τα τεκμήρια που έχουν συμπληρώσει τα χρονικά όρια διατήρησής τους στις υπηρεσιακές μονάδες, αλλά και προσωπικά αρχεία Διοικητών, Υποδιοικητών και διευθυντικών στελεχών, αρχεία καλλιτεχνών που συνδέονται με την Τράπεζα της Ελλάδος, όπως επίσης και αρχειακό υλικό που έχει σχέση με την οικονομική ιστορία της χώρας. Ενδεικτικά αναφέρω τα αρχεία των πρώην Διοικητών Ζολώτα, Βαρβαρέσου και Μαντζαβίνου, του Γιάγκου Πεσμαζόγλου, του ζωγράφου και χαράκτη Μιχαήλ Αξελού, το τμήμα της φωτογραφικής συλλογής του Κωνσταντίνου Μεγαλοκονόμου που σχετίζεται με την Τράπεζα και άλλα πολλά. Το Αρχείο μας εμπλουτίζεται με νέες δωρεές, με πιο πρόσφατη αυτή της κυρίας Αλεξάνδρας Βοβολίνη, που αφορά αρχεία της οικογενείας των ιδρυτών του ιστορικού τίτλου Βιομηχανική Επιθεώρησις.

Πώς προέκυψε η σειρά των Τεκμηρίων και ποιος είναι ο στόχος της;

Η σειρά προέκυψε από την επιθυμία μας να ανοίξουμε το ΙΑΤΕ προς ένα ευρύτερο κοινό, δηλαδή προς εκείνους που δεν έχουν λόγους να το επισκεφθούν για να πραγματοποιήσουν κάποια ερευνητική εργασία. Σκεφτήκαμε ότι υπάρχει ένα κοινό που ενδιαφέρεται για την ιστορία, αλλά για τον άλφα ή βήτα λόγο δεν θέλει ή δεν μπορεί να χαθεί μέσα στους φακέλους και τις αμέτρητες σελίδες ενός ιστορικού αρχείου. Αποφασίσαμε λοιπόν να επιλέξουμε κομμάτια από το υλικό μας και να τα αναδείξουμε μέσα από επιμελημένες εκδόσεις, που φωτίζουν καλύτερα ένα θέμα, μία περίοδο ή μία προσωπικότητα. Όλα τα βιβλία της σειράς μας εστιάζουν σε ένα σημαντικό πρόσωπο ή σε ένα ιστορικό γεγονός και στόχος μας είναι να προβάλουμε το υλικό που έχουμε στη διάθεσή μας και δεν έχει ποτέ άλλοτε δημοσιευθεί. Οι εκδόσεις μας περιλαμβάνουν φωτογραφικό υλικό ή συνοδεύονται από ηλεκτρονικό παράρτημα, που περιλαμβάνει φωτογραφίες από τα πρωτότυπα έγγραφα και τεκμήρια. Με αυτό τον τρόπο ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή, έστω και εξ αποστάσεως, με την εμπειρία που προσφέρει η επίσκεψη σε ένα αρχείο. 

Από πόσα βιβλία αποτελείται η σειρά;

Από το 2019, που ξεκινήσαμε αυτή την εκδοτική σειρά, μέχρι σήμερα έχουμε εκδώσει τέσσερις τίτλους:

 

Το πρώτο μας Τεκμήριο, σε επιμέλεια της ιστορικού και προϊσταμένης του Τμήματος Κοινοβουλευτικών Αρχείων στη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων Άντζελας Καραπάνου, έχει τίτλο Ημερολόγιο 1941-1945: Από την Αθήνα στο Λονδίνο με την εξόριστη κυβέρνηση: ένας υπάλληλος της Τράπεζας της Ελλάδος αφηγείται και είναι το προσωπικό ημερολόγιο του υπαλλήλου της Τράπεζας της Ελλάδος Σωκράτη Κοσμίδη, ο οποίος πήρε μέρος στην αποστολή μεταφοράς του ελληνικού χρυσού εκτός της κατεχόμενης Ελλάδας και στη συνέχεια ακολούθησε την εξόριστη κυβέρνηση στην περιπετειώδη διαδρομή της από την Αθήνα έως το Λονδίνο. Το ημερολόγιο του Κοσμίδη ξεκινά́ λίγες μέρες μετά την εκδήλωση της γερμανικής επίθεσης στην Ελλάδα και εκτείνεται έως τις αρχές του 1945, καταγράφοντας συστηματικά την περιπέτεια που έζησε ο ίδιος μαζί με την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, καθώς και τις σχετικές πολιτικοκοινωνικές ζυμώσεις και εξελίξεις εκείνης της περιόδου.

Το δεύτερο Τεκμήριο, με εισαγωγή του ιστορικού και διευθυντή Ερευνών στην Ακαδημία Αθηνών Σωτήρη Ριζά, έχει τίτλο Η Ελληνική Οικονομική Κατάσταση και αφορά το υπόμνημα που έστειλε το 1946 ο Κυριάκος Βαρβαρέσος προς τον τότε υφυπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Dean Acheson, εκθέτοντας την τραγική κατάσταση στην οποία βρισκόταν η χώρα μας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Βαρβαρέσος διετέλεσε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και έχει γίνει κυρίως γνωστός για την περίφημη «Έκθεση επί του οικονομικού προβλήματος της Ελλάδος» του 1952, αλλά το συγκεκριμένο έγγραφο που αναδεικνύουμε, το οποίο είναι άγνωστο στο ευρύ κοινό μέχρι σήμερα, παρουσιάζει εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον με αυτήν, καθώς προσεγγίζει τα καίρια προβλήματα – οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά – της χώρας το καλοκαίρι του 1946, την εποχή που η Ελλάδα διολίσθαινε προς έναν οδυνηρό εμφύλιο πόλεμο.

Το τρίτο Τεκμήριο, με εισαγωγή της ιστορικού και συμβούλου διοικήσεως στο Ίδρυμα Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού Λένας Α. Κορμά, έχει τίτλο Πτυχές της αποκατάστασης των προσφύγων στην Ελλάδα, 1922-1930 και περιλαμβάνει τεκμήρια για το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, που βρίσκονται σε εμάς εξαιτίας του μετέπειτα Διοικητή Εμμανουήλ Τσουδερού, ο οποίος είχε ασχοληθεί εκτενώς με το ζήτημα και δώρισε το προσωπικό του αρχείο στο Ιστορικό Αρχείο της Τράπεζας. Στο βιβλίο σταχυολογούνται τεκμήρια από την αποστολή Νάνσεν (πρόκειται για τον Νορβηγό διπλωμάτη Fridtjof Nansen, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος Ύπατος Αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών για τους Πρόσφυγες), το 1922, έως τις παραμονές της διάλυσης της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) το 1930, αναπαριστώντας, σε αδρές γραμμές, την ιστορία της προσφυγικής αποκατάστασης κατά τον Μεσοπόλεμο από τη σκοπιά του έργου των κρατικών υπηρεσιών, του Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων και της ίδιας της ΕΑΠ. Στο βιβλίο περιλαμβάνεται επίσης η αδημοσίευτη μέχρι τώρα συλλογή στατιστικών πινάκων που συνέταξε, ως μέλος της ΕΑΠ, ο συγγραφέας και πολιτικός Αλέξανδρος Α. Πάλλης, η οποία αποτυπώνει το μέγεθος της πρόκλησης και τις ποικίλες επιχειρησιακές διαστάσεις του εγχειρήματος της.

Το τέταρτο Τεκμήριο, με εισαγωγή της ιστορικού και Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Σύγχρονης Ιστορίας στο University of Sheffield και στο American College of Greece Ειρήνης Καραμούζη, έχει τίτλο Η Συμφωνία Σύνδεσης της Ελλάδας με την ΕΟΚ: Οι διαπραγματεύσεις μέσα από το αρχείο του Ιωάννη Πεσμαζόγλου, βασίζεται στο αρχείο του βασικού διαπραγματευτή της ελληνικής κυβέρνησης με την τότε ΕΟΚ Ιωάννη (Γιάγκου) Πεσμαζόγλου, το οποίο η οικογένειά του δώρισε στην Τράπεζα της Ελλάδος πριν από λίγα χρόνια. Μέσα από τα δεκάδες έγγραφα και τις φωτογραφίες του αρχείου βλέπουμε την εξέλιξη των διαβουλεύσεων την περίοδο 1959-1961 που οδήγησαν στην υπογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης στις 9 Ιουλίου 1961 και παρακολουθούμε αθέατες μέχρι σήμερα πλευρές της διαπραγμάτευσης.

Πώς ήταν η συνεργασία με τους ιστορικούς που επιμελήθηκαν τα βιβλία;

Μπορώ να σας πω ότι η συνεργασία με τους τέσσερις επιστήμονες ήταν μία από τις πιο ευχάριστες πλευρές όλης αυτής της προσπάθειας. Πέρα από την αρχική επιλογή, για την οποία υπήρξαμε ιδιαίτερα τυχεροί, νιώθουμε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι, γιατί καταφέραμε να προσελκύσαμε κυρίως νέους ερευνητές, πράγμα που ήταν ένας από τους βασικούς στόχους αυτής της προσπάθειας.

Οι εκδόσεις σας ξεχωρίζουν και για έναν ακόμη λόγο: την όμορφη εμφάνισή τους και το εξαιρετικά προσεγμένο τους στήσιμο. Τι λέτε γι’ αυτό;

Πράγματι όλες οι εκδόσεις του Κέντρου Πολιτισμού της Τράπεζας διακρίνονται για το σχεδιασμό και την ποιότητα της εκτύπωσης. Είμαστε ιδιαίτερα τυχεροί σε αυτό γιατί όλες οι εκδόσεις μας γίνονται «in house» – αυτό σημαίνει ότι όλη η διαδικασία έκδοσης ενός βιβλίου αρχίζει και τελειώνει μέσα στην Τράπεζα της Ελλάδος. Από τη γλωσσική επιμέλεια και το γραφιστικό σχεδιασμό, που γίνεται από τα έμπειρα στελέχη του Κέντρου Πολιτισμού, μέχρι την εκτύπωση και τη βιβλιοδεσία, που γίνεται από το Ίδρυμα Εκτύπωσης Τραπεζογραμματίων και Αξιών της Τράπεζας της Ελλάδος, το γνωστό μας Νομισματοκοπείο. Είναι μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί το συντονισμό και τη συνεργασία πολλών πλευρών, αλλά νομίζω ότι το αποτέλεσμα μας δικαιώνει.

Θα υπάρξει συνέχεια στη σειρά;

Όπως θα έχετε διαπιστώσει, από το 2019 έχουμε εκδώσει τέσσερα βιβλία. Αυτό σημαίνει περίπου ένα το χρόνο. Η πανδημία μας δυσκόλεψε λίγο, είναι η αλήθεια, αλλά παραμένουμε προσηλωμένοι στο στόχο μας. Είμαστε, λοιπόν, ιδιαιτέρως ευτυχείς, διότι πρόσφατα πήραμε το πράσινο φως από τη Διοίκηση της Τράπεζας για να συνεχίσουμε τη σειρά των Τεκμηρίων, με τουλάχιστον τρία ακόμη βιβλία. Με αυτό τον τρόπο θα συνεχίσουμε την έρευνα για να ανακαλύψουμε νέο υλικό που αξίζει να το αξιοποιήσουμε σε μια έκδοση και παράλληλα θα δώσουμε την ευκαιρία σε νέους ερευνητές να εργαστούν πάνω στα τεκμήριά μας. Στόχος από εδώ και πέρα είναι να αξιοποιήσουμε περισσότερο τα αρχεία που αποκτήσαμε πρόσφατα και να προσφέρουμε στο αναγνωστικό κοινό τις όψεις ενός υλικού που περιμένει να βγει στο φως.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.