***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Μια μεγαλειώδης διατριβή για τη γλωσσοκεντρική παράμετρο της Οδύσειας του Νίκου Καζαντζάκη, μια επική πραγματεία για τους νεολογισμούς του έργου και όχι μόνο είναι η διατριβή του Νίκου Μαθιουδάκη που κυκλοφόρησε από την Κάπα Εκδοτική. Επί της ουσίας, πρόκειται για μια μελέτη ζωής από έναν νέο επιστήμονα που η αφοσίωσή του στον καζαντζακικό στοχασμό έδωσε τη μορφή μιας μοναδικής σε παγκόσμιο επίπεδο ερευνητικής αναμέτρησης μαζί του αναδεικνύοντας κάθε λεπταίσθητη γλωσσική απόχρωση της εμβέλειάς του έργου του. Μια διατριβή που αξίζει όχι μόνο να γίνει αντικείμενο κάθε περαιτέρω επιστημονικής έρευνας, αλλά και να διακριθεί για το μέγεθος και τον όγκο της δουλειάς που απαιτήθηκε εκ μέρους του Νίκου Μαθιουδάκη τόσο σε ελληνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να αναγνωριστεί ως ένα έργο που θα σηματοδοτεί τα ελληνικά γράμματα για πάντα.
Σημαντικός επιστήμονας της γενιάς του ο Νίκος Μαθιουδάκης έχει ειδικευτεί στη Νεοελληνική λογοτεχνία με διατριβή στον Τομέα της Γλωσσολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης. Είναι υφογλωσσολόγος και συμμετέχει σε επιστημονικά συνέδρια λογοτεχνικού και γλωσσολογικού ενδιαφέροντος, θέλοντας να προάγει την επιστήμη της γλώσσας και της λογοτεχνίας. Ασχολείται με γλωσσική και υφολογική επιμέλεια λογοτεχνικών και επιστημονικών κειμένων σε συνεργασία με διάφορους φορείς, ιδρύματα και εκδοτικούς οίκους. Επίσης, είναι μέλος Συνεργαζόμενου Εκπαιδευτικού Προσωπικού της θεματικής ενότητας «Επιμέλεια κειμένων και εκδοτικές πρακτικές» στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου. Επί σειρά ετών διετέλεσε επιστημονικός επιμελητής των έργων του Νίκου Καζαντζάκη, ολοκλήρωσε την επιμέλεια του ανέκδοτου έργου του Νίκου Καζαντζάκη Ο Ανήφορος. Δίδαξε στο Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θράκης και στο Τμήμα Θεολογίας του Πανεπιστημιακού Κολεγίου LOGOS στα Τίρανα της Αλβανίας. Το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021 θα βρίσκεται ως επισκέπτης καθηγητής Νέας Ελληνικής Γλώσσας & Πολιτισμού στο τμήμα νεοελληνικών σπουδών του Πανεπιστημίου της Γρανάδας.
Συνταιριάζοντας την επιστημοσύνη με τη βαθιά αφοσίωση προς τον Καζαντζάκη —υπήρξε άλλωστε επί σειρά ετών ο επιστημονικός σύμβουλος των εκδόσεων Καζαντζάκη— και την ποιητική γραφή του Καζαντζάκη με τη δική του λογοτεχνική αγάπη και έχοντας ως «συναισθηματικό παρονομαστή» —ας μου επιτραπεί ο όρος— την κοινή του καταγωγή με τον μεγάλο συγγραφέα από το Ηράκλειο Κρήτης, ο Νίκος Μαθιουδάκης καταθέτει ένα εγχειρίδιο γλωσσολογίας, εστιασμένο στη «σύγχρονη επική δημιουργία», όπως χαρακτηρίζει τη καζαντζακική Οδύσεια και βρίσκει τον τρόπο να αναδείξει τον γλωσσικό πλούτο που πέτυχε να «θηρεύσει» ο Καζαντζάκης από τα πυκνόφυλλα δάση της ελληνικής γλώσσας. Ουσιαστικά, συνδυάζει τα πεδία της Γλώσσας και της Λογοτεχνίας, ενώ πρόκειται για μια μελέτη αναφορικά με τους τρόπους που ανακαλύπτουμε και ξεκλειδώνουμε τις «άγνωστες» λέξεις μέσα σε ένα λογοτεχνικό κείμενο. Εμβριθής ερευνητής ο Μαθιουδάκης στέκεται μπροστά στους 5415 νεολογισμούς τους οποίους ο ίδιος, για πρώτη φορά στην ελληνική γραμματεία, συναρμολογεί με περισσή φροντίδα και αγάπη και δοκιμάζει τον εαυτό του μπροστά στη διάτορη γλωσσική πλημμυρίδα του έργου αναλύοντας και αποσαφηνίζοντας πολύπλοκες έννοιες με έναν απολύτως γοητευτικό τρόπο. Πετυχαίνει έτσι όχι μόνο ο λόγος του να μην αποδυναμωθεί από την επιστημονικότητα την οποία οφείλει να έχει αλλά να μπορεί να γίνεται βαθιά αντιληπτός και σε όλους όσοι θα εμβαθύνουν στη διατριβή του ανεξάρτητα από το δικό τους επίπεδο γλωσσολογικής γνώσης και αντίληψης.
Παίρνοντας τη σκυτάλη από τον Καζαντζάκη που δικαιωματικά εκείνος την κράτησε από τον ίδιο Όμηρο, ο Μαθιουδάκης συντάσσει τη δική του Οδύσ[σ]εια και δημιουργεί ένα καζαντζακικό λεξικό κάνοντας ταυτόχρονα το έργο του μια κιβωτό διάσωσης ιδιαίτερα πανέμορφων λέξεων. Διασώζει με αυτόν τον τρόπο ταυτόχρονα και τον μόχθο του ίδιου του Καζαντζάκη που επί χρόνια κορφολογούσε λέξεις και ευλαβικά τις διατηρούσε σαν τον θησαυρό της δημοτικής γλώσσας που όφειλε να προασπίσει και να μην αφήσει να περάσει στη λήθη. Και μπορεί να εκφράστηκαν αντιρρήσεις για την τόσο ενδελεχή χρήση τους μέσα στο επικό του έργο, η ουσία ωστόσο παραμένει ότι ο Καζαντζάκης χρησιμοποίησε τη γοητευτική τους ηχητική για να προσδώσει κύρος στην εξελικτική πορεία της λαϊκής γλωσσικής αγωγής και να απαθανατίσει το μέγεθός τους. Ο Μαθιουδάκης βλέπει μπροστά του την ανάγκη να διασφαλιστεί η αναφαίνουσα μαρτυρική προσπάθεια του Καζαντζάκη και οριοθετεί το μέγεθός της αναδεικνύοντας παράλληλα την «ποιητική γραμματική» του σε ένα πολυδιάστατο και σύνθετο έργο 800 σελίδων. Χωρίζοντας το δικό του έργο σε επτά κεφάλαια ο Μαθιουδάκης διασαφηνίζει τον αγώνα του Καζαντζάκη να εντάξει στην καθημερινή διάλεκτο των Ελλήνων την ποιητική νοημοσύνη που καθορίζεται από τον μαγνητισμό των λέξεων, καθώς υπάρχουν λέξεις τις οποίες αν και καθημερινά μεταχειριζόμαστε αγνοούμε το βάθος των σημαινομένων τους.
Σημαντικά είναι τα προλογικά κείμενα που κοσμούν την εισαγωγή του βιβλίου από τον Πίτερ Μπιν, Ομότιμο Καθηγητή Αγγλικής και Συγκριτικής Φιλολογίας του Dartmouth College (USA), τη Ζωή Γαβριηλίδου Καθηγήτρια Γλωσσολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, την Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, Καθηγήτρια Γλωσσολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, τον Χριστόφορο Χαραλαμπάκη, Ομότιμου Καθηγητή Γλωσσολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Πίτερ Μπιν γράφει μεταξύ άλλων:
«[…]Συνεπώς, η αξία της διδακτορικής διατριβής του Νίκου Μαθιουδάκη είναι πολλαπλή και ως γλωσσολογική μελέτη και ως εν δυνάμει καζαντζακικό λεξικό, καθιστώντας απολύτως επιβεβλημένη την τωρινή έκδοσή της ως μονογραφία για το ευρύ αναγνωστικό κοινό, διότι αφενός τεκμηριώνει την ακατάπαυστη παρόρμηση του Καζαντζάκη –την αντοχή του– να διατηρήσει τον πλούτο και την ποικιλία της ελληνικής δημοτικής, καθώς όμως και την επιστημονική αντοχή και φροντίδα του ίδιου του Μαθιουδάκη –τον άθλο του– να ασχοληθεί με το καζαντζακικό έπος, και αφετέρου διευκολύνει, κατά κάποιο τρόπο, την ακριβή επαναμετάφραση των υπόλοιπων μυθιστορημάτων και θεατρικών έργων του Καζαντζάκη που μεταφράστηκαν από ανθρώπους που δεν γνώριζαν ελληνικά. Η μελέτη του Νίκου Μαθιουδάκη μας προσκαλεί να δούμε το έπος του Νίκου Καζαντζάκη, την Οδύσειά του, ως ένα φαινόμενο το οποίο αποκαλύπτει μια ιδιαίτερη δεξιοτεχνία που περιλαμβάνει την ιστορία, την αρχαία τέχνη, την πολιτική, τη φιλοσοφία, τη θρησκεία και άλλα πολλά, όλα αυτά όμως «υποταγμένα» στη . . . γλώσσα».
Ο Μαθιουδάκης εντοπίζει και τις μεθόδους αποκωδικοποίησης των λέξεων από τους αναγνώστες επικεντρώνοντας τη μελέτη του στις στρατηγικές κατανόησης που αναπτύσσονται για την κατανόηση της ποιητικής γλωσσικής αισθητικής του Καζαντζάκη. Παράλληλα εντοπίζει τους παράγοντες εκείνους που επηρεάζουν την αναγνωστική διαδικασία και κατανόηση τόσο τους ψυχολογικούς όσο και τους γλωσσικούς και αντιμετωπίζει τη γλωσσολογική πρόκληση του καζαντζακικού έργου, ενός έργου που δεν έχει διαβαστεί ίσως όσο θα έπρεπε. Παράλληλα, αναδεικνύει την ιδιοσυγκρισιακή μορφή του μεγάλου δημιουργού, την «ποιητική γραμματική», την οποία επεξηγεί με άριστο τρόπο, ώστε να κατανοηθεί πλήρως και από τον αδαή αναγνώστη που μαθαίνει για το θεωρητικό αυτό πλαίσιο για πρώτη φορά.
Με τη σεμνότητα που τον διακρίνει ο Μαθιουδάκης αφιερώνει το διδακτορικό του έργο στους «δασκάλους μου που με έμαθαν να σκέφτομαι να φαντάζομαι και να εκφράζομαι ελεύθερα» και τους ευχαριστεί προσωπικά από τις πρώτες κιόλας σελίδες αυτού του συγγραφικού άθλου, τον οποίο θα πρέπει τόσο η επιστημονική κοινότητα όσο και η αναγνωστική να τον αγκαλιάσει και να εμβαθύνει στις γνώσεις που με απαράμιλλο τρόπο έχει συγκεντρώσει σε μια μοναδική και αξιομελέτητη μονογραφία. Καταθέτοντας στο τέλος τα προσωπικά του εργαλεία για την έρευνα αυτή ο Μαθιουδάκης παραθέτει μια εντυπωσιακά μεγάλη και ουσιαστική σχετική βιβλιογραφία ώστε ο μελετητής του μέλλοντος να μπορέσει να εστιάσει την προσοχή του. Και ως άλλος Οδυσσέας αποσύρεται διακριτικά για να αφήσει χώρο σε αυτόν σίγουρος ότι ο ίδιος «έκαμε το δικό του χρέος» στην Ιστορία. Ανεβαίνοντας τον προσωπικό του ανήφορο ολοκλήρωσε σε απόλυτο βαθμό αυτό που ο Καζαντζάκης εννοούσε όταν έλεγε: «Το πρώτο σου χρέος, εχτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη εντολή να σε ξεπεράσει».
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
