***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Ιστορίες του υποκόσμου, Χανς Φάλαντα, Εκδόσεις Κοβάλτιο
Ο Χανς Φάλαντα γεννήθηκε το 1893 στο Γκράιφσβαλντ της Γερμανίας και πέθανε στο Βερολίνο το 1947. Στον μισό αιώνα ζωής που διένυσε, δεν έζησε όπως θα έπρεπε να ζήσει ένας υγιής και ελεύθερος άνθρωπος, και αυτό αποτυπώνεται σε όλα τα έργα του μα και στο συγκεκριμένο βιβλίο που μας έρχεται από τις εκδόσεις Κοβάλτιο.
Οι ιστορίες του βιβλίου είναι:
- «Λόγος υπέρ των τέρψεων της μορφίνης». Το βιβλίο ξεκινάει γραπώνοντας τον αναγνώστη από τα πέτα και κερδίζοντας μεμιάς την προσοχή του. Η ιστορία είναι πιθανώς βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα και αποτυπώνει τη στέρηση ενός μορφινομανή και τις προσπάθειες-κατεργαριές του ώστε να πάρει τη δόση του (και μέσω αυτής να διαφύγει μιας σκληρής καθημερινότητας). Μέσα από την ταχύτατη ροή της, η ποιητικότητα και η έκδηλη μελαγχολία του Φάλαντα δηλώνουν το παρών τους, όμως εδώ δεν αποτυπώνεται μονάχα το αδιέξοδο ενός εθισμένου αλλά και η τραγικότητα ενός κόσμου που παλεύει να αναμετρηθεί με τη σκληρή πραγματικότητα εκείνων των χρόνων.
«Σε λίγα μόνο λεπτά, σε λίγα μόνο λεπτούλια, σ’ ένα αμελητέο χρονικό διάστημα, ένα βαθύ, θριαμβικό αίσθημα ειρήνης θα κατακλύζει τα άκρα μου, η ζωή θα είναι ωραία ξανά, κι εγώ θ’ αφήνομαι σε όνειρα με παλάτια και κορίτσια. Τα πιο όμορφα κορίτσια του κόσμου, και θα ‘ναι όλα τους δικά μου, αρκεί να τους σκάσω ένα χαμόγελο… Η μορφίνη πραγματοποιεί κάθε μου επιθυμία, αρκεί να κλείσω τα μάτια μου κι ο κόσμος όλος γίνεται δικός μου».
- «Αναζητώντας τον πατέρα μου». Η ιστορία ενός πιτσιρικά που κατηγορείται για την κλοπή ενός ποδηλάτου (του πατέρα του, μάλιστα!) και απολογείται στον δικαστή του. Σε αυτόν τον μονόλογο που διαβάζεται μονορούφι, ο Φάλαντα αφήνει κατά μέρος τη μελαγχολική σκοτεινότητά του και υιοθετώντας γλώσσα αργκό, μεταμορφώνεται σε έναν έφηβο που εξιστορεί τις περιπέτειες που του συνέβησαν ώσπου να συλληφθεί. Η συγκεκριμένη ιστορία θα μπορούσε να αποτελεί και μονόπρακτο, διαβάζεται με χαμόγελο και στη ρίζα της δείχνει επηρεασμένη από τις πολυδαίδαλες ιστορίες του Τσέχωφ.
- «Ιστορίες του υποκόσμου». Μια σύντομη ιστορία με τρία σκέλη που αποτυπώνει την εξαθλίωση των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων της εποχής, καθώς οι ήρωές της είναι κατακερματισμένοι αφανείς ήρωες του Μεσοπολέμου που για να ζήσουν έχουν καταλήξει φτωχοί μπαγαπόντηδες και διαρρήκτες.
- «Τρία χρόνια απ’ τη ζωή μου». Εδώ ο Φάλαντα αφήνει τα ψευδώνυμα και επιστρέφει με το όνομά του, παραδεχόμενος για ακόμη μια φορά την εξάρτησή του στη μορφίνη και την κοκαΐνη. Στο διήγημα αυτό επιχειρεί να συλληφθεί για να μπει σε πρόγραμμα αποτοξίνωσης, οπότε ομολογεί πως έχει καταχραστεί χρήματα και παραδίνεται στις Αρχές (ένα γεγονός που, διαβάζοντας κάποιος τη βιογραφία του, καταλήγει πως μάλλον αποτελεί αλήθεια και όχι κατασκεύασμα). Μέσα από τη φυλάκιση και τους συγκρατούμενους του Φάλαντα, θα σκιαγραφηθούν οι άθλιες συνθήκες κράτησης και το σαθρό σωφρονιστικό σύστημα της εποχής. Η ιστορία φέρει στοιχεία ενός άλλου μεγάλου έργου του συγγραφέα, το «Ο Πότης» όπου γίνεται μεγαλύτερη ανάπτυξη των καταστάσεων, ενώ δίνει ξανά παρών το τραγικό σε αντίστιξη με τον σαρκασμό, όσο και ο προφανής προβληματισμός του συγγραφέα για τη ζωή και τις πράξεις του, που δείχνουν να κυριεύονται από την έξη του στις ουσίες.
«Μέσα σ’ όλες της τις φρικαλεότητες, η φυλακή κάνει και τούτο, στο τέλος καθιστά τους ανθρώπους, ακόμα κι εκείνους που εξακολουθούν να λαχταρούν μιαν άλλη ζωή, ανίκανους να ζήσουν διαφορετικά, επειδή είναι πλέον ψυχικά άρρωστοι».
- «Ο φυλακισμένος ονειρεύεται τη φυλακή του». Το μικρότερο κείμενο της συλλογής που θα μπορούσε να αποτελεί και κεφάλαιο του προηγούμενου.
- «Πιάνω δουλειά». Οι κακουχίες ενός ήρωα που, αναζητώντας εργασία, πιάνει δουλειά ως πωλητής μιας εφημερίδας και συλλέγοντας συνδρομές. Μέσα από τις περιπέτειές του θα διαβάσουμε για τη γέννηση της ελπίδας και την επιστροφή στην απογοήτευση, όπως και την αποτύπωση της εργατιάς στη φτωχή καθημερινότητα της τότε Γερμανίας.
Εν κατακλείδι:
Οι «Ιστορίες του υποκόσμου» αποτελούν ένα έργο του Φάλαντα στα όρια της αυτοβιογραφίας. Σε κάθε ιστορία της συλλογής, είναι διάχυτο το φλερτ με τον θάνατο, την αυτοτιμωρία και μια τάση για αυτοκαταστροφή –σε κάποια σημεία ο εκάστοτε ήρωας αποζητά την τιμωρία του ως μόνη δίκαιη πράξη–, όμως διακρίνουμε και κάμποσες ηλιαχτίδες ελπίδας μέσα από τον αυτοσαρκασμό, τις σκέψεις διαφυγής και την αυτοκριτική του δημιουργού που προσδίδει στο κείμενο μια εξωστρέφεια και του χαρίζει ισορροπία χωρίς να το βαπτίζει ένα συνεχόμενο ταξίδι καταβύθισης στην απελπισία. Ο συγγραφέας δεν είναι τόσο ένας ήρωας στα κείμενά του όσο ένα πρίσμα που αποτυπώνει την κοινωνία γύρω του μέσω της αντικειμενικότητας και του νατουραλισμού, ενώ οι σκηνές βρίθουν πραγματικών γεγονότων, τόπων και καταστάσεων του Μεσοπολέμου –ένας σκληρός και παγερός ρεαλισμός που άξια τοποθετεί τον Φάλαντα στο πάνθεον της γερμανικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Εκείνο ουσιαστικά που ανάγεται από τις «Ιστορίες του υποκόσμου» είναι η αποτύπωση του αγώνα ζωής ενός μέσου ανθρώπου και η ανεύρεση κάποιας ελπίδας ώστε να συνεχίσει να ζει, ενώ το χαρακτηριστικό στοιχείο των ιστοριών είναι πως δεν υπάρχει προσδιορισμένο φινάλε (ελπιδοφόρο ή μη), κάτι που προσφέρει στο κείμενο χροιά αέναης επανάληψης. Το μελαγχολικό μοτίβο των ιστοριών είναι σε αμεσότητα με τον παραλογισμό εκείνων των χρόνων που έζησε ο δημιουργός και η διάχυτη καταπίεση που παρατηρεί γύρω του έρχεται σε σύγκρουση με την ελευθερία που επιθυμεί και ο ίδιος να ζήσει –δηλώνει συχνά το πόσο αταίριαστος νιώθει με το κοινωνικό σύνολο γύρω του. Ίσως αυτό να ώθησε τον Φάλαντα στα ναρκωτικά με τα οποία θα πορευτεί εθισμένος ως το τέλος της ζωής του, όντας ένας άνθρωπος παραδομένος στα πάθη του και ουσιαστικά αγκαλιάζοντας τη μανία του αυτή. Εκείνο που σε αναριγά καθώς διαβάζεις τον Φάλαντα είναι η γνησιότητα των όσων λέει, και εδώ πρέπει να αναφέρουμε πως ο δημιουργός στην εφηβεία του, ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας, σκοτώνει έναν φίλο του, κατόπιν αυτοπυροβολείται μα επιβιώνει για να κριθεί παράφρονας και να εισαχθεί σε ψυχιατρικό ίδρυμα. Η σχέση του με σανατόρια και κλινικές αποτοξίνωσης θα επαναληφθεί πολλές φορές στη ζωή του, άλλοτε λόγω νευρικού κλονισμού και άλλοτε λόγω βαριάς κατάθλιψης και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Ο Φάλαντα παντρεύτηκε, απίστησε, χώρισε, τεκνοποίησε και κήδεψε κάποια από τα παιδιά του, όμως, κυρίως, θα εθιστεί στα ναρκωτικά και το ποτό, θα φυλακιστεί για απάτες, ενώ παρά την απήχηση των έργων του στο κοινό, θα χαρακτηριστεί από το ναζιστικό καθεστώς ως «ανεπιθύμητος συγγραφέας». Τα βιβλία του θα απαγορευτούν στις δημόσιες βιβλιοθήκες και θα επιβληθεί ειδικός φόρος επί των πωλήσεών τους, όμως παρά τους κινδύνους και τα όσα τράβηξε, δεν θα εγκαταλείψει ποτέ τη χώρα και τη γλώσσα του, και μέσα από αυτές τις θέσεις και την πορεία του, οι «Ιστορίες του υποκόσμου» αποκτούν τη δική τους γνησιότητα ύπαρξης καθώς εξιστορούν μέρες, νύχτες, εμπειρίες και στιγμές του δημιουργού που διαβάζονται απνευστί και αποτυπώνουν τη διαχρονικότητα του μόχθου, του αγώνα για ζωή, και τοβ πόνο ενός ατόμου που έζησε και πέθανε νιώθοντας παρίας –ένας ακόμη παρίας, ανάμεσα σε τόσους άλλους εκείνων των άγριων χρόνων.
Κλείνοντας, θα αναφέρω την προσεγμένη έκδοση από τις εκδόσεις Κοβάλτιο, από την οποία εισπράττεις το μεράκι και την αγάπη τους στο έργο του συγγραφέα. Η μετάφραση από τα γερμανικά έχει γίνει από την Αγγελική Κορρέ, η οποία συνοδεύει τη συλλογή με ένα εξαιρετικό επίμετρο σχετικά με τη «γραφή-ντοκιμαντέρ» του Φάλαντα. Αν μη τι άλλο, το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί ένα αναγνωστικό κόσμημα που δεν πρέπει να λείπει από τις βιβλιοθήκες σας. Διαβάστε το!
Συνοδέψτε την ανάγνωση αυτού του μοναδικού βιβλίου, ακούγοντας τον δίσκο «Days Of Future Passed» των The Moody Blues (and The London Festival Orchestra) από το 1967.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
