***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Η συμφωνία των ποσοστών σφράγισε τη μοίρα της Ελλάδας κατά τον αιματηρό εμφύλιο του 1945-49.
Στις 9 Οκτωβρίου 1944 ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, ταξίδεψε στη Μόσχα προκειμένου να συναντήσει τον κυριότερο αντίπαλό του στο ευρωπαϊκό πεδίο κυριαρχίας, τον Ιωσήφ Στάλιν. Η επικείμενη ήττα του Αδόλφου Χίτλερ, που ήταν επικίνδυνα κοντά, έκανε τους δύο ηγέτες να θελήσουν να καθορίσουν μία ώρα αρχύτερα τις τύχες και τις σφαίρες επιρροής της μεταπολεμικής Ευρώπης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Η κίνηση οφειλόταν καθαρά σε βρετανική πρωτοβουλία και, παρά την επιμονή του Αμερικανού προέδρου Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα, Έιβερελ Χάρριμαν, δεν προσκλήθηκε στη συνάντηση.
Η συνάντηση αυτή στη Μόσχα, μεταξύ ενός δικτάτορα και ενός κοινοβουλευτικού πρωθυπουργού, έμεινε στη ιστορία ως συμφωνία των ποσοστών, αφού με αυτήν καθορίστηκαν εντελώς κυνικά οι σφαίρες επιρροής της ΕΣΣΔ και της Βρετανίας στο σημείο που ήταν το μήλον της έριδος ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις: τα Βαλκάνια.
Έτσι, η ΕΣΣΔ συμφώνησε ότι η Ελλάδα ανήκε παραδοσιακά, καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, στη βρετανική σφαίρα επιρροής. Δεν υπήρχε λόγος να αλλάξει κάτι και επομένως το ποσοστό κυριαρχίας της Βρετανίας σε αυτήν ορίστηκε στο 90%, ενώ της ΕΣΣΔ στο 10%. Ακριβώς το ανάποδο ποσοστό ίσχυε για τη Ρουμανία, η οποία πάντοτε ανήκε στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.
Πρόβλημα υπήρξε σχετικά με τη μοιρασιά της Γιουγκοσλαβίας και τελικά οι δύο ηγέτες συμφώνησαν να την μοιράσουν ακριβώς στη μέση, έχοντας η κάθε μία σε αυτήν 50% επιρροή. Αγκάθι ήταν επίσης η περίπτωση της Βουλγαρίας και της Ουγγαρίας. Εκεί, μετά από πολλές διαφωνίες, οι δύο δυνάμεις συμφώνησαν να μοιράσουν την Ουγγαρία και πάλι στη μέση, ενώ στη Βουλγαρία να κρατήσει ο Τσόρτσιλ μόνο το 25% της επιρροής.
Πηγή: winstonchurchill.org
Στην πράξη, γνωρίζοντας τι επακολούθησε, βλέπουμε ότι ο Στάλιν σεβάστηκε απόλυτα το μέρος της συμφωνίας που αφορούσε την Ελλάδα, κάνοντάς μας να σκεφτούμε ότι ο αγώνας των Ελλήνων ανταρτών στον εμφύλιο ήταν χαμένος από πρώτο χέρι, αλλά στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας η συμφωνία δεν τηρήθηκε κατά γράμμα, αφού, μέσω του κομμουνιστή ηγέτη Τίτο, η χώρα εντάχθηκε τελικά πλήρως στη σοβιετική σφαίρα επιρροής.
Πάντως, την εποχή που υπογράφτηκε, η συμφωνία καθησύχασε τον Τσόρτσιλ σχετικά με την επιρροή της Βρετανίας στην ανατολική Μεσόγειο. Στην πράξη ο πρωθυπουργός είχε υποσχεθεί ότι θα ενημέρωνε αναλυτικά τους Αμερικανούς για τη συμφωνία αυτή, κάτι που όμως δεν έγινε τελικά ποτέ. Η συμφωνία άφηνε απόλυτα ικανοποιημένο και τον σοβιετικό δικτάτορα, αφού του άφηνε ελεύθερο το πεδίο στην ανατολική Ευρώπη.
Πιο πίσω στον χρόνο τώρα, στη συμφωνία που σφράγισε τη μοίρα της Μέσης Ανατολής, την αποκαλούμενη Σάικς-Πικό. Αυτή συνήφθη μεταξύ της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας μεσούντος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, στις 16 Μαΐου του 1916. Οι όροι της όμως αφορούσαν και τη Ρωσία, αν και η τελευταία δεν έστειλε αντιπρόσωπο. Ονομάστηκε έτσι από τα ονόματα των διπλωματών που έλαβαν μέρος, τον Βρετανό Μαρκ Σάικς και τον Γάλλο Φρανσουά Ζορζ Πικό. Αφορούσε τις ζώνες επιρροής μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων στα εδάφη της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά το πέρας του πολέμου.
Σύμφωνα με τους όρους της η Μεγάλη Βρετανία έλαβε το Κουβέιτ, τη Βαγδάτη, τα σημαντικά λιμάνια του Ισραήλ, Χάιφα και Άκρα, καθώς και τη νότια Μεσοποταμία. Θα κυριαρχούσε δηλαδή στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Η Γαλλία θα λάμβανε βορειότερα τον Λίβανο και σε κάποιες πόλεις της Συρίας και του Ιράκ, όπως τη Δαμασκό, το Χαλέπι, την Ούρφα και τη Μοσούλη. Το πεδίο κυριαρχίας της Ρωσίας είχε καθοριστεί ακόμη βορειότερα, στην ανατολική Τουρκία δηλαδή στις επαρχίες του Ερζερούμ, της Τραπεζούντας και του Βαν. Η Παλαιστίνη θα ετίθετο υπό διεθνή έλεγχο.
Η συμφωνία αυτή, όπως ήταν φυσικό, προκάλεσε την αγανάκτηση του αραβικού κόσμου. Σε συνδυασμό με τη Διακήρυξη Μπάλφουρ τον επόμενο χρόνο αποτέλεσε το αποκορύφωμα των επεμβάσεων από τις Μεγάλες Δυνάμεις στη Μέση Ανατολή.
Όσο για τη Διακήρυξη Μπάλφουρ, αυτή πήρε το όνομά της από τον Υπουργό Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Άρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ. Πρόκειται ουσιαστικά για μία ανοιχτή επιστολή του ομώνυμου Υπουργού προς τον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας της Μεγάλης Βρετανίας λόρδο Λάιονελ Ουόλτερ Ρότσιλντ. Η επιστολή γνωστοποιεί ουσιαστικά την απόφαση- υπόσχεση που είχε λάβει η βρετανική κυβέρνηση να συμβάλει στην ίδρυση ενός εθνικού εβραϊκού κράτους στη Μέση Ανατολή υπό τη δική της προστασία και ζητά από τον λόρδο να τη διαβιβάσει στη Διεθνή Σιωνιστική Ομοσπονδία. Το αντάλλαγμα για αυτή την προστασία ήταν η εβραϊκή κοινότητα να ενθαρρύνει τις ΗΠΑ να μπουν στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων.
Το αρνητικό στην όλη ιστορία ήταν ότι η επιστολή δεν ανέφερε πουθενά τα πολιτικά δικαιώματα των μη Εβραίων Παλαιστινίων. Εύλογη ήταν, επομένως, η αντίδραση του αραβόφωνου κόσμου στο σχέδιο της Μεγάλης Βρετανίας.
Διακήρυξη Μπάλφουρ
Η συμφωνία Σάικς-Πικό και η Διακήρυξη Μπάλφουρ ευθύνονται, δυστυχώς, κατά έναν μεγάλο μέρος για την εκρηκτική κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή ακόμη και σήμερα. Πέρασαν, πράγματι, πολλά χρόνια από την “επίσημη” κατάρρευση της αποικιοκρατίας στην Μέση Ανατολή. Συμπεραίνουμε όμως ότι οι δυσάρεστες συνέπειες από την αποικιοκρατία και τον ιμπεριαλισμό των “Δυνατών”, καθώς και από τη βούληση των ισχυρών να επιβληθούν εν αγνοία των υπαρχουσών γεωπολιτικών συνθηκών στους “αδύναμους” λαούς, είναι ακόμη ορατές.
ΠΗΓΕΣ
-Arthur Goldschidt Jr, Aoma Boum, Ιστορία της Μέσης Ανατολής, εκδ. Επίκεντρο
-Eugene Rogan, Οι Άραβες, εκδ. Αλεξάνδρεια
-Jonathan Fenby, Συμμαχία Ρούσβλετ, Στάλιν, Τσόρτσιλ, εκδ. Γκοβόστη, 2011
-Plokhy Serhii, Γιάλτα, το τίμημα της ειρήνης, εκδ Πατάκη, 2020
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
