***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Τσιγάρο βαρ;, Σπύρος Κιοσσές, Εκδόσεις Μεταίχμιο
Δυο χρόνια μετά Τα Πρωτοβρόχια, έργο το οποίο συμπεριλήφθηκε στη Βραχεία Λίστα για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2023, ο Σπύρος Κιοσσές, αναπληρωτής καθηγητής θεωρίας της λογοτεχνίας και δημιουργικής γραφής στο τμήμα Γλωσσικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, επανέρχεται με μια συλλογή 48 μικροδιηγημάτων, για να εντυπωσιάσει ξανά με τη σαφήνεια της συγγραφικής του εκφραστικής, το υφολογικό μοτίβο που επιλέγει και την αφηγηματική του δεξιοτεχνία.
Το πρωτογενές υλικό στο οποίο επικεντρώνεται αυτή τη φορά για να χτίσει έναν ιδιαίτερο μυθοπλαστικό κόσμο είναι καθημερινές ιστορίες απλών ανθρώπων που συγκινούν τον αναγνώστη, με την ανάδειξη της ανθρωπιάς να είναι το πρωταρχικό του μέλημα και τις απροσδόκητες ανατροπές να συμβαίνουν και να ξαφνιάζουν. Ιστορίες που διαρκούν όσο ένα τσιγάρο, ενίοτε όσο μια ρουφηξιά, φευγαλέα θραύσματα εξαιρετικής μαεστρίας που σε έκταση ελάχιστων αλλά ακριβούς σημασίας λέξεων μεταφέρουν την πυρηνική ουσία της αφήγησης και του ανατρεπτικού της βάθους.
Παράλληλα ο συγγραφέας μεταφέρει με έναν υποδόριο υπαινιγμό συμπυκνωμένους συμβολισμούς και ποιητικούς συνειρμούς που οικειώνουν σταδιακά τον αναγνώστη με το προσωπικό ύφος του, τον ρυθμό και την σημαίνουσα σημασία των κειμένων του, όλα όσα δηλαδή προσδιορίζουν την αφηγηματική δεινότητα του Σπύρου Κιοσσέ.
Με κύριο μέλημα του την ανάδειξη της ανθρωπιάς και της αθωότητας ως μοναδικό μέσο για τη διατήρησή της, ο Κιοσσές επεξεργάζεται καίρια ζητήματα, όπως οι σχέσεις του παιδιού με τους γονείς, τη μάνα, την απώλεια και τον αγώνα για επιβίωση, τη φτώχια και τον έρωτα, την έμφυλη βία, τη μνήμη ως παυσίλυπο της ζωής, τη λαογραφική συνείδηση του ανθρώπου μέσω των εθίμων, την καθημερινότητα. Με την ειλικρίνεια της παιδικής ευαισθησίας ή την αμηχανία της ενήλικης ματιάς ο Κιοσσές εστιάζει στην ανάδειξη της παθογένειας της ελληνικής οικογένειας αλλά ταυτόχρονα και στη τρυφερότητα της συνύπαρξης. Στέκεται με αγάπη και μια χαρακτηριστική πραότητα απέναντι στις γυναικείες μορφές, για τις οποίες γράφει, όπως η μάνα, η γιαγιά, η θεία, η γειτόνισσα και οικειοποιείται το εγνωσμένο βάθος του παρελθόντος τους, για να φέρει στην επιφάνεια του αφηγηματικού ιστού την πραγματικότητά τους, την καλοσύνη αλλά και τη μοίρα τους.
Ο Σπύρος Κιοσσές είναι Αναπληρωτής Καθηγητής θεωρίας της λογοτεχνίας και δημιουργικής γραφής στο Τμήμα Γλωσσικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι συγγραφέας πέντε βιβλίων, ενώ επιστημονικά, κριτικά και λογοτεχνικά δημοσιεύματά του έχουν φιλοξενηθεί στον περιοδικό και ημερήσιο Τύπο.
Ο Κιοσσές σκύβει πάνω από τη δεξαμενή του παρελθόντος για να ανασύρει από εκεί τις περιστάσεις που αξίζουν να αναφερθούν, τα πρόσωπα που αξίζει να μην σβήσουν στη λήθη του χρόνου. Και στήνει ένα σκηνικό, κυρίως στην επαρχία, στο οποίο, κυριολεκτικά με μια ανάσα, παρουσιάζει το κοινωνικό χνάρι των ηρώων του, το αποτύπωμα της ζωής τους που πέρασε άλλοτε ήπια κι ειρηνικά, άλλοτε δύσκολα, πάντοτε όμως μεταφέροντας την ανάγκη για αυτοθυσία και αυτοπροσφορά. Περιγράφει ζωές ανθρώπων, μετουσιωμένες στη γλύκα που προσφέρει η ζεστασιά της μάνας μέσα από μια κουταλιά ρυζόγαλο ή ένα αθέατο βλέμμα.
Αλλά και οι δευτερεύοντες χαρακτήρες, περιθωριακοί τύποι, περαστικοί που θα χαθούν για πάντα, αδέσποτα, όλοι καταθέτουν την προσωπική τους αλήθεια στον ελάχιστο χρόνο που κρατάει το κάπνισμα ενός τσιγάρου, στον αντίστοιχα ελάχιστο χρόνο της ανάγνωσης μιας μικροϊστορίας. Από κει, άλλωστε, και ο τίτλος της συλλογής αυτής. «Έχεις ένα τσιγάρο; Άναψέ το κι έλα να σου πω την ιστορία μου», είναι σαν να λένε οι ήρωες. Έτσι, για όσο κρατάει ένα τσιγάρο, οι ήρωες αφηγούνται την προσωπική τους ιστορία, μοιράζονται τη λυγμική οδύνη τους σε μια ρουφηξιά, φυσούν τον καπνό των καημών, των αναμνήσεων, των φόβων και των προσωπικών ανησυχιών τους. Μαζί με την κάφτρα του τσιγάρου τους σβήνουν τα πάθη και τους πόθους τους και ονειρεύονται έναν κόσμο αλλιώτικο, όταν πετάξουν πια τη γόπα τους.
Από το εισαγωγικό διήγημα με τον τίτλο Ο πατέρας του, το ομώνυμο της συλλογής Τσιγάρο βαρ, τη Μικρή ερωτική ιστορία, Το γράμμα, τη Θεία Τριάδα μέχρι το τελευταίο διήγημα της συλλογής με τον τίτλο Ο κυρ Αλέξαντρος, ο Κιοσσές συναρμολογεί εκείνες τις λίγες ιστορίες που καθορίζουν έναν άνθρωπο και τις καταθέτει με μεγάλο σεβασμό, πολλή αγάπη και εκφραστική εμβρίθεια, με τη βεβαιότητα ότι οι λέξεις μπορούν να «πετούν σε εντυπωσιακούς σχηματισμούς», να «ξεχύνονται ορμητικά σαν σμήνος αποδημητικών πουλιών» από έναν φάκελο και να «κουρνιάζουν» δίπλα στους ανθρώπους, πάντοτε όμως να πετούν με ακρίβεια, χωρίς «να απολέσουν την ταυτότητά τους» και παράλληλα να γίνονται η κινητήριος δύναμη του συγγραφικού στοχασμού κινητοποιώντας ταυτόχρονα τον αναγνωστικό αναστοχασμό.
Ο Κιοσσές υπογράφει μια συλλογή διηγημάτων που χαρακτηρίζεται από την ομορφιά της λιτότητας, την αφαιρετική ευστοχία, τον ρέοντα λόγο και τις ειλικρινείς συγγραφικές προθέσεις, αγγίζει συναισθηματικά τον αναγνώστη, τον τοποθετεί στο κέντρο των προβληματισμών του κι ύστερα αποσύρεται αφήνοντάς τον να σκεφτεί, ενεό και μετέωρο, για την πορεία της ζωής.
Είναι βέβαιο ότι θα συζητηθεί πολύ.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
