***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Ήταν 30 Σεπτεμβρίου του 1955 όταν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα έβαλε ταφόπλακα στη βραχύβια ζωή του James Dean και έμελε να τον κάνει ένα μυθικό status symbol, το απαύγασμα του επαναστατικού νέου που δεν πρόλαβε να ρυτιδιάσει ποτέ κάνοντας ακόμα πιο ζωντανή την αποτύπωση του σφριγηλού του προσώπου και τη φιγούρα του έντονα αναγνωρίσιμη σε κάθε γενιά που ακολούθησε.
Ο Nicolas Ray κατάφερε με τούτη την μνημειώδη ταινία να προσδώσει τα άγχη, τους προβληματισμούς και την εκρηκτικότητα μιας γενιάς που αναζητούσε μάταια σωστά πρότυπα και ιδανικά σε καταρρέοντες ενηλίκους, μια γενιά μεταπολεμική (και ψυχροπολεμική) που απαιτούσε ντόμπρες απαντήσεις από τους προηγούμενους, εκφραζόταν με παρρησία και επαναστατούσε ενάντια στο βαλτωμένο αντιλαϊκό κατεστημένο, ενώ ενίοτε κατεύφευγε σε έκνομες πράξεις. Ο «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία» (1955) λειτούργησε ως τεκμήριο επαναστατικού ρεύματος και η συμβολή του στην ποπ κουλτούρα ήταν σαρωτική με τον αδικοχαμένο πρωταγωνιστή του να αποτελεί θρύλο-πρότυπο για όλους τους συνομήλικούς του που πασχίζαν με κάθε τρόπο να τον μιμηθούν ενδυματολογικά και υφολογικά.
Ο Jim Stark (James Dean) είναι ένας ανήσυχος, νευρικός και μοναχικός νέος χωρίς φίλους και παρέες. Όταν τον αποκαλούν δειλό γίνεται έξω φρενών και αυτοαναφλέγεται ξεσπώντας σε έντονους μονολόγους. Η παραβατική του συμπεριφορά και η αυτοκαταστροφικότητά του είναι και η αιτία που αλλάζει συχνά σπίτια με την οικογένειά του, είναι μόνιμα ο καινούργιος του σχολείου και της γειτονιάς, κάνοντας του την ένταξη σε νέες παρέες όλο και πιο δύσκαμπτη. Αυτή τη φορά θα δοκιμάσει στο καινούργιο του σχολείο να ενσωματωθεί άτσαλα σε μια αλητοπαρέα που τον λοιδορεί, προσπαθεί να του κάνει μπούλινγκ και να του σπάσει το ήδη ραγισμένο του ηθικό προκαλώντας τον μονίμως να «απαντήσει», ωστέ να έχουν δικαιολογία να τον πατάξουν. Εκείνος δεν θέλει μπελάδες, αρκετούς είχε έως τώρα με τον παρορμητικό χαρακτήρα του. Ήδη η πρώτη σκηνή της ταινίας μας συστήνει τον Jim με έναν καθόλου κολακευτικό τρόπο σε ένα αστυνομικό τμήμα μεθυσμένο, σε απελπιστική κατάσταση αλλά κυρίως απογοητευμένο με όλους και όλα, με ένα ψυχικό «στύψιμο» που δεν ταιριάζει στο νεαρό της ηλικίας του.
Μέσα από τη μέθη του, τη δαιδαλώδη του σκέψη και τα φαινομενικά αλλοπρόσαλλα αλλά πλήρως συνειδητοποιημένα ξεσπάσματα, δεν λέει ψέματα: βρίσκεται σε μια οικογένεια χωρίς κάποιο αξιακό πρότυπο για να αντλήσει παραδείγματα, μια κοινωνία που τον θεωρεί άχθο αρούρη, πεπεισμένος ότι δεν τον καταλαβαίνει κανείς ψάχνοντας το ανήκειν με κάθε κόστος. Ζητάει αποδοχή, γυρεύει μια κουβέντα συγκαταβατική, μια φράση ενθαρρυντική και έτσι συμμορφώνεται κάπου κάπου, για λίγο όμως. Δεν είναι ένα κακομαθημένο, ανεξέλεγκτο πλάσμα αντιλογίας, αλλά ένας δικαιολογημένα ατίθασος νεαρός με τσακισμένη ψυχολογία που συνυπάρχει με μια οικογένεια με κατεβασμένα ρολά, η οποία φείδεται επικοινωνίας και ειλικρίνειας μεταξύ των μελών της.
Ο Jim παρότι μοναχικός και αποθαρρυμένος, δεν μασάει, δεν ανέχεται να τον κακομεταχειρίζεται κανένας νταής (όσο αυτός δεν το επιτρέπει, κάποιες φορές αυτοκαταστροφικά) και ανταποκρίνεται θαρραλέα στα στοιχήματα και σε προκλήσεις που βάζει ο αρχηγός της παρέας. Μπλέκει μαζί του σε καυγά-μύηση για να γίνει δεκτός και έπειτα αποδέχεται μια πρόσκληση σε μια πολύ ριψοκίνδυνη αναμέτρηση με τα αυτοκίνητα που θα στοιχίσει και την ζωή του αρχηγού, ενώ ο Jim θα ερωτευτεί την Judy, το πιο δημοφιλές κορίτσι του σχολείου και κοπέλα του θανόντος.
Παρατηρεί τον ευνουχισμένο και φιμωμένο του πατέρα να μη μπορεί να ανταποκριθεί στο ρόλο του προτύπου που έχει ανάγκη ο έφηβος πρωταγωνιστής μας, ο οποίος απαιτεί απαντήσεις σε ερωτήματα εδώ και τώρα, έχει υπαρξιακές ανησυχίες που αδημονεί να τις εκφράσει. Βράζει το αίμα του, κοχλάζουν τα απωθημένα του, το carpe diem είναι το μότο του. Ιδεαλιστής, αυστηρός με τον εαυτό του πάντα μιλάει με ανοχύρωτη ειλικρίνεια, συγκρούεται με τις παλινωδίες του πατέρα του και αντιλαμβάνεται ότι όσα του έμαθε έως τώρα τα προδίδει ο ίδιος. Η οργή του μπροστά στην αυτοακύρωση του μόνου ανθρώπου που θα μπορούσε να αποτελέσει κινητήρια δύναμη, τεράστια. Θα γνωρίσει τον -επίσης θύμα μπούλινγκ- Πλάτωνα, ένα ντροπαλό αγόρι του σχολείου του με τον οποίον θα γίνουν κολλητοί φίλοι ενώνοντας τα βάσανά τους για να αντιμετωπίσουν τα «πογκρόμ» των νταήδων.
Με το χαρακτηριστικό έντονο κόκκινο τζάκετ που σημάδεψε την ταινία και έγινε αυτοστιγμεί μόδα, το χρώμα της επανάστασης, του θυμού αλλά και του πάθους, έννοιες που διέπουν πλήρως και τον πραγματικό άνθρωπο James Dean, θα γίνει το εφηβικό σύμβολο επανάστασης ενάντια των υποκριτικών θεσμών που αδιαφορούσαν για τα προβλήματα των νέων και τους παράγοντες που τους οδηγούσαν σε ψυχολογικά αδιέξοδα. Δέκα χρόνια αργότερα η συσσωρευμένη καταπίεση θα αποτελέσει αφορμή για μια παγκόσμια κραυγή χειραφέτησης, αγώνες για ελευθερία και ισότητα, ρήξη με το σύστημα, συνθήματα ενάντια στους πολέμους, στα σκάνδαλα και στον λιμνάζοντα συντηρητισμό. Τα πολυθεματικά προβλήματα που εγκολπώνει ο «Επαναστάτης Χωρίς Αιτία» βρίσκονται πάντα στον πυρήνα της κοινωνίας, στους νέους, στην ελπίδα, στα όνειρα, στο αγεφύρωτο χάσμα των γενεών, στο «τελεσίγραφο» που δίνουν οι μεταγενέστεροι στα παραδοσιακά πρότυπα για μια αλλαγή προς το καλύτερο, στο όραμα για ένα ευοίωνο μέλλον.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
