***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Νυφικό από πορφύρα, Σοφία Βόικου, Εκδόσεις Ψυχογιός

Είμαι ένας αμαθής άνθρωπος και το λέω αυτό μετά λόγου γνώσεως. Κάθε φορά που μελετώ κάτι, συνειδητοποιώ πόσο λίγα γνωρίζω. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν διαβάζω Ιστορία. Έτσι, έχω βρει ένα “παιχνίδι”. Συνδυάζω στοιχεία από το επιστημονικά ιστορικό γεγονός με τη λογοτεχνία. Ιστορία και Λογοτεχνία αποτελούν δύο μεγάλες Αγάπες μου και ο δρόμος από τη μία στην άλλη γίνεται ενίοτε διπλό ταξίδι. 

“Νυφικό από πορφύρα” της Σοφία Βόικου. Ιστορικό μυθιστόρημα. Και, γυρίζοντας στα μαθητικά μου χρόνια, σκέφτομαι ότι τον Μακεδονικό Αγώνα τον κατάλαβα καλύτερα γιατί διάβασα και τα Μυστικά του Βάλτου της Πηνελόπης Δέλτα ή τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα από τη Ζωή εν Τάφω του Στρατή Μυριβήλη. Με τη Σοφία Βόικου πάλι και τους “Ψιθύρους του Βαρδάρη” βγήκα στους δρόμους της Σαλονίκης, για να υποδεχτώ τον Βασιλέα Γεώργιο και να πανηγυρίσω για την απελευθέρωση της συμβασιλεύουσας του Βυζαντίου.

Με το “Νυφικό από πορφύρα” γέμισα ενοχές… Ναι, ενοχές για την άγνοιά μου. Το Μελένικο όχι απλώς δεν το ήξερα αλλά ήταν ένα όνομα άγνωστο παντελώς για μένα. Ενοχές, γιατί διδάσκοντας την ιστορία στην Γ’ Λυκείου, επί σειρά ετών έλεγα και ξανάλεγα αυτό που γράφει το σχολικό εγχειρίδιο: “Η Ελλάδα βγήκε ιδιαίτερα κερδισμένη από τους Βαλκανικούς πολέμους – η Ελλάδα έγινε πλέον υπολογίσιμη δύναμη”. Και το Μελένικο; Είμαι σίγουρη ότι τη νέα σχολική χρονιά που θα το ξαναπώ, η φωνή της Θεοφανώς θα με επιπλήξει.

Η Θεοφανώ μου έμαθε ότι η τύχη μιας ολόκληρης πόλης αποφασίζεται ερήμην των κατοίκων της. Οι αποφάσεις των Μεγάλων παίρνονται και γεμίζουν απελπισία ανθρώπους που τους αμφισβητείται το δικαίωμα να ονομάζονται Έλληνες. Η επίσημη σχολική Ιστορία δεν αναφέρει το Μελένικο. Έρχεται η Λογοτεχνία να άρει την αδικία. Έρχεται το “Νυφικό από πορφύρα” να δώσει το Μελένικο. Κι όχι μόνο…

Η Σοφία Βόικου μου έδωσε μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της ανθρώπους – πραγματικούς ανθρώπους, καλούς και κακούς, ηθικούς και ανέντιμους, με φως και σκοτάδι μέσα τους – άρα, αληθινούς ανθρώπους. Με έβαλε στη θέση τους. Αισθάνθηκα την ανάσα τους και τις πληγές τους, τα οράματα και τις διαψεύσεις τους. Όλων. Ακόμα και αυτών που λειτουργούν ως αρνητικά πρότυπα. Κι αυτό γιατί όλοι μας μπορεί να βρεθούμε σε περιστάσεις που είναι πέρα από εμάς, να κάνουμε πράγματα μεγάλα ή μικρά, μεγαλειώδη ή ποταπά.

Μου γνώρισε τη Θεοφανώ – ποια μοίρα άραγε κυβερνά τη ζωή μας; – τη Θεοφανώ που έκανε τις δυσκολίες σύμμαχο και μου έμαθε ότι τη ζωή δεν την πολεμάς, την παίρνεις όπως έρχεται. Πηδάς πάνω της και την καβαλικεύεις. Τη Θεοφανώ που δε συγχωρεί, γιατί οι δυσκολίες, η προδοσία από το ίδιο σου το αίμα και οι αδικίες στεγνώνουν τον άνθρωπο. Δε γελά και δεν κλαίει. Δεν αισθάνεται. Άρα, δε συγχωρεί. Πόσο αληθινά ανθρώπινο, πέρα από τις θεωρίες περί συγχώρεσης των πάντων – θεωρίες ανθρώπων “άκαπνων”. 

Κι εκεί δίπλα της ο Λάζαρος που έχει το χάρισμα να ακούει, να ψέλνει αγγελικά και να ζωγραφίζει. Μοναχός κι άνθρωπος, με μάνα του την Παναγία. Και ο Νεόφυτος με τον Πέτκο που την αγάπησαν με τον τρόπο του ο καθένας. Και η Ευγενία – η μάνα Ευγενία που άφησε πίσω της το Μανασσή της και την καρδιά της σε έναν μισοσκαμμένο λάκο.

Ένα μυθιστόρημα βέβαια σε κάνει και σκηνοθέτη. Επιλέγεις σκηνές συγκεκριμένες και τις ζεις εν Φαντασία και Λόγω. Βρίσκομαι, λοιπόν, να ακολουθώ ανθρώπους ρημαγμένους, γριές που κρατούν αγκαλιά εικόνες κι Ευαγγέλια, μάνες με μικρά παιδιά. Τραγουδώ μαζί τους “Έχε γεια, καημένη πατρίδα”, τραγούδι μοιρολόι… αλλά το λέμε σα να ‘μαστε σε γάμο. Κι εκεί ανάμεσά τους ένας άλλος Αινείας που κουβαλά το γονιό του στον ώμο, εγκαταλείποντας το φλεγόμενο Μελένικο – ένας Αινείας θηλυκού γένους αυτή τη φορά. Η σκηνή σε ακινητοποιεί.

Η κυρία Βόικου μου χάρισε το Μελένικο. Μου γνώρισε τους Μελενίκιους, ανθρώπους με αίμα αρχοντικό και επαναστατικό. Έβγαλε την Ιστορία και την ιστορία του από τις σελίδες και την έκανε ζωή. Μιλώντας πια στη σχολική τάξη για τους Βαλκανικούς Πολέμους, είναι σίγουρο ότι θα σταθώ στους δρόμους του Μελένικου όπου ρέει κρασί κόκκινο που παρασέρνει πέτρες, κλαδιά, όνειρα, ζωές ανθρώπων. Πολλαπλασίασε και φώτισε τις εμπειρίες μας, κάνοντάς μας στοχαστικότερους και – γιατί όχι – σοφότερους. 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.