***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Επηρεασμένος από τα τραγικά συμβάντα του δικού του βίου (όπως και χιλιάδων άλλων συγκαίρων του), ο συγγραφέας επιδίδει στο έργο του μια αίσθηση ματαιότητας και παραίτησης από την ζωή
Ο Ηλίας Βενέζης, Έλληνας λογοτέχνης της γενιάς του ‘30, γεννήθηκε το 1904 στις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή η οικογένεια του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρίδα της για τα πιο ασφαλή χώματα της Μυτιλήνης. Ο ίδιος όμως δεν κατάφερε να τους ακολουθήσει, αφού αιχμάλωτος πλέον εστάλη στα Τάγματα Εργασίας του Οθωμανικού κράτους. Μαζί με ακόμα εικοσιτρείς συμπατριώτες του κατάφερε να επιβιώσει τα βάσανα της αιχμαλωσίας και έτσι κατέφυγε στη Μυτιλήνη όπου και εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα Ελλάδος. Αργότερα, οι εμπειρίες τόσο της παραδεισένιας ζωής στο Αιβαλί πριν τον ξεριζωμό, όσο και τα βάναυσα χρόνια μετά την καταστροφή και την αιχμαλωσία, βρήκαν θέση στο λογοτεχνικό του έργο με βιβλία όπως Το Νούμερο 31328 (1931), Γαλήνη(1939) και Αιολική Γη (1943).
Ένα ίσως λιγότερο γνωστό έργου του συγγραφέα, το Αιγαίο, αποτελείται από δεκατέσσερα διηγήματα τα οποία όπως προδίδει και ο τίτλος φέρουν επιρροές από τη ζωή του Αιγαίου Πελάγους. Στα διηγήματα αυτά, οι ήρωες διακατέχονται από μια καταφατική προσέγγιση και παραδοχή προς το ρου της ζωής τους. Άνθρωποι βασανισμένοι, ξεριζωμένοι και μοναχικοί, πλήρως αφημένοι στη μοίρα τους. Ο συγγραφέας δείχνει να απολείπει τους χαρακτήρες του σε μια προδιαγεγραμμένη πορεία κάπως μοιρολατρική και σκοτεινή. Στο διήγημα Οι Γλάροι, ένας γέρος απόλυτα αποκομμένος από τον υπόλοιπο κόσμο (αφού ζει σε ένα φάρο), βρίσκει παρηγοριά και συντροφιά σε δυό γλάρους τους οποίους καταφέρνει να μερέψει. Οι γλάροι αυτοί, ο Βασιλάκης και ο Αργύρης, παίρνουν τα ονόματα των δύο χαμένων παιδιών του τα οποία προσμονεί να έρθουν κάποια μέρα ζωντανά από την Ανατολή. Όταν όμως, δύο νέα παιδιά έρχονται μια μέρα να τον επισκεπτούν, του αναφέρουν πως οι γλάροι του (τα παιδιά του πλέον) σκοτώθηκαν καταλάθως από πυροβολισμούς. Η τελευταία σκηνή του κειμένου βρίσκει τον γέρο μόνο του, να κάθεται στο σκοτάδι,
Όλα περνούν θολωμένα από τα μάτια του: τα μικρά του χρόνια, τα παιδιά που μεγαλώσανε και χάθηκαν, οι άνθρωποι που τον πικράνανε. Όλα περνούν και σβήνουν. (…) Δυό γλάροι σταχτιές φτερούγες. Κι΄αυτοί περνούν και χάνονται. Δεν είναι πια να γυρίσει τίποτα. (…). Από πάνω του το φως του φάρου ανάβει, σβήνει, πάλι, πάλι, στο ίδιο διάστημα, αυστηρά και αναπόφευχτα, όπως οι σκοτεινές δυνάμεις της ζωής, η μοίρα του ανθρώπου, ο θάνατος.
Στο απόσπασμα αυτό, ο συγγραφέας με τη χρήση της επανάληψης ‘πάλι, πάλι’ και των λέξεων ‘όλα’ και ‘τίποτα’ προσδίδει ένα απόλυτο μοτίβο στη μοίρα του ανθρώπου- έναν αδιάλαχτο και απροσπέλαστο δρόμο προς τον αφανισμό τόσο της ελπίδας όσο και της ζωής. Η μοίρα του ανθρώπου φαίνεται να πλέει ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι μεχρί να νικήσει πια το τελευταίο. Ο ίδιος, δεν έχει καμιά φωνή, καμιά δύναμη. Είναι μόνος απέναντι στις σκληρές δυνάμεις της ζωής.
Παρομοίως , στο διήγημα Ένα Πουλί ο πρωταγωνιστής της ιστορίας έρχεται αντιμέτωπος με την επίσκεψη της μάνας του η του οποία φέρνει ένα πουλί από την πατρίδα τους. Η επιστροφή της μητέρας ξυπνά στιγμές από το παρελθόν οι οποίες λυπούν τόσο την ίδια όσο και το γιο της. Στιγμές για ατόμα που χάθηκαν και σχέσεις που ξεθώριασαν με το πέρασμα του χρόνου. Έρμαια όλα στην ροή της ζωής και του θανάτου. Σ’ ένα απόσπασμα του κειμένου, ο γιός συλλογιζόμενος τη ζωή της μητέρας του σκέφτεται,
Προσπαθώ να μαντέψω αυτό το πρέπει που το υποτάχθηκε, στο τυραννισμένο της πρόσωπο που ολοένα πια τώρα παίρνει το χρώμα της γης, όπου μέρα με τη μέρα πλησιάζει. Προσπαθώ, έτσι, να μαντέψω την πικρή της μοίρα, να καθαρίσει και η θολή εικόνα των δικών μου παιδικών χρόνων.
Με τη λέξη αυτή ‘πρέπει’, διαφαίνεται η επίδραση που είχαν τα κοινωνικά και πολιτισμικά δρώμενα της εποχής της γυναίκας αυτής στη μοίρα της. Συγκεκριμένα, η ίδια προβάλλεται ως ένας άνθρωπος υποταγμένος στους κανονισμούς και στις ανάγκες των άλλων. Έτσι, η μοίρα της ίσως να είναι η απόρροια της συγκατάβασης της σε εξωγενής παράγοντες. Παράλληλα, η μοίρα στο κείμενο συνδέεται με το θάνατο, τόσο αλληγορικά όσο και κυριολεκτικά. Συγκεκριμένα, η μάνα αυτή, παραδομένη στα επιβεβαλώμενα γεγονότα της ζωής της, χάνει πλέον κάθε βούληση έναντι στη δημιουργία δικών της συνθηκών. Γίνεται ουσιαστικά ένας ζωντανός νεκρός, αφού καμιά μορφή ενεργητικής δύναμης δεν διακατέχει την ζωή της. Παράλληλα, ο βιολογικός θάνατος είναι πάντα σύντροφος του ‘γραφτού’ του κάθε ενός, το πιο σίγουρο γεγονός στη ζωή μας. Μ’ αυτά, γεννιέται ο πρώτος προβληματισμός του κατά πόσο ο άνθρωπος μπορεί να απεγκλώβιστεί από τα ‘πρέπει’ της εποχής του τα οποία φαίνεται να συμβάλλουν στη δημιουργία της μοίρας του. Στη συνέχεια, ο γιός αναφερόμενος στους ‘ταπεινούς ανθρώπους’ της πατρίδας του λέει,
Πιστευούν στη σκοτεινή μοίρα, και η βεβαιότητα πως τίποτα δεν γίνεται ν’αλλάξει, απ’ ότι μέλλει να γίνει, δίνει στις πράξεις και στα γεγονότα που έρχονται ένα χαρακτήρα οικείο, έτσι που να μην ξαφνιάζουν.
Φαίνεται πως αυτή η ‘βεβαιότητα’ και η οικειότητα που έχουν οι άνθρωποι αυτοί για το αμετάκλιτο της ζωής τους, δημιουργεί και το πεπρωμένο τους. Με βάση τα πιο πάνω οδηγόμαστε στο συμπέρασμα ότι ο ίδιος ο συγγραφέας δείχνει να εστερνίζεται αυτή την παραδοχή του ανθρώπου σε μια προκαθορισμένη και τελειωτική πορεία ζωής. Μέσα από τους χαρακτήρες του (τόσο ο παππούς στο οι Γλάροι, όσο και ο γιός με τη μάνα στο Ένα Πουλί) απορρέει η φιλοσοφία και η πίστη του Βενέζη, όσον αφορά τη σημασία της μοίρας. Ότι δηλαδή ο άνθρωπος είναι ανύμπορος να αλλάξει το ‘γραμμένο’ του οπόταν και το αποδέχεται καρτερικά ίσως και μοιρολατρικά.
Αναμφίβολλα επηρεασμένος από τα τραγικά συμβάντα του δικού του βίου (όπως και χιλιάδων άλλων συγκαίρων του), ο συγγραφέας επιδίδει στο έργο του μια αίσθηση ματαιότητας και παραίτησης από την ζωή. Τα θέματα της ξενιτιάς και του θανάτου είναι εκ φύσεως φορτωμένα με αρνητικά συναισθήματα και ιστορίες ζωής, όπως και αναλόγως αναλύονται στα δύο διηγήματα. Παρόλα αυτά, τοποθετώντας το συγκεκριμένο έργο στο παρόν με τα σημερινά σκληρά δεδομένα, ανάγεται ένα άλλο ερώτημα- σε πιό βαθμό επιτρέπει ο άνθρωπος να τον αλλοιώνουν οι περιστάσεις που ζει και τί αντίκτυπο εχεί αυτή η συγκατάβαση στην έκβαση της μοίρας του; Ένας έγκαιρος συλλογισμός ανά πάσα στιγμή, αφού ο άνθρωπος πάντοτε ερχόταν και θα έρχεται αντιμέτωπος με ανεξέλεγχτες δυνάμεις- είτε αυτές είναι πολέμοι, αρρώστιες, ξεριζωμοί, φτώχιες, πανδημίες και ούτω καθεξής.
Ίσως το έργο αυτό του αγαπημένου συγγραφέα, να έχει να δώσει μια σοφία στη ζωή του κάθε αναγνώστη ανά πάσα επόχή. Μπόρει με τους προβληματισμούς περί της μοίρας να εμπνεύσει μια πιο δημιουργική αντίληψη γι΄αυτήν. Αν ο άνθρωπος δεν μπορεί να αλλάξει τα γεγονότα της ζωής του, όπως ο παππούς, ο γιός και η μάνα, τότε τί μπορεί να κάνει για να βοηθήσει την έκβαση της δικής του μοίρας; Και τέλος, τί είναι η μοίρα τελικά;
*** Η Μαριαλένα Ηλία έχει σπουδάσει Αγγλική Γλωσσολογία και Φιλολογία στην Αγγλία. Ασχολείται με την συγγραφή τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά. Ποιήματα της έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα ελληνικά, λογοτεχνικά περιοδικά, ενώ έχει και δική της ηλεκτρονική, λογοτεχνική σελίδα. Παράλληλα, απασχολείται με τη ζωγραφική. Τον Νοέμβρη του 2020 θα εκδοθεί το πρώτο βιβλίο που έχει εικονογραφήσει, με τίτλο ‘Το Φως Ανέτειλε Ξανά στο Γήινο Βασίλειο’.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
