***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Σαν πρωτοκοίταξα τα περιεχόμενα αυτού του βιβλίου, ένοιωσα τη ματιά μου να γλιστρά, σαν από ένστικτο, και να με σπρώχνει να διαβάσω πρώτη την τελευταία ιστορία. Και, παίρνοντας την ως ονειρικό πρίσμα, είδα μέσα από τις πτυχές της και όλες τις άλλες.
Διαβάζοντας τα «Μαύρα Νερά», το εύρημα του λαγού με έστειλε κατευθείαν στην «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων». Εδώ ο Διονύσης Μαρίνος μπαίνει για τα καλά στα χωράφια της μεταλογοτεχνίας. Ο «κος Μίλτος» της ιστορίας είναι, δίχως άλλο, ο Μίλτος Σαχτούρης. Ο συγγραφέας βαδίζει, με τον «τρελό λαγό» (και ίσως και τη «Λησμονημένη» και άλλα πολλά) ως ένα ερωτηματικό-κλειδί που σκοπός του (μοιάζει να) είναι να κάνει αυτό το βιβλίο να αναζητήσει την πολυσύνθετη ταυτότητά του, αλλά και ο αναγνώστης να κοσκινίσει τη δική του. Ιδού τα ποιητικά ερείσματα που «έβγαλαν» τα «Μαύρα Νερά» σε αυτόν τον αναγνώστη:
Ο Τρελός Λαγός
Γύριζε στους δρόμους ο τρελός λαγός
γύριζε στους δρόμους
ξέφευγε απ’ τα σύρματα ο τρελός λαγός
έπεφτε στις λάσπες
Φέγγαν τα χαράματα ο τρελός λαγός
άνοιγε η νύχτα
στάζαν αίμα οι καρδιές ο τρελός λαγός
έφεγγε ο κόσμος
Bούρκωναν τα μάτια του ο τρελός λαγός
πρήσκονταν η γλώσσα
βόγγαε μαύρο έντομο ο τρελός λαγός
θάνατος στο στόμα.
Η Λησμονημένη
IV
Η λησμονημένη μέσα στο βυθό του νικηφόρου ύπνου της
κρατώντας ένα μήλο στο δεξί της χέρι τ’ άλλο χαϊδεύοντας τη θάλασσα
ξεδιπλώνει ξάφνου τα ωραία μάτια της
είναι μονάχα μια πνοή ένας βρόντος κανονιού
είναι ο ποδηλατιστής η αγαπημένη του κι η ανθοδέσμη
είναι ο βόγκος της καρδιάς καπνός των ορυχείων
το μίσος τα κορμιά που σμίγουνε με λύσσα και βυθίζονται
είναι ένα τρομερό φιλί στα σύνορα της ηδονής
που βρίσκονται σπαρμένοι μες στις παπαρούνες πέντε θάνατοι
είναι η σκιά τ’ αγαπημένου της που πέρασε.
Γιατί αυτή η παράθεση; Μέρος της απάντησης είναι η εξής ερώτηση: «Τι κάνει ο συγγραφέας\λάτρης της ποίησης Διονύσης Μαρίνος στο «Όπως κι αν έρθει αυτό το βράδυ;» Και μία πρώτη απάντηση είναι: παίρνει ανθρώπινες στιγμές – που θα μπορούσαν να συμβούν στον καθένα μας – και τις περνάει από το δικό του, μοναδικό μαγικό πρίσμα.
Εδώ, όμως, πρέπει να πούμε πως η μαγεία (τουλάχιστον από μόνη της) δεν σώζει. Στην «καλύτερη» περίπτωση, το ονειρικό στοιχείο αποτελεί εφαλτήριο κάθε άλλου «πραγματικού» στοιχείου – της απώλειας, της νοσταλγικής θύμησης, της χαμένης μνήμης. Μπορεί, όμως, να είναι και η συνταγή του τρόμου, ο Χρόνος και η Φθορά που κινούνται αδυσώπητα γρήγορα, οι απλές στιγμές της καθημερινότητας που γίνονται εφιάλτες. Η αποξένωση, σαν περνάει μέσα από το πρίσμα της φαντασίας, καταλήγοντας ακόμα πιο απτή, πιο αληθινή.
Ανεργία και εκμετάλλευση, η σκληρότητα των παιδιών και η αλλοτρίωση στις σχέσεις των «μεγάλων»· καθωσπρεπισμός, ρήξεις ταυτότητας, η τριβή, η αποστασιοποίηση, οι ευσεβείς πόθοι και οι μικρές παραιτήσεις-θάνατοι της καθημερινότητας, όσα μένουν και όσα χάνονται.
Σε αυτές τις 19 ιστορίες, ο Διονύσης Μαρίνος προβληματίζει και συγκλονίζει. Η σκηνή, η βάση του ονειρόκοσμού του δεν είναι ένας αέναος (αλά Τόλκιν ή Κάρολ) κόσμος, αλλά το Σπίτι. Ναι, το Σπίτι με κεφαλαίο Σ. Είτε μοιάζει να μας περικλείει με τα ντουβάρια του, είτε κουβαλάμε αυτά τα τελευταία όπου κι αν πάμε.
«Μια πόρτα τους χωρίζει, μια άβυσσος.» Ενίοτε (ή μήπως πάντα;) αυτή η πόρτα είναι τα αγεφύρωτα χάσματα ανάμεσα στα κρανία μας. Οι πρωταγωνιστές αυτών των ιστοριών δεν επιτρέπουν (δεν δύνανται;) στις αβυσσαλέες ζυμώσεις μέσα τους να αλλοιώσουν το σύνολο του Κόσμου· όχι, τα όνειρά τους είναι αγοραφοβικά, συμπιεσμένα και καλουπωμένα για τις μελανίσιες ζωές τους. Αν είναι δεσπότες ή τύραννοι, τραγικοί ήρωες ή θύματα, αυτό γίνεται στα πλαίσια του εκάστοτε μικρόκοσμού τους.
Οι ιστορίες αυτές μπορούν κάλλιστα να θεωρηθούν πως λαμβάνουν χώρα στο ίδιο Σύμπαν ή, έστω, σε παράλληλα, «αδελφικά» Σύμπαντα. Αυτό δεν σημαίνει πως αυτή η Αθήνα δεν είναι η δική μας. Το κάθε άλλο. Η γοητεία, αλλά και πολλές από τις ψηφίδες προβληματισμού που μας προσφέρει απλόχερα ο Διονύσης Μαρίνος, έγκειται ακριβώς σε αυτό: ότι αυτές οι ιστορίες μας είναι γνώριμες. Εν μέρει γιατί όλοι μας έχουμε ζήσει στιγμές που η πραγματικότητα μας δεν ευθυγραμμίζεται με των άλλων, στιγμές που προσποιηθήκαμε πως ευθυγραμμίζεται, και στιγμές που καταριόμαστε την ώρα και τη στιγμή που το κάνει. Η ρήξη δεν έρχεται με τη γλώσσα ή με τις «ταμπέλες» που βάζουμε (ακόμα και η «τρέλα» είναι σχετική), αλλά όταν η πλασματικότητα της ταυτότητας, και των επιλογών που την ακολουθούν, ξεπερνά τα όρια της ζωής και του θανάτου. Η ρήξη είναι του κόσμου «μέσα» (στο Σπίτι ή το κρανίο) και του κόσμου «έξω». Η ανθρώπινη (μας) υπόσταση δεν αποτελεί ούτε πανάκεια ούτε εγγύηση. Όπως άλλωστε και η οικογένεια, και η παντρειά και κάθε παραδοσιακά εξυψωμένη κοινωνική σύμβαση.
Κάποτε, βέβαια, έρχεται η ευθυγράμμιση. Μπορεί να είναι η ευλογημένη αποδοχή του ανυπέρβλητου· μπορεί όμως να είναι και ο καρκίνος του φόβου ή κάποιο μυστήριο που δεν θα λυθεί ποτέ. Γιατί, τελικά, όλοι μας κρύβουμε πράγματα από τους άλλους – και από τους εαυτούς μας. Όλοι μας εθελοτυφλούμε. Και όλοι μας κάποτε, αν μπορέσουμε\αντέξουμε, «χορεύουμε αγκαζέ στο ρυθμό και πηγαίνουμε ξαλαφρωμένοι για ύπνο.»
Και το βιβλίο το ίδιο; Πώς συνδιαλέγεται με το ίδιο του το μελάνινο κορμί; Ο Διονύσης Μαρίνος, πολύ προσεκτικά, αφήνει ανάμεσα στις λέξεις (και τις ιστορίες, αλλά και άλλα αφηγηματικά σύμπαντα του) κάποιες γέφυρες. Το κενό είναι και βάσανο και παρηγοριά:
«Τώρα είμαστε καλύτερα: ο ένας δίπλα στον άλλο, μεταφέροντας δερμάτινη θερμότητα, μορφές σκέψεων που σκιαμαχούν στο μεσοδιάστημα του καναπέ.»
Η αυτοαναφορικότητα μιας ιστορίας είναι ενίοτε και η μόνη «λύση» στο τέλος της. Βέβαια, εμείς οι Αναγνώστες θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι ιστορίες υπάρχουν ανεξάρτητα από εμάς και συνεχίζονται και μετά το πέρας του βιβλίου. Αυτή, βέβαια, είναι και η αγωνία του συγγραφέα· εκείνος κινεί τα νήματα και κάνει με τις ιστορίες σκιές· η ρουτίνα του καθημερινού κόσμου είναι ο μέγας καταλύτης και ο μέγιστος εφιάλτης:
«Κάθε μέρα το ίδιο πράγμα.»
Η ματαιότητα και η ανάγκη για ένα τέλος (ή αλλαγή). Κάποιες φορές, το αίμα που κυλά είναι μονόδρομος. Βέβαια οι άνθρωποι δεν αγαπούν μοναχά ανθρώπους. Τα υλικά πάθη μιας ζωής που καίγονται στο βωμό της λύτρωσης, είναι μια υπέροχη, όσο και αναπάντεχη λύση. Προθάλαμος στη (δεύτερη) ανάγνωση των «Μαύρων Νερών», που μετά από αυτές τις 18 ιστορίες ανάγονται – για τον υποφαινόμενο πάντα – σε μια υπερβατική κατακλείδα που βρίθει μιας παράδοξης ευδαιμονίας και γαλήνης. Είναι ο ιερός οίκτος του συγγραφέα για τον αναγνώστη – και τον ίδιο του τον εαυτό; Είναι μια παρακαταθήκη κάθαρσης; Είναι κάτι άλλο που ο καθένας το ανακαλύπτει μόνος του; Είναι όλα αυτά μαζί – και άλλα τόσα;
Δεν είναι τυχαίο ότι στο παρών κείμενο εισήγαγα ελάχιστες λέξεις του συγγραφέα: το έκανα, γιατί θεωρώ πως δεν πρέπει να αλλοιώσω ούτε ένα τόσο δα κομματάκι της ευρηματικότητας αυτών των ιστοριών. Αν η (μετα)ανάγνωσή μου δεν σας έπεισε συνειδητά ότι πρέπει να διαβάσετε αυτό το βιβλίο, τότε, ίσως, να πειστείτε υποσυνείδητα.
“Να μη σας τα πολυλογώ, έχουν φυτρώσει παντού παπαρούνες. Το διανοείστε; Γίνεται χειμώνα καιρό να φυτρώνουν παπαρούνες στο κέντρο της Αθήνας και μάλιστα σε μια πολυκατοικία; Να ήταν Απρίλης να το καταλάβω, αλλά να πέφτει χιόνι, να μας χτυπάει ο βοριάς από παντού και από το τίποτα να ανθίζουν παπαρούνες στα σκαλιά; Όλη η πολυκατοικία έχει πάρει ένα κόκκινο χρώμα και ανασαίνει τις νύχτες προς τα μέσα.”
Μη το “διαβάσετε” απλά: Ανασάνετε αυτό το ιδιοφυές βιβλίο. Ρουφήξτε το. Αφήστε το να σας ποτίσει, να σας συγκλονίσει, να σας κυριεύσει. Μέσα-έξω. Αν τολμάτε.
Ηλίας Ι. Σελλούντος, γράφοντας μια (μαύρη; κόκκινη;) νύχτα στη Νέα Μάκρη.
Ο Ηλίας Σελλούντος γεννήθηκε στους Αμπελοκήπους της Αθήνας στις 31/01/1979, όπου ζει και σήμερα. Είναι απόφοιτος Αγγλικής Φιλολογίας του Αμερικανικού Κολεγίου Ελλάδος. Αγκαλιάζει ως ιδίους τους ρόλους του μεταφραστή, ποιητή, δραματουργού, και συγγραφέα. Έχει μεγάλη αγάπη στη λογοτεχνική μετάφραση, από και προς τα Αγγλικά, και δηλώνει υπέρμαχος της λογοτεχνίας του φανταστικού. Άξονας της ζωής του είναι τα παιδιά του, η Ηλιάνα και ο Γιάννης. Το καλοκαίρι του 2017 κυκλοφόρησε το μεταλογοτεχνικό θεατροϊστόρημα του The Tragedy of Allyra, Princess of Selena. Στις 31 Αυγούστου θα κυκλοφορήσει διαδικτυακά το μυθιστόρημα του The Sylvans and the Ylberian Jewel.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
