***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Για την εξαιρετική συλλογή των ευφάνταστων κειμένων του Σάκη Σερέφα

«90 δευτερόλεπτα Οδηγίες για την Επίγεια Ζωή» από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Η κριτική στο κυριακάτικο έντυπο, το πράσινο εξώφυλλο, όλα έμοιαζαν με μια υπέροχη και απολύτως αναμενόμενη έκπληξη. Φυσικά αφού ήταν αναμενόμενη έπαψε μεμιάς να είναι έκπληξη, μα θαρρώ πως έχει κανείς το δικαίωμα να παίξει βράδυ Τετάρτης με τις λέξεις. Η Λίνα Πανταλέων κλείνει την κριτική της για τα 90´’του Σάκη Σερέφα με μια διαπίστωση που θα βρει πέρα για πέρα ορθή ετούτο το σημείωμα. «Ο Σάκης Σερέφας θα πρέπει να συγκαταλέγεται σήμερα ανάμεσα στους πιο σημαντικούς, σύγχρονους λογοτέχνες». Φυσικά για αυτό δεν φταίει μονάχα η καινούρια έκδοση του Μεταιχμίου αλλά η πολυετής, λογοτεχνική παρουσία του δημιουργού που διαμόρφωσε ένα δικό του ύφος και είδε τα θεατρικά του να στήνονται σε σκηνές εγχώριες και ξένες από εκείνους που διέκριναν στη γραφή του την πρωτοτυπία και την διάθεση της ανατροπής. Το εκτενές βιογραφικό που υποδέχεται τον αναγνώστη στον μέσα κόσμο του εξωφύλλου αναφέρεται στα εβδομήντα και πλέον βιβλία που υπογράφει ο Σάκης Σερέφας. Μελέτες για πόλεις, θεατρικά, λογοτεχνία, μονογραφίες για ποιητές, μεταφράσεις και ανθολογίες πυκνώνουν ένα εκτενές έργο που δεν έπαψε να εντυπωσιάζει και να κερδίζει ολοένα και περισσότερους αναγνώστες ή μάλλον φανατικούς θαυμαστές. Στη θέση της φωτογραφίας το σκίτσο του συγγραφέα με μια ολόλευκη γραμμή στο περίγραμμα και το σχήμα των ματιών. Αυτό είναι όλο και σίγουρα, για να επανέλθουμε συνιστά μια έκπληξη κόντρα στην εκδοτική συνήθεια και τις καλοβαλμένες φωτογραφίες, πίσω από τα φίλτρα που ονειρευτήκαμε ακριβώς τη στιγμή της λήψης. Έχουν περάσει χρόνια από τότε, κανείς δεν μιλά για αυτά τα πράγματα. Και άλλωστε όλο αλλάζουμε, για αυτό καλύτερα το σκίτσο.

Αντιθέτως, διαθέτει αρκετή φρεσκάδα και ξεχωριστή, στοχαστική διάθεση η καινούρια συλλογή του Σάκη Σερέφα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Και είναι βέβαιο πως μες στους χαλεπούς καιρούς της μόδας που αλλάζει ξέφρενα και μας παρασέρνει, το αναγνωστικό κοινό θα συζητήσει για τα 90 Δευτερόλεπτα του ξεχωριστού συγγραφέα. Θα κάνει μια αναφορά, σίγουρα χαριτωμένη και απολύτως εμπνευσμένη από αυτό το παιχνίδι με τους κανόνες. Ένα εγχειρίδιο με τα τετριμμένα της ζωής που γυρεύουν λίγο φως. Για την ακρίβεια ζητούν 90’’ ακριβώς, όσο χρειάζεται, μας πληροφορεί ο ίδιος ο δημιουργός για να προετοιμαστεί ο νους μας για μια νέα αναμέτρηση. Η αποτύπωση της στιγμής, η σύλληψή της θα κρατήσει μόνο τόσο αποφάνθηκαν οι ειδικοί και οι χρονομέτρες. Και δεν μπορεί κανείς να αμφισβητεί τέτοια θεωρήματα, δίχως τα οποία η βιογραφία μας θα συνιστούσε μια ολιγοσέλιδη μονογραφία.

Για εμάς λοιπόν που σωζόμαστε σήμερα από τη μετριότητά μας χάρη σε ένα βιβλίο, είναι γραμμένες οι μικρές μελέτες της έκδοσης του Μεταιχμίου. «90 Δευτερόλεπτα, Οδηγίες για την επίγεια ζωή», αυτή που περιπαίζει μες στην παραδοξότητα και την αυστηρή της ρυθμολογία ο Σάκης Σερέφας, φυλάσσοντας πάντα ένα ποίημα για να κλείσει τις πρόζες του. Αυτές οι τελευταίες  πάντα διαλέγουν έναν άλλο δρόμο, φανερώνοντας τη δυνατότητα της γραφής να πυκνώνει ατμόσφαιρες και αυθαιρεσίες, τόσο αναγκαίες για την ισορροπία αυτού εδώ του κόσμου. Οι ιστορίες της συλλογής μοιάζουν με παιδιά έτοιμα στην επόμενη σελίδα για μια σκανδαλιά που γοητεύει τον αναγνώστη και του επιβάλλει την αθωότητα του πνεύματος. Με τον τρόπο του ο συγγραφέας τα ξανακάνει όλα καινούρια και απολύτως μεθυσμένα από τη μοναδικότητά τους. Καθώς ο μοντέρνος διαφωτισμός τραυλίζει από μπαλκόνια και θεωρεία, ανήμπορος να ευθυγραμμίσει σκοπούς και δυνατότητες, καθώς ο χρόνος που κυνηγάμε γλιστρά σαν χίμαιρα,  εμείς επιμένουμε  να ξεκλέβουμε ενενήντα δευτερόλεπτα, για να κρατήσουμε μερικές σημειώσεις πάνω στις απλές λεπτομέρειες της ζωής.

«Ο Σάκης Σερέφας, μέσα σε 58 ευφάνταστα και στοχαστικά κείμενά του, προτείνει 58 ανατρεπτικούς τρόπους για να γνωρίσει κάποιος τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Μέσα σε 90 δευτερόλεπτα κάθε φορά», καταλήγει το σύντομο κείμενο στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, πιστό και αυτό στην αίσθηση της ανατροπής και το παιχνίδι που στήνουν οι λέξεις. Λίγο πριν μας έχουν δοθεί μερικές συνταγές, από εκείνες που λειαίνουν τα διαμάντια της συλλογής των εκδόσεων Μεταίχμιο. «Να παρατηρήσει τους άλλους οδηγούς στις διπλανές λωρίδες κυκλοφορίας, να σηκωθεί το βράδυ και να ανοίξει την πόρτα του ψυγείου ξανά και ξανά, να παρατηρήσει το πέταγμα μιας μύγας», μερικές από τις περιπτώσεις που συνθέτουν ένα έξοχο εγχειρίδιο, καμωμένο με ξεχωριστή φαντασία, ίσως με πνοή βεντάλιας, όπως έγραψε ο Παπαγιώργης για να περιγράψει τα βήματα ενός μικρού κοριτσιού.

Ένα σημείωμα σκέφτεται. Και αν διαφωνείτε, η αφορμή για την ύπαρξή του δικαιώνει μια τέτοια ευλογημένη αυθαιρεσία. Ένα βιβλίο, εκ προοιμίου απαιτεί χρόνο και κόπο. Σήμερα που ο τιμάριθμος παίρνει την ανηφόρα, τα ενενήντα δευτερόλεπτα φαντάζουν μια υπολογίσιμη ποσότητα για να τα δαπανήσει κανείς. Μα είναι άλλο πράγμα να χωρέσει κανείς μια ολόκληρη ετυμηγορία μες σε ένα τόσο αυστηρό πλαίσιο, να στολίσει τη δαπάνη με τόσο περιεχόμενο. Και εμείς βάζουμε μπρος όλα τα χρονόμετρα, εκείνα που πέφτουν σαν σταγόνες στους μουσαμάδες και άλλα, σαν τον Εσταυρωμένο της κουζίνας, να χτυπούν επάνω στη σιωπή με την απαραβίαστη ρυθμική τους. Στην αρχή ανυποψίαστοι, μα έπειτα απολύτως γοητευμένοι από την παρατηρητικότητα του Σάκη Σερέφα και τα υπέροχα μικροκείμενα του, υποταγμένα και αυτά στον γέρο χρόνο. Η καινούρια έκδοση από το Μεταίχμιο επαληθεύει πως η καλή λογοτεχνία μπορεί σε «90 δευτερόλεπτα» να σκαρώσει μερικές χρήσιμες «οδηγίες για την επίγεια ζωή». Ενδιαφέρουσα, καταιγιστική και στρατευμένη στο πλευρό της φαντασίας, μέσα σε μια φάρσα πλεγμένη, στο ξένο που μεταφράζει αλλιώτικα τη στρεβλή πραγματικότητα. Κάποιος θα το ‘πε και αν όχι παραμένει εντούτοις αναντίρρητο πως το παιχνίδισμα του Σερέφα, πρωτίστως με τον χρόνο συνιστά παιδιά και σωφροσύνη μαζί. Επειδή καταπιάνεται με εκείνο που μας διαφεύγει, το οριστικό που περιμένει για να φανεί στο φόντο του τοπίου που γινόμαστε. Οι γλώσσες, οι λέξεις, τα εικονοστάσια, τα μυρμήγκια, οι σιωπές και οι γραφομηχανές, ακόμη και αυτές μπαίνουν κάτω από το φως μιας χαριτωμένης αναλυτικής θεώρησης που καθιστά το ασήμαντο σημαντικό, ικανό να συνομιλήσει με την ποίηση. Στο μοτίβο των οδηγιών που στελεχώνουν τα «90 δευτερόλεπτα» πάντα περιμένει ένα ποίημα να κλείσει την φούγκα, προτού το καλειδοσκόπιο του συγγραφέα περάσει σε ένα άλλο θέαμα, εξίσου εκπληκτικό και ανατρεπτικό. Ο δημιουργός μοιάζει με έναν αυθεντικό flaneur, με έναν πρίγκιπα περιπλανώμενο, πάντα μικρό, που παρατηρεί και καταγράφει μόνο για μας, τους αναξιοπαθούντες του χρόνου και της πραγματικότητας. Ξεκλέβει από τη ζωή ενενήντα δευτερόλεπτα για να θυμηθεί τις λέξεις των Βαλερί, Φλιντ, τα αδιάσειστα λόγια, τα ανεξερεύνητα του Νίκου Καρούζου και του Σουρή, συνθέτοντας το ειπωμένο με ό,τι γόνιμο και ίσως, παράξενο ή αδοκίμαστο μπορεί να προκαλέσει μια αμηχανία στην άτεγκτη λογική της εποχής μας.

Σκέφτομαι πως θα μπορούσα και εγώ να φτιάξω μια ιστορία, σαν αυτές του Σερέφα. Βάζω το χρονόμετρο, παίρνω μια βαθιά ανάσα, ξεκινώ. Μα πρέπει να συλλογιστώ μια συνήθεια για να βρω την άκρη από το νήμα. Τα δευτερόλεπτα περνούν, ο χρόνος με πιέζει και όλα περάσανε στην αιωνιότητα. Μα εγώ θαρρώ πως βρήκα κάτι για να γράψω. Φαντάσου, λοιπόν τις άχρηστες γραμμές που σκαρώνεις με το μολύβι σου, όσο δουλεύεις ή μιλάς στο τηλέφωνο. Ασήμαντες ζωγραφιές, μια λέξη, ένα ποσό, μια αφαίρεση, πάντα αφαίρεση για να απομείνει το μέρος από το τρομερό όλον. Θα τις συναντήσεις αργότερα μες στα χαρτιά της ανακύκλωσης και δεν θα τις αναγνωρίσεις. Είναι σκαριφήματα δίχως λόγο ύπαρξης και νόημα μηδαμινό. Μα για σένα κάτι σημαίνουν και αν αλλού ένα λάμδα φαντάζει πιο ζωγραφισμένο και κάπου αλλού το δέλτα δοκιμάζει μια σπάνια και φιλόδοξη καλλιγραφία, εσύ μην νοιάζεσαι. Κάποτε είχα έναν φίλο που έφτιαχνε υπέροχα σχήματα μόνο με ένα στυλό μπλε χρώματος και απόλυτη ελευθερία. Πάντα τον ζήλευα αυτόν τον φίλο μου επειδή η έμπνευσή του νόμιζα πως δεν θα τελειώσει ποτέ καθώς γέμιζε τις ακουαρέλες που στην περίπτωσή μου φάνταζαν ένα απαιτητικό πεδίο. Καμιά φορά καθώς μιλώ στο τηλέφωνο πιάνω τον εαυτό μου να σκαρώνει μικρούς κύβους, το μόνο σχήμα που έμαθα να χαράζω. Απόψε που το σκέφτομαι ένας γραφολόγος από εκείνους με τις σπουδές στην ψυχολογία θα το απέδιδε στην ανάγκη της σταθερότητας. Δεν θα διαφωνήσω μα ο σκοπός ήταν πάντα κάποιος άλλος. Υποτίθεται πως θα έφτανα σε ένα τέλος και θα ´χα έτοιμο το ποίημα, σαν τον Σάκη Σερέφα και τις εκδόσεις του Μεταιχμίου. Τα «90 δευτερόλεπτα» άδοξα που δαπανήθηκαν, αφού καμιά τύχη δεν έχω. Άλλωστε, δεν είμαι και ο Σερέφας για να λέμε του στραβού το δίκιο.

Ναρθηκοφόροι πολλοί, οι δε ταύροι λίγοι γράφει και πάλι ο Παπαγιώργης και μου φαίνεται πως με έπιασε η ανάσα μου πίσω από αυτή τη μάσκα. Σε ενενήντα δευτερόλεπτα θα είμαι εντάξει και όλα σαν πάντα θα κυλάνε. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως επιτέλους βρήκα εκείνο που θα ταίριαζε στο ύφος. Ωστόσο απομένει πάντα το ποίημα και αυτό στην εποχή μας είναι δύσκολο να βρεθεί.

«90 Δευτερόλεπτα, Οδηγίες για την επίγεια ζωή» του Σάκη Σερέφα, από το Μεταίχμιο. Κόβοντας με το ψαλίδι ωραίες ιστορίες, ακριβώς όπως το ‘πε ο Τάσος Λειβαδίτης για μία από τις πιο δροσερές, εκδοτικές προτάσεις της χρονιάς που ξεφτίζει.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.