***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Cecile Pin, Περιπλανώμενες Ψυχές, μετάφραση Μαρία – Ρόζα Τραϊκόγλου, Εκδόσεις Διόπτρα
[Το «Περιπλανώμενες Ψυχές» βασίζεται
εν μέρει στη ζωή της
μητέρας μου, η οποία έχασε τους γονείς και
πέντε αδέλφια κατά τη
μετανάστευσή τους στη Γαλλία]
Πρόλογος της συγγραφέως
στην ελληνική έκδοση
Η ιστορία έχει καταγράψει για πάντα τα πρόσωπα και τα γεγονότα. Φαντάζουν τόποι μακρινοί, ό,τι τους σημαδεύει σχεδόν δεν μας αφορά. Μέχρι που το απόμακρο και εξωτικό Βιετνάμ του 1975 παρουσιάζει κυριολεκτικές και μεταφορικές αναγωγές με την ελληνική πραγματικότητα. Και ας περνούν στα ψιλά οι ειδήσεις των πνιγμένων στο Αιγαίο. Πρόκειται για πρόσωπα έξω από την ιστορία, μορφές που βγήκαν από το παιχνίδι και τώρα από ένα δικό τους περιθώριο γυρεύουν να επιστρέψουν. Μα ως γνωστόν, η ιστορία δεν νοιάζεται ούτε στάλα για την αγωνία και τη μελαγχολία σου και συνεχίζει να κυλά και να κυλά, σβήνοντας σαν το νερό, λαούς και ονόματα.
Η ιστορία έχει καταγράψει τα πάντα. Τα πρόσωπα, τα λάθη και τις νίκες, την ντροπή των εμφυλίων. Σαν αυτόν που άφησαν πίσω τους οι Αμερικάνοι στη Σαϊγκόν τη δεκαετία του 1970. Ακόμη μιλούν για την εισβολή, οι φωτογραφικές πλάκες με τους στρατιώτες που σκαρφαλώνουν στα πλοία στέκουν γλαφυρές. Μιλούν για το πλήθος που σκαρφαλώνει τον μαντρότοιχο της αμερικανικής πρεσβείας, για τα ελικόπτερα σε καθορισμένες ταράτσες που παραλαμβάνουν τους πολίτες των τρίτων χωρών. Τριάντα χιλιάδες δεν θα τα καταφέρουν και απομένουν οι τιμωρητικές πρακτικές των κατακτητών για να πολλαπλασιαστούν, συνθέτοντας τους πρωταγωνιστές μιας ανείπωτης, ανθρωπιστικής κρίσης. Σε λίγο η Σαϊγκόν θα πέσει και ένα κόκκινο ποτάμι θα πλημμυρίσει τη ζωή. Κάτι αμερικάνικες επιγραφές και τα κορίτσια των φαναριών θα ζήσουν από πρώτο χέρι τον κυκλώνα της ιστορίας. Οι κόκκινοι Χμερ θα πολιορκήσουν και θα κατακτήσουν τη Σαϊγκόν.
Ύστερα το ίδιο ρεύμα των προσφύγων, των διωγμένων, ολόκληροι λαοί στη θάλασσα, δίχως Θεό, φορτωμένοι σε σαπιοκάραβα με ονόματα εξωτικά. Λουσίντα, Σαν Μικέλε, αναρίθμητα ονόματα πάνω στα συντρίμμια ενός ναυαγίου. Δεν μιλούν για αυτά τα βιβλία, μόνον οι εικόνες που έρχονται καταιγιστικές από τα ειδησεογραφικά πρακτορεία. Θάλασσα της Κίνας, Αιγαίο, Αδριατική, σκηνές από μια επώδυνη μνήμη. Μαζί με τους σημερινούς πνιγμένους σαλεύουν τα σώματα όσων κατάπιε η θάλασσα. Σε κάποιο νησί οι σταυροί με τους αριθμούς και είναι αδύνατο να μην προσέξει κανείς πως από την Σαϊγκόν ίσαμε το γαλάζιο της πατρίδας μας, εξελίσσεται το ίδιο δράμα, η ίδια υπόθεση, η δίχως αντίκρισμα συναλλαγή. Κανείς δεν φταίει που παζαρεύουν στις ακρογιαλιές την ανθρώπινη ζωή.
«Περισσότερο από ανάγκη παρά από επιθυμία», θέλησε να να τα μάθει όλα αυτά η Σεσίλ Πιν, η τόσο νεαρή όσο και ώριμη στη γραφή της, βραβευμένη δημιουργός. Το όνομά της περιλαμβάνεται σε κάθε διάσημη λίστα νέων λογοτεχνών με ένα ήδη σοβαρό και υπολογίσιμο έργο που προσελκύει ένα αυξανόμενο, μεταφραστικό ενδιαφέρον. Η ίδια όμως γράφει την αλήθεια σε κάτι κεφάλαια δίχως όνομα, έξω από τα περιεχόμενα του βιβλίου που φέρει την υπογραφή των εκδόσεων Διόπτρα. Γράφει για τον εαυτό της, ανάβει τη λάμπα και ακουμπά όλες τις αγωνίες της στο τραπέζι, μιλώντας για ένα θέμα ευαίσθητο, ανθρώπινο και οδυνηρό. «Καθώς αυξάνονται η αντίληψη και οι γνώσεις μου, αισθάνομαι την ευθύνη να μεταβιβάσω αυτή την ιστορία, σαν να την κληρονόμησα, σαν να είναι πλέον δικό μου βάρος και έγνοια» θα συμπληρώσει η Πιν που διαθέτει το μέτρο για να υψώσει τη φωνή της πλάι στον αδόκιμο θάνατο, σε αυτόν τον πνιγμό που μας αφήνει αφοπλισμένους, στις σελίδες του βιβλίου της αλλά και στη ζωή.
Η μεταφορά των «Περιπλανώμενων Ψυχών» του τελευταίου μυθιστορήματος της πραγματοποιείται με την επιμέλεια της Διόπτρας που εξακολουθεί να παρουσιάζει στο ελληνικό κοινό, τις καλύτερες ξένες φωνές, εκείνες που ξεχωρίζουν και προσθέτουν μια ψηφίδα στην καινούρια λογοτεχνία που γεννιέται, εκεί έξω. Την κοιτάζω στη φωτογραφία του βιβλίου. Είναι αρκετά νέα και το λιτό βιογραφικό αναφέρει μερικούς μόνο από τους σταθμούς της μέχρι τώρα πορείας. Οι «Περιπλανώμενες Ψυχές» που κυκλοφορούν ήδη στα ράφια των βιβλιοπωλείων, στην εξαιρετική μετάφραση της Μαρίας – Ρόζας Τραϊκόγλου, συνιστούν το πρώτο μυθιστόρημα της Σεσίλ Πιν. Ένα έργο που επιβάλλει την επανεμφάνισή της και φανερώνει κάτι ολότελα αντίθετο από ότι ψιθυρίζει η εποχή μας. Όσο υπάρχουν ιστορίες και συγγραφείς με διάθεση ερευνητική, που αντιμετωπίζουν την ιστορία ως πρωταγωνιστές και όχι ως θεατές, όσο η δύναμη της φαντασίας μπορεί να κρυφτεί πίσω από τον ρεαλισμό και να αφηγηθεί με τον τρόπο της τον μύθο που έχουμε τόσο ανάγκη, θα μπορούν να γεννιούνται τα μεγάλα μυθιστορήματα. Αυτά που δίχως περιστροφές παραδίδονται στη δίνη της ιστορίας, κρατώντας τον ίδιο καταιγιστικό ρυθμό με τη ζωή, με τη βιογραφία μας τη συλλογική, εκείνη που προχωρεί ερήμην μας και έχει εμπρός της τα εξαπτέρυγα της ιστορίας. Η Σεσίλ Πιν μας χαρίζει μια ωδή στην ανθρώπινη πίστη, ένα χρονικό ελπίδας και απαντοχής, σαν αυτά που έχουν να αφηγηθούν όσοι σώθηκαν περνώντας από τα ακρωτήρια του Αιγαίου. Στην αρχή είναι ο θάνατος, σαν μια δύναμη καταλυτική ασκεί την επίδρασή του στα πράγματα και τους ανθρώπους. Τώρα η παιδική αθωότητα συνιστά ένα μακρινό παρελθόν και δεν υπάρχει κανείς για να σου δώσει πίσω τα χρόνια αυτά. Δεν μπορείς να τα ζητήσεις από πουθενά. Κάποιος είπε πως τέτοιες λύπες αξίζει να τις βάζεις σε μια σειρά, αν θέλεις να τις αντέξεις. Έτσι γεννιέται ένα βιβλίο σαν αυτό των εκδόσεων Διόπτρα που μονοπωλεί το ενδιαφέρον αυτού εδώ του σημειώματος και σίγουρα, το αναγνωστικό ενδιαφέρον του εγχώριου κοινού.
Η Αν, μια «περιπλανώμενη ψυχή» από στρατόπεδο σε στρατόπεδο, ένα όνομα στις λίστες της Ύπατης Αρμοστείας και τίποτε. Μέλος μιας πολυπληθούς οικογένειας θα πραγματοποιήσει το ταξίδι της ζωής της. Μαζί με τα δυο της αδέρφια, ένα κορίτσι που γερνάει σε λίγες μόνο ώρες και καλείται να επιβιώσει δίχως πατρίδα. Μονάχα η μνήμη της απομένει και εκείνη σπασμωδική, με κάτι πρόσωπα σβησμένα στην φωτογραφία που ‘χασε το μελάνι της όταν η βάρκα που τους μετέφερε πάσχιζε να κρατηθεί όρθια στα άγρια κύματα. Η υπόλοιπη οικογένεια θα ακολουθήσει σε δεύτερο χρόνο. Μια απόφαση ειλημμένη, μια θυσία στο όνομα του αμερικάνικου ονείρου, των Φορντ και του Σικάγο, της μεγάλης ευκαιρίας, της ζωής που κυλά δίχως εκπλήξεις. Εκείνοι δεν θα τα καταφέρουν και ολόκληρο το μυθιστόρημα της Σεσίλ Πιν σταματάει για πρώτη και τελευταία φορά στη σκηνή της αναγνώρισης. Σοροί στοιβαγμένες στην ακρογιαλιά και η Αν που κοιτάζει τα ήρεμα πρόσωπα των πνιγμένων, τόσο αλλιώτικων απ’ότι στη ζωή τους, τα πρόσωπά τους που σωπαίνουν, μια απουσία εκκωφαντκή και έπειτα τα φώτα της πόλης, κάθε πόλης, τα φώτα των βιομηχανικών προαστίων, ο άσχημος, μολυβένιος καιρός του Λονδίνου, η δύσκολη προσαρμογή, οι επιλογές μας. Το χρονικό μιας νεότητας που βιάστηκε θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της εξαιρετικής έκδοσης που συστήνει μια ξεχωριστή δημιουργό και ένα βαθιά ανθρώπινο θέμα.
Κάποιοι λένε πως θα πρέπει να προσπαθήσεις για να βρεις τη θέση που στάθηκε ο συγγραφέας για να αναπλάσεις το έργο του μες στις ειδικές συνθήκες που το διαμόρφωσαν. Τι γύρευε ο τεχνίτης, ποια ήταν η σχέση του με την τέχνη και το μεγάλο της ζητούμενο. Χρειάζεται μόνο μια σκηνή για όλα αυτά και η ζωή που προχωρεί στα μονοπάτια της σωτηρίας, σε διαδρόμους ανθρωπιστικούς , ικανούς να αναδείξουν ακόμη περισσότερο την τραγωδία.
Σαν εκείνη που η ζωή επιφυλάσσει για την Αν, την ηρωίδα της Σεσίλ Πιν που διστάζει, αγνοεί, φοβάται μα την ίδια ώρα ξεπερνά τον εαυτό της, που στερεώνεται με ότι λιγοστό της χαρίζει η ζωή, που τραγουδά σαν ένα βιβλίο και μεταμορφώνεται σε ηρωίδα, σε θύμα της λογικής αυτού του κόσμου και σε νικήτρια. Είναι τα πάντα η Αν, είναι ο κόσμος με τις προϋποθέσεις του, ποτέ αρκετός για κάποιους, είναι οι σύγχρονες οδύσσειες που γράφονται εν μία νυκτί και προβάλλονται πάνω της, στόλοι από ετοιμόρροπα πλοιάρια φορτωμένα δολάρια και ανθρώπινες ψυχές που περνούν τους επικίνδυνους κάβους, που μεταφέρουν το αύριο ενός λαού και το τίποτε της ιστορίας. Η Πιν μας δίνει το τεκμαρτό της ζωής που τρέμει, το ψηλαφητό της καθώς παλεύει να βρει ένα επιχείρημα υπέρ της. Οι «Περιπλανώμενες Ψυχές» της όλο τραγουδούν την πίκρα και την ελπίδα, σαν να λέμε τα δυο ισοδύναμα, τον θάνατο και την ομορφιά του πρόωρα χαμένου Δημήτρη Καπετανάκη.
Στο κείμενο που ολοκληρώνει το βιβλίο των εκδόσεων Διόπτρα δίνεται το ιστορικό πλαίσιο μες στο οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία. Όμως, παραμένουν ως υλικό της, οι ανθρώπινες καταστάσεις, η απώλεια, ο φόβος για το άγνωστο, συνθήκες διαχρονικές για το μεγάλο αναδευτήρα, εκεί έξω. Χαρμάνι ο κόσμος και το φτιάχνουν λογής ιστορίες και πρόσωπα, μικρά ή μεγάλα δράματα εκατόμβες ψυχών και μια ανάγκη ακούσια, ένας αγώνας να μην παρασυρθείς από τα κύματα, από τα ατέλειωτα πλήθη που δεν είναι λιγότερο πραγματικά από την καινούρια λογοτεχνία. Αυτήν που εκπροσωπεί η Σεσίλ Πιν, στρέφοντας τα νώτα της σε ότι δεν έχει ειπωθεί, στους αδικαίωτους αυτού του κόσμου που εξακολουθούν να συντηρούν το δράμα.
Φέρνω στο νου μου τον Γιανναρά όταν λέει πως πίστη σημαίνει εμπιστοσύνη και όχι πεποίθηση. Εμπιστοσύνη σε ότι απομένει από τον εαυτό σου, σε ότι δεν έχει κατασπαράξει ο φόβος και η αβεβαιότητα. Ένας μακρύς μονόλογος των δυστυχισμένων αυτού του κόσμου είναι το μυθιστόρημα των εκδόσεων Διόπτρα που δικαιώνει απόλυτα την υπεύθυνη της σειράς Βάννα Κατσαρού. Ένα σύμπαν χειροποίητο, καμωμένο από τους παρίες τροφοδοτεί με ανεξάντλητη θέρμη αυτό το ξεχωριστό μυθιστόρημα. Ιδιαίτερο, τόσο για τη θεματολογία του που παραμένει εν πολλοίς άγνωστη όσο και για τη συγκίνηση που μεταβάλλεται σε κύριο στόχαστρο του.
Η Αν και οι άλλοι που συνωστίζονται στο πρόχειρο στρατόπεδο της Ύπατης Αρμοστείας, θυμίζουν τους αργοπορημένους ταξιδιώτες της Βιρτζίνια Γουλφ. Αυτούς που δεν έχουν τίποτε να περιμένουν έτσι που κατέρρευσαν με πάταγο τα ιερά, έτσι όπως αδειάσανε από νόημα οι χρησμοί. Είναι οι ταξιδιώτες που συνεχίζουν και περνούν από τόπο σε τόπο και έχουν στην καρδιά τους για πατρίδα έναν μικρό, οικιακό βωμό ή μια φωτογραφία με ξεθωριασμένο μελάνι. Είναι οι ταξιδιώτες της Σεσίλ Πιν που μας κοιτάζουν από τον μέσα κόσμο του εξωφύλλου των εκδόσεων Διόπτρα. Τρομαγμένοι, πνιγμένοι μες στον φόβο και τον πανικό, πιασμένοι από τις κουπαστές, όπως κανείς πιάνεται από όσα έχει να του αποφέρει ένα θολό μέλλον, στέκουν και μας κοιτάζουν. Και την ίδια στιγμή, «Περιπλανώμενες Ψυχές», δικαιώνουν απόλυτα την ευαισθησία της Σεσίλ Πιν και την επιλογή από τις εκδόσεις Διόπτρα μιας ιστορίας που καθηλώνει και αφοπλίζει, δίνοντας απαντήσεις με την ανθρωπιά της σε ζητούμενα κάθε καιρού.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
