***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Επικίνδυνες λέξεις, Φιλομήλα Λαπατά, Εκδόσεις Ψυχογιός 

Μ’ αυτή την προστακτική – προτροπή εις εαυτόν ξεκίνησα την ανάγνωση του νέου μυθιστορήματος της Φιλομήλας Λαπατά “Επικίνδυνες Λέξεις”. Κοινωνικό μυθιστόρημα αυτή τη φορά από μία συγγραφέα που έχω ακολουθήσει στα ιστορικά της χνάρια με τις “Κόρες της Ελλάδας” που ομολογώ ότι λάτρεψα.

Αυτή τη φορά η Φιλομήλα Λαπατά μάς δίνει ένα διεισδυτικό ψυχογράφημα – “ανάγκη ψυχής”, είπε η ίδια, που έχει χαρακτηρίσει τον εαυτό της “μόνιμη μαθήτρια της ζωής” – αλήθεια, μαθαίνεται η ζωή; Ίσως, όχι… αφού κάθε φορά βρίσκει ευκαιρία να μας εκπλήσσει με τα δαιδαλώδη μονοπάτια της.

Υπάρχουν βιβλία που τα διαβάζεις και βιβλία που σε διαβάζουν. Τα δεύτερα είναι “επικίνδυνα”… “Εσύ σκάβεις κι εγώ σκάβω. Και σκάβω μέσα σου ως εσένα”, κλέβω τη φράση του γερμανού ποιητή Paul Celan. Αυτό ακριβώς γίνεται με το βιβλίο αυτό: σε διαβάζει, σκάβει μέσα σου… Κι αυτό γιατί όσα έγιναν στην οικογένεια Κορωναίου συναντούν αυτά που έγιναν στη δική σου ή στην οικογένεια του γείτονά σου.

Μια οικογένεια – τέλειος οικογενειακός πίνακας – υπερβολικά χαρούμενη – κι όμως κάπου βρίσκεται ένα λάθος σ’ αυτή την επιφανειακή τελειότητα. Κι η συγγραφέας σε καλεί να σεργιανίσεις στις σελίδες του βιβλίου, για να ανακαλύψεις το λάθος – τα λάθη – καταστάσεις όμορφες ή δυσάρεστες, που δοκιμάζουν τα όριά σου, που κάτι σου θυμίζουν, που ξύνουν δικές σου πληγές καλά καλυμμένες με λούστρο καθωσπρεπισμού. Ξύσε το λούστρο, λέει η Φιλομήλα, να δεις την αλήθεια. Ναι, αλλά η αλήθεια θέλει αρετή και τόλμη – θέλει ανάληψη ευθυνών – καίει η αλήθεια μέχρι να φτάσεις στο φως.

Η γιαγιά Αμαλία που δε μιλούσε ποτέ για το παρελθόν της – οι δίδυμες εγγονές, τόσο διαφορετικές μεταξύ τους ή μήπως όχι; – ο Αλέξανδρος και η καλλονή Ζαΐρα ως το τέλειο ζευγάρι – ο προβληματικός Παμίνος και η Ραλλού – συγγενείς που όλοι έχουμε πει ότι είναι μαρτύριο, όταν χρειάζεται να τους υποστούμε – η πανταχού παρούσα Ερασμία… κι ένα σπίτι εξ αδιαιρέτου ή μήπως μια ζωή εξ αδιαιρέτου;

Κι ανάμεσά τους λέξεις!! Οι λέξεις κλείνουν νοήματα κι ανοίγουν παρενθέσεις. Λέξεις στρογγυλές και γυαλιστερές, όπως Αγάπη! Αλλά θέλει τέχνη ν’ αγαπάς, λέει η Μυρσίνη κι αναρωτιέται αν διδάσκεται η αγάπη. Διδάσκεται, της απαντώ αλλά θέλει καλό δάσκαλο κι εξίσου καλό μαθητή. Αλλιώς… Ε, υπάρχουν και σκατοχαρακτήρες.

Λέξεις κοφτερές και μυτερές, όπως Ζήλια και Προδοσία! Κι όταν αυτή έρχεται από το αίμα σου, πονάει περισσότερο και οργίζει και γίνεται και Τομή και Απόσταση και θυμός… κι ο θυμός τρώει κι εκείνον που τον νιώθει. Λέξεις που πληγώνουν, που παρηγορούν, αιχμηρές, τρυφερές και ήπιες. Κι η συγχώρεση; Αναπάντητο ερώτημα.

Να γιατί εξ αρχής και τελικά, έχω και μένω με την αίσθηση “φοβού τις λέξεις”.

Η Φιλομήλα Λαπατά έβαλε μέσα στις λέξεις της ό,τι είδε γύρω της – οικογένεια, ζήλια, γάμος, διαζύγιο, φυγή, συγγνώμη, αδικία, ασχήμια, πόνος – έναν ολόκληρο κόσμο.

Κι εγώ ως αναγνώστρια προσπάθησα να συντρίψω το τσόφλι τους και ν’ αφήσω το νόημά τους να χυθεί μέσα στην ψυχή μου. Αυτή είναι η τέχνη του καλού μυθιστορήματος και άρα του καλού συγγραφέα· να στριμώχνει μέσα στις λέξεις την ανθρώπινη ουσία, τα συναισθήματα, την ίδια τη ζωή.

Κι η τέχνη του αναγνώστη; Να ανοίγει το κέλυφος των λέξεων, για να ελευθερωθεί το περιεχόμενό τους. Φοβού τις λέξεις, λοιπόν, νοήματα φέρουσες.

Τελειώνοντας το αναγνωστικό ταξίδι, λέω ότι άξιζε τον κόπο. Το βιβλίο της Φιλομήλας Λαπατά πήρε επάξια τη θέση του στη βιβλιοθήκη μου, κυρίως όμως στην καρδιά μου.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.