***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
«Μα τι χρειάζονται οι ποιητές σε τόσο μίζερους καιρούς;»
Φρήντριχ Χαίλντερλιν
Το Literature ανοίγει τον φάκελο Ελληνική Ποίηση 2018-2019 και εγκαινιάζει μια νέα σειρά συνεντεύξεων με τους πλέον καταξιωμένους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Στο πλαίσιο αυτό θα φιλοξενηθούν οι απόψεις των σημαντικότερων Ελλήνων ποιητών της σημερινής εποχής με σκοπό να φανούν οι απόψεις των δημιουργών αναφορικά με το παρόν και το μέλλον της Ελληνικής ποίησης. Στόχος είναι επίσης να παρουσιαστεί το έργο, οι ιδέες αλλά και η προσωπικότητα των ανθρώπων εκείνων, οι οποίοι επιμένουν να λειτουργούν ποιητικά σε καιρούς τόσο «μίζερους», γράφοντας εκλεκτή ποίηση, στη γλώσσα του Ομήρου και συνεχίζοντας επάξια την αδιάλειπτη για 3000 χρόνια παρουσία της ποίησης στην Ελλάδα.
Επιμέλεια: Τέσυ Μπάιλα
Ο Διονύσης Καρατζάς είναι ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της γενιάς του ’70. Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1950. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων και της Ένωσης Δημιουργών Ελληνικού Τραγουδιού (Ε.Δ.Ε.Τ.). Υπήρξε βασικός συνεργάτης του πατρινού περιοδικού “Υδρία” από το 1973 έως το 1985 και ιδρυτικό μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συμποσίου Ποίησης έως το 1985. Έχει δημοσιεύσει πολλές ποιητικές συλλογές. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά και έχουν μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Ηλία Ανδριόπουλο και τον Γιώργο Ανδρέου. Από το 2005 συνεργάζεται με τις εκδ. Τοπίο και τον Δημήτρη Ταλιάνη στην επιμέλεια των φωτογραφικών λευκωμάτων του, διανθίζοντας τα με τον απαράμιλλο ποιητικό του λόγο.
Το 2006 τιμήθηκε με το Βραβείο «Λάμπρου Πορφύρα» της Ακαδημίας Αθηνών για την ποιητική του συλλογή με τίτλο: « Απ’ το μισό παράθυρο » (Μεταίχμιο, 2006).
Τον ευχαριστούμε πολύ επειδή δέχτηκε να μας μιλήσει για τις «λέξεις του που σε όνειρα τελειώνουν», την ποίηση και τη γλώσσα, για το μέλλον τους και την ευαισθησία που προϋποθέτουν, για το θαύμα που συντελείται μέσα μας σαν άνοιξη και γράφεται πάντα «με θαύμα κεφαλαίο».
Ευχαριστούμε επίσης θερμά τον Δημήτρη Ταλιάνη για την αμέριστη βοήθειά του στην πραγματοποίηση της συνέντευξης αυτής.
«Και μετά βγήκα σε θάλασσα, άγνωστος να δουλεύω ακούραστα, δένοντας στα κύματα αφρό. Τέτοια τύχη δεν την έχουν πολλοί. Δεν έχω να ζηλέψω κανέναν. Πλάθω τις ελευθερίες των σχημάτων για κάθε επιθυμία.
Μόνο που δεν έμαθα ακόμη να απολαμβάνω τον πλούτο μου. Και να, τώρα που ανοίγουν πάλι οι φλέβες μου και αγγίζομαι αδύναμος, επιστρέφω στα σκοτάδια και στα παραμύθι. Μέσα τους σκαλίζω τον χρόνο και το φως. Έτσι κι αλλιώς, η Άνοιξη έρχεται. Την ακούω που τρίζει σαν παράπονο και σαν απόφαση.
Όσο μεγαλώνω, τόσος ονειρεύομαι».
«Χωρίς εδώ», 2011, εκδ. Δόντι.
«Όταν φύγεις
Μην τρομάξεις τα πουλιά.
Τράβηξε γερά τον ουρανό
Να μετρώ τη νύχτα σαν πατρίδα
Και κλείσε καλά τη θάλασσα,
Μην κόψει το νερό και πιάσει βροχή
Κι άμαθος στη μοναξιά γλιστρήσω και πνιγώ».
«Στα νερά βαθαίνει ο ουρανός», εκδ. ΔΙΑΤΤΩΝ, 2001.
Μπορεί η ποίηση να λειτουργήσει ως οδηγός επιβίωσης στις μέρες μας;
Η ποίηση ασφαλώς λειτουργεί ως οδηγός επιβίωσης με τη σημασία, βέβαια, της ζωής και όχι της ύπαρξης. Δηλαδή, δεν βοηθάει τον άνθρωπο να αποκτήσει τα υλικά αγαθά για την εξασφάλιση της ύπαρξης. Τον βοηθάει, όμως, να ονειρεύεται, να βλέπει το βάθος των πραγμάτων, να διαβάζει τα νοήματα πίσω από τις λέξεις, να συγκινείται έξω από τον χρόνο και πέρα από των χώρο των εντυπώσεων, εντέλει να ζει.
Πότε περιορίζεται η ποιητική δύναμη ενός ποιητή;
Η ποιητική δύναμη ενός ποιητή περιορίζεται όταν αυτός γράφει για να ερμηνεύσει ή να καθοδηγήσει, αντί να συγκινήσει και να προβληματίσει.
Διονύσης Καρατζάς, φωτογραφία Δημήτρης Ταλιάνης
Είναι εύκολο να μελοποιηθεί η σύγχρονη ποίηση;
Η ποίηση διαθέτει τη μουσικότητα των λέξεων και τον εσωτερικό ρυθμό των συναισθηματικών κυμάτων, που ενεργοποιούν την έμπνευση. Από τον συνθέτη εξαρτάται πώς ακούει ένα ποίημα, πέρα από την εξωτερική μορφή και τους μετρικούς και υφολογικούς κανόνες. Η μελοποίηση της σύγχρονης ποίησης, με χαρακτηριστικά την ελευθερία έκφρασης, την αφαιρετικότητα και την εσωτερικότητα, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Έχει να κάνει με την ευαισθησία του συνθέτη, που τον διευκολύνει να διεισδύει με σεβασμό στο ποίημα και να ταιριάζει νοήματα, συναισθήματα και μελωδία.
Έχετε πει παλαιότερα ότι: «η αγάπη αποτελεί τον μεταφυσικό κώδικα της αγιότητας και μαζί τον ανθρώπινο κανόνα της ελευθερίας» Πιστεύετε ότι η αγάπη μπορεί να γίνει το αντιστύλι του ανθρώπου στα σημερινά του προβλήματα; Μπορεί να λειτουργήσει ως τo αξιακό μέτρο μιας κοινωνίας;
Η αγάπη είναι διάθεση και αλήθεια, δεν είναι πρόθεση και πόζα. Κατακτάται μέσα μας και αντανακλάται στον περίγυρό μας με συνείδηση ευθύνης. Η αγάπη είναι η ενοποιητική δύναμη της κοινωνίας, με την οποία εξασφαλίζεται η εναρμόνιση του ατόμου με το σύνολο, με όρους σεβασμού και συνεργασίας. Και, φυσικά, αποτελεί αξιακό μέτρο προόδου και δημοκρατίας.
Διονύσης Καρατζάς, φωτογραφία Δημήτρης Ταλιάνης
«Και να, τώρα που ανοίγουν πάλι οι φλέβες μου και αγγίζομαι αδύναμος, επιστρέφω στα σκοτάδια και στα παραμύθια. Μέσα τους σκαλίζω τον χρόνο και το φως. Έτσι κι αλλιώς, η Άνοιξη έρχεται. Την ακούω που τρίζει σαν παράπονο και σαν απόφαση». Κ. Καρατζά, η ποίηση, και η τέχνη γενικότερα, μπορεί να φέρει την άνοιξη στα σκοτάδια των σύγχρονων πολιτισμών;
Η Άνοιξη γράφεται πάντα με το θαύμα κεφαλαίο. Δεν ορίζει μόνο εποχή, γίνεται έκπληξη για κάθε ανοιχτή καρδιά και κάθε άδολη σκέψη. Γι’ αυτό τρίζει σαν παράπονο και απαιτεί απόφαση απέναντι στη βαρβαρότητα του σύγχρονου πολιτισμού, τον οποίο εμείς εκμεταλλευτήκαμε για να ικανοποιήσουμε εγωισμούς και συμφέροντα. Η τέχνη, και ειδικότερα η ποίηση, διαθέτουν την υγρασία της πνευματικότητας, που μπορεί να μαλακώνει τη σκληρότητα της μονομέρειας και να φωτίζει ευαισθησίες. Και μην ξεχνάμε ότι το θαύμα γεννιέται μέσα μας και αναγνωρίζεται με πίστη όχι σε αυτό που φαίνεται να γυαλίζει, αλλά σε αυτό που βαθαίνει για να λάμπει.
Ένας ποιητής «για να λάμψει πρέπει πρώτα να καεί;»
Αυτή τη φράση την έχω γράψει για κάθε άνθρωπο που πονάει και ανοίγει την καρδιά του στο πάθος της ζωής. Ο πόνος σε καίει, αλλά –αν δε γίνεις στάχτη- σε φέρνει πιο κοντά στην ομορφιά, στη διαφάνεια της αλήθειας. Γι’ αυτό κι ο ποιητής, δηλαδή το έργο του, λάμπει μέσα από τη φωτιά της μνήμης, του ονείρου, του αγώνα, της νίκης ή της ήττας, της λύτρωσης. Προσωπικά, ασκούμαι στις τέσσερις πράξεις της συγκίνησης: διαίρεση για να διασώζεται η μοναδικότητα, αφαίρεση για να αποκαλύπτεται η ουσία, πρόσθεση για να εμπλουτίζεται ο λόγος από την παράδοση και πολλαπλασιασμός για να προσφέρεται η χαρά ή ο πόνος της συμμετοχής.
Διονύσης Καρατζάς, φωτογραφία Δημήτρης Ταλιάνης
Έχετε πει ότι για εσάς τα «συστατικά της ποίησης είναι η έκσταση και η έκπληξη». Μπορεί η ποιητική ένταση να οδηγήσει σε μια «συλλογική ευαισθησία;»
Πιστεύω ότι τα συστατικά στοιχεία της ποίησης είναι η έκσταση και η έκπληξη, που κατορθώνονται μέσα από την αφαίρεση και μαζί την πύκνωση. Εδώ φαίνεται η δύναμη της γλώσσας. Στην ποίηση ο χρόνος και ο χώρος από μετρήσιμες ποσότητες έκτασης μεταλλάσσονται σε μεταβλητές ποιότητες έντασης και τρόπους ελευθερίας. Με αυτές τις συνθήκες ευνοείται η συλλογική ευαισθησία ως προσωπική ευθύνη και ως συνείδηση της κοινής μας ιθαγένειας ως ανθρώπων.
Διονύσης Κατατζάς, Χρήστος Γαρουφάλης (ζωγράφος), Πάνος Θεοδωρίδης (συγγραφέας)
Ο κ. Διονύσης Καρατζάς, διαβάζει για το Literature.gr το ποιημά του με τίτλο: ”Υποθέσεις Θάυματος” από την συλλογή ”Ακοιμήτων”, εκδόσεις Μετρονόμος
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
