***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Η εμμονή, Annie Ernaux, Εκδόσεις Μεταίχμιο

η Μήδεια, ένα κορίτσι

ποτέ παντοτινό,

ποτέ καινούριο

ή παλιό

Εγκόλπιο Ερωτικού Τραύματος

Η γυναίκα του Ρίλκε τρόμαξε τόσο από τον εαυτό της και σηκώθηκε γρήγορα. Πολύ απότομα, ώστε το πρόσωπό της έμεινε στα δυο της χέρια.

Και αυτή η περιγραφή δεν διαφέρει πολύ για τη γυναίκα της Ανί Ερνό, της βραβευμένης Γαλλίδας δημιουργού που κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2022. Στη μικρή, φροντισμένη έκδοση του Μεταιχμίου η Ανί δεν διστάζει να αφηγηθεί την απώλεια, την ήττα, τη μοναξιά της. Μια γυναίκα που δεν διαφέρει καθόλου από εκείνες του καιρού μας, που ερωτεύονται και μοιράζονται και πάλι απομένουν μόνες στο τέλος του φιλμ. Και συνεχίζουν να αγαπούν και να ξοδεύονται, παλεύοντας με τις νύχτες και τους εφιάλτες και την απουσία. Αυτή η τελευταία είναι που θέτει σε κίνηση το σύμπαν της Αρνό, ένα θανάσιμο αμάρτημα θρέφει όπως πάντα συμβαίνει, τον εσωτερικό μονόλογο που φιλοξενείται στην υπέροχη “Εμμονή” σε μετάφραση Ρίτας Κολαϊτη. Λένε πως τα βιβλία διαθέτουν το κοινό τους. Έτσι και αυτή η νουβέλα με το μπόνι του εξωφύλλου της θα βρει ανάμεσα στις γυναίκες, αναγνώστριες και μη, το είδωλο που ζητά το σχεδιασμένο από την Σαβίνα Χριστοπούλου, εξώφυλλο της έκδοσης.

Μόλις περάσουν μερικές μέρες όλα ξεχνιούνται. Δεν θα μπορούσε να ‘ναι διαφορετικά με την συγγραφέα της “Εμμονής”. Μετά τη βράβευση και μια σχετική κινητικότητα στις προηγούμενες εκδόσεις της ξεχωριστής δημιουργού, την Ανί Ερνό σκεπάζει η λήθη, καθώς η μόδα κατέχει τον τελευταίο λόγο στο παρόν που προχωρεί ερήμην μας, γεμάτο αφέλεια, υπερβολή και εγκατάλειψη. Και όμως αρκεί να διαβάσει κανείς τις πρώτες γραμμές της έκδοσης του Μεταιχμίου για να νιώσει σε όλο της το μεγαλείο την ένταση μιας ψυχής. Μιας γυναίκας που βιώνει το τέλος ενός μεγάλου έρωτα, εκείνης που αρνείται να ανοίξει τα μάτια, γυρεύοντας έναν τρόπο να κλείσει τους λογαριασμούς με το παρελθόν της. Ένας έρωτας με βλέμμα γυάλινο ανοίγει μια κάθετη τομή στην ψυχή της και οι αναγνώστες μπορούν να νιώσουν τι ζώνη εμπόλεμη είναι ένας νικημένος έρωτας. Μια κραυγή με τις λέξεις και με τα φωνήεντα της υφαίνεται στις σελίδες της “Εμμονής”, μια επιβεβαίωση πως οι ερωτευμένοι προσεύχονται πάντα τις νύχτες με ένα μονάχα όνομα. Οι δρόμοι, οι συνήθειες, οι χειρονομίες, όλα επανέρχονται, πράγματα που ‘χεις αγαπήσει, τώρα επιστρέφουν άγρια, σαν αρρώστιες που δεν θα μπορούσες ποτέ να νικήσεις.

Η Annie Ernaux (Ανί Ερνό, 1940) είναι μία από τις σημαντικότερες σύγχρονες συγγραφείς της Γαλλίας. Έχει λάβει πλήθος διακρίσεων για το πλούσιο πεζογραφικό της έργο που αφορμάται από την προσωπική της εμπειρία, στο οποίο ξεχωριστή θέση έχει η αυτοβιογραφία της με τίτλο Τα χρόνια (2008). Το 2022 η Σουηδική Ακαδημία της απένειμε το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Μια γυναίκα που φτάνει στον τελευταίο σταθμό της αγάπης της είναι εκείνη που μιλά σε πρώτο πρόσωπο, πότε με υπερβολή και άλλοτε με συγκατάβαση για το τίμημα του τέλους. Μια ύπαρξη που βαδίζει στις παριζιάνικες συνοικίες, μια άρρωστη Μαρία που περνά μέσα από την απερίγραπτη ησυχία ενός κόσμου δίχως αγάπη. Μια ηρωίδα από τα μυθιστορήματα της ζωής μας, μόνη εκεί έξω, με το φορτίο και το καθήκον της. Πεθαίνει αργά μες στους ίδιους δρόμους που σημάδεψε ο έρωτας, γίνεται μια από εκείνες τις μπαλάντες που κάνουν τα κορίτσια να συγκινούνται. Κάτι άπιαστο τραγουδούν, πάντα χαμηλόφωνα, μες σε μια φριχτή εξάντληση και ύστερα πάλι ξεχύνονται μες στη ζωή, κρατώντας επτασφράγιστα τα κοριτσίστικα μυστικά τους. Και δεν μιλούν για αυτά, μονάχα σαν τους ποιητές, μαθαίνουν τις ομοιοκαταληξίες του έρωτα και εκείνο τον τρόπο τον αβίαστο που έχουν τα δάκρυα για να ‘ρχονται. Η γυναίκα της Ερνό δεν είναι κορίτσι, κυμαίνεται μες σε μια δεκαετία, κάθε συνείδησή της ένας μικρός θάνατος. Μία και εκείνη από τα είδη που φιλοξενούνται μες στο παράξενο ενυδρείο αυτού του κόσμου. Αν η δυστυχία είχε φωνή, θα ήταν η δική της, αν είχε μορφή θα διάλεγε το πρόσωπό της, ανέκφραστο κάπου στη συνοικία του Καρτιέ Λατέν , μια ολοζώντανη αναπαράσταση της ζωής που γράφεται εκεί έξω και που δανείζεται από κάθε πηγή. Άλλοτε αγάπη και πάλι μίσος και πάντα η διαχρονική μυρωδιά της καθημερινής ζωής, όσο η ηρωίδα της Ερνό δεν διαθέτει τη στόφα της ανωτερότητας. Μόνο που κατέχει το ένστικτο να μετεωρίζεται ανάμεσα στο βάθος της σκέψης, της επιθυμίας και της συγκίνησης, νιώθοντας εντός της μια φλεγόμενη προστακτική, ξένη ολότελα από εκείνη και το φέρσιμό της. Μα είναι η απώλεια που έρχεται πάνω στο πρόσωπό της, ένα αεράκι στιγμιαίο που ζεσταίνει τις ζωές μας είναι που κόβει τη δική της ανάσα. Πολύ αργότερα, αυτή η θερμοκρασία θα αναδειχτεί στη μνήμη μας, όσο η Μήδεια της Ερνό θα κάνει τη διαφορά, κρατώντας το θάνατο μόνο για εκείνη. Έναν θάνατο όλο σιωπή και μια φλόγα καθόλου λυρική.

Αυτός ο κόσμος κάτι θέλει να πει σε εκείνη τη γυναίκα, κάτι για τη συμμετρία του έρωτα που ξοδεύεται, για εκείνο το κάτι που μπορεί να κάνει το εγώ μας να ταπεινωθεί εμπρός στα μάτια μας. Θα απομείνει μια ζωγραφιά της ανθρώπινης φθοράς, του μυστικού, απλού θαύματος που πάει και τέλειωσε. Μια ζωγραφιά του χρόνου που κοιτάζεται πάνω στον καθρέφτη μας και βρίσκει σε μας τα στοιχεία του τα πιο βασικά. Μια ζωγραφιά μελαγχολική κάποιας που γυρεύει την εξιλέωση, όπως στις μεγάλες βιογραφίες.

Η “Εμμονή” της Ερνό ανήκει σε εκείνο το είδος των βιβλίων που δεν μιλούν για ζώα φανταστικά, για πλάσματα του βυθού και της σιωπής. Μες στις σελίδες της νουβέλας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο μπορεί να νιώσει κανείς τη σκληρή εμπειρία. Το ν’αγαπάς σημαίνει να υποφέρεις για τον άλλο και η ηρωίδα της Ερνό σαν τυμβωρύχος διατρέχει τη ραψωδία αυτής της ιδιότροπης Νέκυιας, φυλάσσοντας κάτω από τα βλέφαρά της έναν ολόκληρο πόλεμο με την αγάπη. Σαν τη ζωή παραμένει άναυδη εμπρός στο παρελθόν , με το πρόσωπό της πριονωτό από τη λύπη, από εκείνη τη φοβερή φροντίδα με την οποία μεγαλώνει το μίσος και την απορία εντός της. Ολάκερη η πόλη κυκλωμένη με συρματοπλέγματα και πίσω από αυτά ο έρωτας της ζωής της, έρωτας μιας άλλης γυναίκας, εκείνης της άλλης που καραδοκεί μες στους καθρέφτες, στις γρήγορες τροχιές, στις βιτρίνες των κλειστών μαγαζιών. Δίχως τον έρωτα, η γυναίκα της Ερνό ανακατώνεται με τον βρώμικο πηλό της ζωής.

Θα ‘ναι για πάντα μια Περσεφόνη εξαντλημένη, με λουλούδια και χρόνια στα μαλλιά της, με μια αφοπλιστική θλίψη θα περιφέρεται στους δρόμους της πόλης που σκοτώνει. Ένας μεθυσμένος άγγελος στα χνάρια της αγάπης που δαπανήθηκε είναι η γυναίκα της Ερνό, μια απώλεια τρομερή σε δύναμη και παραδοχή, βίος που τρέμει τυλιγμένος το διαφανές πέπλο της μοναξιάς του.

[… Η Μήδεια γλίστρησε μες στη νύχτα και χάθηκε. Τώρα βρίσκεται στο Παρίσι, περπατά δίχως σκοπό στις γειτονιές της Ρώμης, ανάμεσα σε αγάλματα και συναρπαστικές παλιατσαρίες. Νύχτα σε μια βενετσιάνικη πλατεία, στους δρόμους του Άργους και την Κόρινθο που αποκοιμιέται κάτω από επτά στρώματα χαμένης ιστορίας. Είναι η Μήδεια που περιφρόνησε τη μοίρα της και διάλεξε έναν άλλο δρόμο. Είναι ντυμένη με την τελευταία λέξη της μόδας. Αύριο τίποτε από όλα αυτά δεν θα μοιάζει καινούριο. Τώρα εργάζεται, στήνει τους εραστές της, τους διαλέγει τα σαββατόβραδα ανάμεσα σε μια απίθανη πανίδα, κάνει καριέρα, φορεί το κατακόκκινο κραγιόν της και κόβει στα δυο τις λεωφόρους. Είναι η Μήδεια, μια προδομένη καρδιά, ένα κορίτσι δίχως αγάπη, με μια κλεμμένη ζωή, αυτό είναι. Η Μήδεια που πίστεψε στην αγάπη μα ήταν από κερί τα φτερά της και τώρα συντρίβεται αργά και σταθερά και η τροχιά της σημαίνει θλίψη. Δεν είναι θεά για να αλλάξει τη μοίρα της ζωής της, η καρδιά της βαδίζει σε όλους τους καιρούς, μες στους ανέμους παραδέρνεται. Δεν είναι θεά και όμως φέρεται σαν τέτοια, έτσι που λιγοψυχά και πάλι βρίσκει τον εαυτό της και κρατεί όρθια τη ζωή που της απέμεινε. Είναι η Μήδεια, πίσω από την προθήκη του βίου της. Δεν θα βρει παρά μόνο ένα τραυλό τίποτε και κάτι από τον εαυτό της που ‘χει από καιρό ξεχάσει. Μια πόλη παραχαραγμένη την καταδιώκει, οι άλλοι της οι εαυτοί οι σκοτεινοί, νύχτες και πόρτες κλεισμένες καλά, ησυχίες της σκάλας και των δωματίων, καραδοκούν για εκείνη. Είναι η Μήδεια και γύρω οι έρωτες που την καταδιώκουν, τρομαγμένοι από τον εαυτό τους. Η Μήδεια ή αλλιώς μια νύχτα δίχως ποίηση στις βενετσιάνικες Αλατοποθήκες, ελεύθερη από το έγκλημα και τη μοίρα και το βαθύ της σκοτάδι. Αυτή η Μήδεια, ένα κορίτσι ποτέ παντοτινό, ποτέ καινούριο ή παλιό. Ένα ολομόναχο τυχαίο παρεκκλήσι της ανθρώπινης επιθυμίας και μια ψυχή που λάμπει μες σε σταγόνες της μοναξιάς. Από τον μύθο της ως το Παρίσι, κανείς και τίποτε δεν νοιάζεται για τη μελαγχολία της…]

Και το κορίτσι της Ερνό με τον παμπάλαιο πόνο του ακολουθεί τη ζωή του, μεθυσμένο από εγκατάλειψη και ίσως μεσκάλ. Σαν τους ερωτευμένους του Κωστή Παπαγιώργη σε έναν συγκλονιστικό μονόλογο με τη σπασμένη του φτερούγα μας συστήνεται. Μια Μαρία μες στα ερείπια της ζωής της, η γυναίκα της Αρνό προχωρεί πέρα από την ανάμνηση, όσο το ρούχο μιας αγάπης σαλεύει άθικτο πια και αδειανό πάνω στον παραστάτη της μεγαλούπολης.

“Η εμμονή” της Ανί Ερνό σε μετάφραση Ρίτας Κολαϊτη. Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο ένα μυθιστόρημα για ηρωίδες που δεν ψευτίζουν. Τις είδα να τριγυρίζουν εκεί έξω, όμορφες, ονειροπόλες, με τις ραγισματιές τους. Και είπα πως έτσι θα μοιάζει για πάντα η ηρωίδα της Αρνό, καταδικασμένη και εκείνη στην “Εμμονή” της, αφημένη στη φυσική της μοναξιάς της την παραμόρφωση. 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.