***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Το δεύτερο, κατά σειρά, μυθιστόρημα της πεζογράφου Ευγενίας Μπογιάνου συνιστά μία άκρως ενδιαφέρουσα πρόταση πρωτοπρόσωπης, εξομολογητικής αφήγησης που πλέκεται γύρω από την προσωπικότητα και την προσωπική ιστορία μίας νεαρής κοπέλας, της Φανής. Το όνομα της ηρωίδας δεν είναι τυχαίο. Το γεγονός ότι παρηχεί το ρήμα «φανεί» παραπέμποντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, στην έννοια της φανέρωσης, διαμορφώνει ένα πρώτο πεδίο προσδοκιών για τον αναγνώστη. Στην πραγματικότητα, αυτό που παρακολουθεί κανείς στο συγκεκριμένο βιβλίο είναι η πορεία προς τη φανέρωση του καταλυτικού εκείνου γεγονότος που συνέβη στα πρώτα χρόνια της ζωής της ηρωίδας και που έχει σχέση με τη μητέρα της. Το ενδιαφέρον όμως, στην συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ότι το γεγονός αυτό και η πορεία προς την αποκάλυψή του, φαίνεται να μετακυλά και να περιέρχεται σε δεύτερο πλάνο, ενίοτε να λησμονιέται και να ωχριά μπροστά στο παρόν της ηρωίδας, ένα παρόν που το στοιχειώνει και το μονοπωλεί η προσπάθειά της να αυτοπροσδιοριστεί και να βρει το ρυθμό και τον βηματισμό της μέσα στη σύγχρονη Ελλάδα, την Ελλάδα της κρίσης, της φτώχειας, της ταπείνωσης, ταυτόχρονα όμως και την Ελλάδα της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, της ελπίδας.
Το στοιχείο εκείνο που διαφοροποιεί το συγκεκριμένο μυθιστόρημα από αλλά σύγχρονα μυθιστορήματα προκύπτει από τον ιδιαίτερο χειρισμό της πλοκής. Πιο συγκεκριμένα, τα γεγονότα που συγκροτούν τον ιστό της δράσης, οι σχέσεις – φιλικές, συγγενικές, ερωτικές – μεταξύ των ηρώων, οι συγκρούσεις, τα διλήμματα και τα αδιέξοδα φαίνεται πως αποτελούν απλώς την αφορμή για να μπορέσει η ηρωίδα να ξεδιπλώσει τις σκέψεις της, να επικοινωνήσει τα συναισθήματά της και να συγκεκριμενοποιήσει τη θέση της μέσα στη συγχρονία. Δεν πρόκειται, με άλλα λόγια, για ένα παραδοσιακό μυθιστόρημα που θέλει την πλοκή να εξελίσσεται με βάση τα τρία επίπεδα – δέση, κορύφωση και λύση – να εξαντλείται και να περιορίζεται εκεί. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τα συγκεκριμένα τρία στάδια εξέλιξης της δράσης δεν μπορούν να εντοπιστούν και στην εξέλιξη της ιστορίας αυτής καθεαυτής. Αντίθετα, αυτά είναι ορατά και εύκολα εντοπίσιμα ή προσδιορίσιμα. Εκείνο όμως που έχει σημασία είναι ότι, παράλληλα με την εξέλιξη της ιστορίας, συντελείται και η εξέλιξη της ηρωίδας, πάνω μάλιστα στο ίδιο τριαδικό σχήμα, έτσι που η δεύτερη να επικαλύπτει ή να υπερισχύει της πρώτης. Ακόμα και το καταλυτικό γεγονός του έρωτα της προς τον Μάνο, έναν νεαρό με τον οποίο τη χωρίζει ένα τεράστιο ιδεολογικό χάσμα, δίνεται περιφερειακά και υπό την σκέπη ή την ομπρέλα της βιωματικής του ενατένισης από την ηρωίδα. Η σχέση της αυτή, με άλλα λόγια, με έναν άνθρωπο που απέχει κατά πολύ από την ψυχοσύνθεση και τη βιοθεωρία της, πυροδοτεί τις εξελίξεις στο επίπεδο της εκτύλιξης της δράσης, κυρίως όμως στο επίπεδο της ατομικής πορείας της πρωταγωνίστριας προς την αυτογνωσία και την αυτοσυνειδησία.
Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση και το γεγονός ότι το κέντρο βάρους πέφτει στην εξελικτική πορεία και στην διαδικασία διαμόρφωσης του εσωτερικού κόσμου της ηρωίδας, παρά της ιστορίας, λειτουργεί ενισχυτικά της αναγνωστικής απόλαυσης χωρίς όμως να λειτουργεί δεσμευτικά ή περιοριστικά για τον αναγνώστη. Κι αυτό γιατί εκείνο που επιδιώκεται δεν είναι η ταύτιση με την ηρωίδα, αλλά η παρακολούθηση των εσωτερικών της διαδρομών σε όλα τα επίπεδα και τα πεδία – ερωτικό, οικογενειακό, φιλικό, επαγγελματικό, ιδεολογικό. Η αφήγηση είναι έντονα βιωματική, αποκαλυπτική μιας ψυχοσύνθεσης που βρίσκεται υπό διαμόρφωση, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι στο υπόστρωμα δεν υπάρχουν ή δεν λειτουργούν κάποιες σταθερές. Γιατί αυτό ακριβώς που έχει σημασία και τονίζεται, διακριτικά μεν, επίμονα δε, από την συγγραφέα είναι η προΰπαρξη κάποιων σημείων αναφοράς στα οποία η ηρωίδα επανέρχεται ακόμα και έπειτα από παλινωδίες ή αρνήσεις. Ιδωμένο από αυτή την άποψη το μυθιστόρημα της Μπογιάνου είναι άκρως αισιόδοξο και ελπιδοφόρο αφού, παρά το θολό και απροσδιόριστο τοπίο που περιβάλλει τους ήρωες, παρά την περιγραφή μίας χώρας σε αποσύνθεση, εκείνο που τελικά νικά και υπερισχύει είναι οι σταθερές πάνω στις οποίες η ηρωίδα, ένα κορίτσι της νέας γενιάς, ακουμπά για να προχωρήσει.
Είναι τέτοια μάλιστα η αντιπροσωπευτικότητα της πρωταγωνίστριας που νομιμοποιείται κανείς να θεωρήσει πως στο πρόσωπό της συμπυκνώνεται ολόκληρη η νέα γενιά της σύγχρονης Ελλάδας, με τα αδιέξοδα, τα διλήμματα, τα ατοπήματα και, κυρίως, με τη δύναμη και τη δυναμική της να αντιπαρέλθει τις δυσκολίες και τα λάθη και να βαδίσει σε ένα καινούργιο αύριο. Δεν είναι τυχαίο ότι η Φανή μεγαλώνει χωρίς τη μητέρα της, χωρίς τη μητρική παρουσία με τον ίδιο τρόπο που η νέα γενιά μεγαλώνει σαν να είναι εγκαταλελειμμένη από τη μητέρα – χώρα, την Ελλάδα που φαίνεται να έχει απομακρυνθεί από τα παιδιά της, να αδυνατεί να προσφέρει αυτά που τους είναι απαραίτητα. Η Φανή όμως έχει κοντά της τον πατέρα που, σε συμβολικό επίπεδο, παραπέμπει και εκπροσωπεί τις αξίες, τις αρχές, τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίζεται και δομείται ο νέος άνθρωπος.
Η λογοτεχνική αποτύπωση αυτής της πραγματικότητας οδηγεί βεβαίως τη γραφή της Μπογιάνου στα μονοπάτια του ρεαλισμού, ο ρεαλισμός όμως αυτός έχει τον δικό του τρόπο να εκδηλώνεται και να μορφοποιείται. Γιατί στην ουσία ο ρεαλισμός στο μυθιστόρημα αυτό μετουσιώνεται και προκύπτει ως ειλικρίνεια και ευθύτητα, ως μία προσπάθεια να αποδωθούν τα γεγονότα, οι σκέψεις, τα συναισθήματα έτσι ακριβώς όπως έγιναν, όπως είναι, όπως βιώνονται και αυτή η προσπάθεια οδηγεί συχνά την αφήγηση σε αναδιπλώσεις, παρεμβάσεις και εκφράσεις βελτιωτικές ή διορθωτικές. Ο λόγος, είναι σαφής, καίριος, ουσιαστικός, ενίοτε αφαιρετικός στοιχείο που πολλές φορές τον φέρνει κοντά στην ποίηση και τη λογική της που είναι η απόσταξη, η μέγιστη δυνατή αφαίρεση και η εμπλοκή του αναγνώστη στη διαδικασία συμπλήρωσης ή κάλυψης των κενών.
Ένα μυθιστόρημα ευθύβολο και ευθύ που εισηγείται και προκρίνει την αναζήτησης και τη μορφοποίηση της αλήθειας ως την πλέον σημαντική πλευρά και λειτουργία της λογοτεχνίας και, ευρύτερα, της τέχνης.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
