***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

«Είμαστε όλοι σπασμένοι. Έτσι μπαίνει το φως»,  Έρνεστ Χέμινγουεϊ 

Η Χρύσα Φάντη υπογράφει την συλλογή διηγημάτων των εκδόσεων Σμίλη «Σε Θολά Νερά» και έρχεται για να κλείσει το μάτι με τρόπο ποιητικό στην σύγχρονη, ελληνική λογοτεχνία. Με την δύναμη και την αδυναμία της γλώσσας, όπως σημειώνει η ίδια στην συνέντευξη που παραχωρεί στο περιοδικό Literature υφαίνει στίχο τον στίχο, συναίσθημα το συναίσθημα, όσα συνθέτουν την ατέλειωτη περιπτωσιολογία της πάντα ασώματης και νοεράς ψυχής. Ο έρωτας των ηρώων, η γυμνότητα σαν μια άλλη εκδοχή της ομορφιάς, μια παρόρμηση σχεδόν λυρική από την πλευρά του μύθου και η απροσποίητη ζωγραφική της εποχής μας, προικίζουν τα Θολά Νερά με ένα είδος ζωντάνιας και κίνησης. Οι λέξεις θέτουν σε κίνηση τα πρόσωπα και εκείνα ελεύθερα να πράξουν το λάθος, να κυνηγήσουν το όνειρο ή να αφήσουν τις μνήμες και τις αισθήσεις να τους κατακλύσουν, γίνονται άνεμος στιγμιαίος και επιχείρημα κλονισμένο, που διατρέχει τις σελίδες των διηγημάτων. Παραδοχές για εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα στα έξοχα διηγήματα ελέγχονται ως ακριβείς την στιγμή που η ψυχή χρεοκοπεί σαν την ιστορία, την δική σου ή την δική μου, την κρεμασμένη σαν ορόσημο στ΄ανάμεσά μας. Ο χρόνος που θνήσκει ακριβώς όπως το λέει η Ρέα Γαλανάκη, σαν έφηβος και σαν βασιλιάς διαδραματίζει έναν ελάχιστο ρόλο στα διηγήματα της κυρίας Φάντη. Στις πρόζες των Θολών Νερών τα αισθήματα και οι μνήμες και τα χρονικά, μεταβάλλονται σε δεσμοφύλακες. Παραμονεύουν στον ύπνο ετούτου του κόσμου, διαφεντεύουν περισσότερο και από το χρώμα εκείνη την άλλη ζωή, εκείνο το δεύτερο δέρμα της. Κείμενα ποιητικά, βουτηγμένα μες στο πούσι τα Θολά Νερά τοποθετούν τον εαυτό τους αντίκρυ στο αδιέξοδο, την βαρύτητα του χρέους και την προδομένη καρδιά, το ρημαγμένο σώμα. Πιο πέρα από τα διηγήματα της Χρύσας Φάντη κατοικούν οι θεωρίες και τ΄άφθαρτα μα η συγγραφέας των «Το δόντι του Λύκου» και «Η ιστορία της Σ.», των εκδόσεων Πατάκη και Γαβριηλίδη αντίστοιχα δεν φθάνει ως εκεί.

Η καινούρια έκδοση της Σμίλης φέρνει στο φως μια άξια δημιουργό που βαδίζει σε μια φανταστική προκυμαία. Φτιάχνει χίμαιρες που΄χουν για μοίρα τους το φευγιό. Ίσως πάλι να κάνει πράξη τις θεωρίες του Μπέκετ και σε κάθε σελίδα της συλλογής η Χ. Φάντη να συναντά μερικές από τις εκδοχές του εαυτού της. Περισσεύει το ταλέντο και τ΄ονειρικό που φωτίζουν το γενικό μέσα από το ειδικό κάθε διηγηματικής καταγραφής.

Η συγγραφέας αφήνει τις Ελβιέλες της στην ακτή και σιβυλλική, σαν τοιχογραφία, τραβά κατά τα Θολά Νερά, αγγίζοντας μυστικά και με όλες τις αισθήσεις της, το υλικό της ζωής. Από αυτό γράφονται τα καινούρια διηγήματα στην εξαιρετική έκδοση της Σμίλης που υπογράφει με σκληρό ρομαντισμό η Χρύσα Φάντη, κάνοντας κομμάτια τους στέρεους όγκους των πρωταγωνιστών της.

Απόστολος Θηβαίος, 19.11.2021

«Σε θολά Νερά» τιτλοφορείται το καινούριο σας βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σμίλη. Αλήθεια αν κάπου μας προσμένουν οι ορατότητες, τι προσμένετε να βρείτε σαν καθαρίσουν τα νερά;

Οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές στα «Θολά νερά» έχουν συνείδηση ή συνειδητοποιούν στην πορεία ότι κολυμπούν σε αχαρτογράφητα ύδατα. Άλλωστε, εκεί βρίσκεται ο κόσμος τους, εκεί αναπνέουνε, δρούνε, δημιουργούνε. Το γνωρίζουν. Δεν ζουν με αυταπάτες. Αν όσα τους απασχολούσαν ήταν διαυγή, μάλλον δεν θα τους προβλημάτιζαν, θα τα βίωναν υποσυνείδητα.

«…διηγείται ιστορίες για ξέφρενα πάρτι, πληρωμένους δολοφόνους, παράνομες μπίζνες, πιπίνια, κατασκόπους και ματσωμένες γραίες, νέγρες με τσουπωτά οπίσθια, ψωνισμένους καλλιτέχνες και άσημους στάρλετ, πομπώδεις, ξεχειλωμένους φραγκάτους, έκφυλους αριστοκράτες, ξεπεσμένα φρικιά…] Διαθέτει καθόλου φαντασία ετούτη η ανθρώπινη γεωγραφία που διασχίζει τις σελίδες του βιβλίου ή πρόκειται μόνο για το υλικό μιας λογοτεχνίας σκληρού ρεαλισμού που γεννιέται, δίχως καν ιδέα από την ποίηση του εναρκτήριου διηγήματος, της «Χρυσόσκονης»;

Το φανταχτερό όνειρο του αγοριού στη «Χρυσόσκονη» απέχει παρασάγγας από την ανθρωπογεωγραφία της  ζωής του. Το ίδιο συμβαίνει και με τα περισσότερα πρόσωπα στα διηγήματα που ακολουθούν. Οι φιλοδοξίες και οι προσδοκίες  εκείνων που έχουν επιβάλει την εξουσία τους πάνω τους βρίσκονται σε ακραία αντιδιαστολή με  όσα νιώθουν  μέσα τους ή τους περιστοιχίζουν. Ολόκληρο το βιβλίο, θα έλεγα, βρίσκεται στον αντίποδα ενός τέτοιου διακόσμου. Εξ ου και  η ειρωνική αύρα,  ο  ιδιόμορφος  τρόπος  που επιχειρεί να την αποτυπώσει.

Το πρόβλημα όμως δεν βρίσκεται τόσο σ’ αυτή καθ’ αυτή την παρέκκλιση-αποξένωση, όσο στην υποψία ότι ίσως μια μέρα χάσουν την επαφή με το σημείο εκκίνησης ή δεν θυμηθούν γιατί και σε τι  θα ήθελαν να επιστρέψουν. Ο ταξιδιωτικός πράκτορας στο διήγημα «Κουφόβραση», ο επιμελητής κειμένων στο «Καλλίστη», ο δάσκαλος στο ομώνυμο με τον τίτλο του βιβλίου διήγημα «Σε θολά νερά», όλοι χωρίς εξαίρεση, προσπαθώντας να διαφύγουν, έρχονται αντιμέτωποι με την ερήμωση. Ταυτόχρονα όμως, μέσ’ από αυτή την ερήμωση ανακαλούν  έναν προς ένα  εκείνους που πέρασαν από τη ζωή τους. Κάθονται  στο ίδιο τραπέζι  μαζί  τους,  εισπράττουν την απόγνωση ή την αγάπη τους, κοινωνούν τις μνήμες τους. Επιλέγουν τη δική τους μελαγχολία, νιώθουν παρόντες και ισορροπούν. Παρών (αν και όχι ευτυχής) στη δική του ονειρική φυγή νιώθει και ο ποιητής στο «Ανήδονα», όπως και  το αγόρι  «Στη χώρα του “no man”», ενώ εντελώς διαφορετική είναι η εξέλιξη στα διηγήματα  «Α.Σ.Α», «Πανικός»,  «Χωρίς όνομα», «Ελβιέλες».

«Πανικός» είναι ο τίτλος ενός από τα διηγήματα που περιλαμβάνονται στην καινούρια έκδοση. Τελικά από τι υλικό είναι φτιαγμένο το εργαστήρι του συγγραφέα;

Μα από λέξεις, φαντάζομαι. Και από πανικό, ενίοτε, όταν εκείνες που επιλέγει δεν ανταποκρίνονται σ’ αυτό που τον κατατρώει. Αν με ρωτούσαν τι κάνει έναν γραφιά συν-γραφέα, θα απαντούσα, η ικανότητά του να αφουγκραστεί τη φωνή των ηρώων του, να βαδίσει πάνω στα χνάρια τους, να  καταγράψει τις σκέψεις και τις εντυπώσεις τους, να προ-οικονομήσει τις πράξεις, τις αναστολές, τις τάσεις και τις ενστάσεις τους, κάτι που απαιτεί ενσυναίσθηση αλλά και αποστασιοποίηση, καθαρότητα,  διαύγεια, αυταπάρνηση, στοχοπροσήλωση.

Ανήδονα, θα πει μια ζωή δίχως απολαύσεις, δίχως λάθη και απώλειες, ένα πελώριο ανεκπλήρωτο. Θα μπορούσαν να γραφτούν τα Θολά Νερά έξω από το μεγάλο επιχείρημα της ζωής;

Δεν χρειάζεται να πέσεις πολλές φορές στη φωτιά για να νιώσεις το κάψιμο. Ωστόσο το πένθος, η απώλεια, η γεύση του ανεκπλήρωτου, το τραύμα, το υπαρξιακό αδιέξοδο, η ανάγκη για δημιουργία, η συνειδητοποίηση της θνητότητας και η αγωνία «για μια βεβαιότητα που μπροστά της όλες οι άλλες είναι παραμυθάκια», αποτελούν μερικά από τα εναύσματα.

Χρόνος, μαρτυρία, ποίηση και ομορφιά. Με ποιο χαρτί φιλοδοξούν τα Θολά Νερά να σώσουν τις παρτίδες στα δεκατρία, μοναδικά διηγήματα της έκδοσης;

Χαίρομαι και με τιμά ο χαρακτηρισμός. Με ρωτάτε με ποιο χαρτί φιλοδοξούν τα «Θολά Νερά»… Μα με τη δύναμη και την αδυναμία της γλώσσας, νομίζω. Συχνά, στην προσπάθειά τους να εκφραστούν δια μέσου της, στην επιθυμία τους να τη σεβαστούν, να την καλλιεργήσουν και να την εμπλουτίσουν, αναγκάζονται με έναν άλλο τρόπο  να την υπονομεύσουν, να την απογυμνώσουν ή να την επανα-διαπραγματευτούν… όπως περίπου συμβαίνει και σε κάθε μακροχρόνια  σχέση, που διέπεται άλλοτε από περισσότερη κι άλλοτε από λιγότερη κατανόηση, ειλικρίνεια, πάθος, όνειρο, ομορφιά, αρμονία ή ανταγωνισμό.

Κάπου στην πόλη διασταυρώνεστε. Μοιάζει απίστευτο, μα πρόκειται για τον Γουίλιαμ Φώκνερ. Εκείνος σας ρωτά, σαν να ξέρει, αν τελικά το πεδίο της μάχης το φτιάχνει η αφροσύνη του κόσμου και ο απελπισμός του.Τι άλλο χωράει ετούτη η περιπέτεια;Ρωτά και χάνεται την ώρα που η μετάφραση του Μάτεσι στην εισαγωγή του βιβλίου σας, ζητά επιβεβαίωση.

Μα τι άλλο να χωρέσει σε μια περιπέτεια; Οι τωρινές νίκες είναι οι ήττες του αύριο. Και το αντίστροφο. Μια ματιά στην ιστορία ή στις ειδήσεις που μας κατακλύζουν φτάνει για να το επιβεβαιώσει. Παράνοια, αφροσύνη,  απελπισμός. Υπάρχει όμως και το εσώτερο. Η κουβέντα με τον εαυτό, το θαύμα της ζωής, το μεγαλείο της φύσης, η ομορφιά της τέχνης.

Το να προσπαθήσεις να ερμηνεύσεις την τέχνη είναι σαν να εξηγείς το ένστικτο, επισημαίνει ο ζωγράφος Μπέικον. Οπότε απομένουν οι ρίζες, ενδείξεις της τωρινής, συγγραφικής σας παρουσίας. Πείτε μας δυο λόγια για όσα έχουν αλλάξει από «Το δόντι του Λύκου» ως την καινούρια έκδοση των διηγημάτων της Σμίλης.

Πολλά και τίποτα. Και στο «Δόντι του Λύκου» και στα «Θολά Νερά», οι αφηγητές, πρωτοπρόσωποι ή τριτοπρόσωποι, παραθέτουν τις ιστορίες τους εν είδει εξομολόγησης ή παρότρυνσης, εν θερμώ αλλά και με κάποια απόσταση. Οι ιστορίες τους  θα μπορούσαν να είναι όνειρα, στις  περισσότερες υπάρχει αυτή η σύγχυση, το αβέβαιο του χρόνου και της διαδοχής, του τόπου και των ορίων, υπάρχει όμως και ένας ρεαλισμός, μια αλληλουχία από σκέψεις, ερωτήματα, συμπεράσματα, που δεν σ’ αφήνουν να μείνεις εκεί. Στο τέλος, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, πιστεύω πως κάτι ξεκαθαρίζει. Όσο για τις ρίζες, και πάλι θα μιλήσω για μαθητεία σε έργα αγαπημένων συγγραφέων, που συμβαίνει να σε διαμορφώνουν και να σε καθορίζουν, ως αναγνώστη πρωτίστως.

Στα δεκατρία διηγήματα που συγκροτούν τα Θολά νερά, νέοι άνθρωποι ψάχνουν την τύχη τους και μεσήλικες προσπαθούν να απεγκλωβιστούν από τις καθημερινές τους συνήθειες και το ερωτικό και οικογενειακό παρελθόν τους. Ακροβατώντας ανάμεσα στο ψυχογράφημα και στην παραμυθία, ένας τουριστικός ατζέντης πραγματοποιεί το πιο ομιχλώδες ταξίδι του, ένας άντρας χτυπημένος από ανίατη ασθένεια ανακαλεί παλιές εμπειρίες, ένας επιμελητής λογοτεχνικών κειμένων, καταπονημένος από την εργασία του, οραματίζεται τη φυγή του, ένας δάσκαλος, επιστρέφοντας στον γενέθλιο τόπο του, βρίσκεται αντιμέτωπος με την ιστορία του, τη στιγμή που ένας σχολικός επιθεωρητής, εν μέσω μιας πανδημίας, περιπλανιέται αέναα σε μια ανοίκεια πόλη. Κάποιος που κατονομάζεται μόνο με το αρχικό του θα προσπαθήσει να περιγράψει έναν έφηβο, ενώ ο ίδιος ο έφηβος, με τη σοφή του αφέλεια, προτιμά να επικεντρωθεί στη γνωριμία του με έναν μυστηριώδη τύπο, κάτι μεταξύ μαφιόζου και δασκάλου, Ηρακλή και Χουντίνι. Με βλέμμα λοξό και μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα που, παρά τις ρεαλιστικές και λυρικές της αποτυπώσεις, παραμένει σκοτεινή, ρευστή και ασαφής, ένας ποιητής θα αποκαλύψει σε έναν ομότεχνό του την αλήθεια του, ενώ μια ηρωίδα υπό διαμόρφωση, μετά τον ασθματικό της μονόλογο, θα δώσει τη σκυτάλη σε ένα πλάσμα ανώνυμο. Τέλος, το ταξίδι μιας κόρης και η φανταστική απεύθυνση ενός γιου προς την υπέργηρο μάνα του θα προετοιμάσουν το έδαφος για την αποκαλυπτική περιγραφή ενός ερωτικού τριγώνου (μίμηση ύφους και ελάχιστος φόρος τιμής στο έργο του Γ. Χειμωνά).

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.