***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Τα 88 αρχαιοελληνικά στιχουργήματα, τα οποία είναι γνωστά με τον τίτλο «Ορφικοί Ύμνοι», μετέφρασε και περιέκλεισε σε μια ολοκληρωμένη μελέτη ο Ανδρέας Χ. Ζούλας. Το βιβλίο «Εγώ, ο Ορφέας και οι Ορφικοί Ύμνοι» (εκδόσεις Υδροπλάνο), πέρα από μια σημαντική συμβολή στη μεταφρασμένη αρχαιοελληνική γραμματεία, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του πάθους από το οποίο εμφορείται ο Ανδρέας Χ. Ζούλας. Αφοσιωμένος μελετητής γλωσσικών μνημείων και επίμονος «λεπιδοπτερολόγος» των λέξεων, αναμετράται με κείμενα εξαιρετικά δυσπρόσιτα και απαιτητικά. Γι’ αυτό και η απόδοση των Ορφικών Ύμνων σε μια μορφή γλώσσας κατανοητή από τον σύγχρονο Έλληνα, αλλά με έντονο απόηχο του πρωτότυπου λεξιλογίου, συνιστά έναν φιλολογικό άθλο, πραγματικά άξιο θαυμασμού.

Οι Ορφικοί Ύμνοι έχουν τη δική τους, συναρπαστική ούτως ή άλλως, ιστορία, την οποίαν ο Ανδρέας Χ. Ζούλας, όχι μόνο σέβεται και κοινωνεί στον αναγνώστη, αλλά την αξιοποιεί επιπλέον και δημιουργικά. Επιγραμματικά, οι σωζόμενοι Ορφικοί Ύμνοι είναι μια συλλογή από θρησκευτικού περιεχομένου λυρικά ποιήματα. Κατά την παράδοση αποδίδονται απευθείας στον αρχέτυπο υμνωδό, τον Ορφέα, πρακτικά όμως -και μέχρι στιγμής- η επιστημονική έρευνα δεν έχει καταλήξει στον οριστικό προσδιορισμό της χρονικής περιόδου κατά την οποίαν δημιουργήθηκαν. Μάλιστα, ορισμένοι φιλόλογοι τοποθετούν τη σύλληψη των Ορφικών Ύμνων ακόμη και πριν από την εποχή του Ομήρου.

Στην προσέγγιση που επιλέγει ο Ανδρέας Χ. Ζούλας μεταφράζοντας τους Ορφικούς Ύμνους τηρείται, συνειδητά και επιμελώς, η πλήρης συλλαβική αντιστοιχία των αυθεντικών στίχων με τους νέους. Εξάλλου, ο Ζούλας ακολουθεί πιστά το συγκεκριμένο κανόνα σε όλες τις μεταφράσεις του από την αρχαιοελληνική δραματουργία κ.λπ. Συνεπώς, ένα στοιχείο που κάνει το έργο του μεταφραστή/επιμελητή να ξεχωρίζει, είναι η απόλυτη αντιστοιχία και ισοσυλλαβία ανάμεσα στις δύο εκδοχές των Ορφικών Ύμνων.

«Μετέφρασα/απέδωσα και τους Ορφικούς Ύμνους με ισοσυλλαβία, όπως έκανα και σε όλες μου τις μεταφράσεις έργων της αρχαίας δραματουργίας» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ανδρέας Χ. Ζούλας. Εξηγώντας ότι το κάνει αυτό «ακριβώς γιατί πιστεύω ότι η ποσοτική εγγύτητα μεταξύ του μεταφραζόμενου στίχου και του στίχου της μετάφρασης-απόδοσης που εξασφαλίζει η ισοσυλλαβία είναι δυνατόν να διασώσει ό,τι μπορεί να διασωθεί από τον εσωτερικό ρυθμό του πρωτοτύπου.

»Ταυτόχρονα, η κατά το δυνατόν πιστή, χωρίς παραλείψεις, απόδοση με ισοσυλλαβία έχει το μοναδικό προτέρημα να αποτρέπει τον πλατειασμό, που εκτός από την πλήρη αγνόηση και καταστροφή του ρυθμού του αρχαίου στίχου, δίδει κατά κανόνα ένα απωθητικό τελικό αποτέλεσμα, οπωσδήποτε από πλευράς αισθητικής, αλλά και -πλην σπανιοτάτων εξαιρέσεων- και από εννοιολογικής ακόμη πλευράς. Θέλω να πιστεύω ότι ο ισοσυλλαβισμένος στίχος της μετάφρασης οδηγεί τον αναγνώστη στην πλήρη κατανόηση του αρχαίου κειμένου, το οποίο όπως σε κάθε μετάφρασή μου, παρατίθεται και εδώ σε αντικριστές σελίδες. Ώστε, κατ’ αυτόν τον τρόπο ο μη εξοικειωμένος με τα αρχαία κείμενα αναγνώστης να μπορέσει να κατανοήσει το πρωτότυπο και να χαρεί την ομορφιά του αρχαίου κειμένου, που είναι, κατά την εκτίμησή μου, ο κύριος και κεντρικός στόχος της μετάφρασης».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δομή του βιβλίου, με εκτενή εισαγωγικά κείμενα, ένα εκ των οποίων είναι γραμμένο σε α’ πρόσωπο, ακριβώς σαν να ήταν ο Ορφέας αυτοπροσώπως εκείνος που υπαγόρευσε στον Ανδρέα Χ. Ζούλα την «αυτοβιογραφία» του. Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η προσωπικότητα, το έργο, η εποχή κατά την οποίαν έζησε -υποθετικά- ο Ορφέας.

Ένα άλλο τμήμα του βιβλίου αφιερώνεται σε μια μακρά «εξομολόγηση» του Ορφέα για το διπλό παράπονό του ή το διπλό του «απωθημένο», την επίδραση της διονυσιακής λατρείας και της δικής του θρησκείας στην ανθρωπότητα.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.