***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Αγαπημένη σε όλους η Χριστίνα Λιναρδάκη είναι απόφοιτος της Σχολής Αγγλικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στη μετάφραση στο University of Manchester Institute of Science and Technology στην Αγγλία. Επίσης, είναι κάτοχος ΜΑ στην Επικοινωνία από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.
Εργάζεται ως μεταφράστρια από το 1993 και ως επιμελήτρια εκδόσεων από το 2001. Ήταν μέλος της συντακτικής επιτροπής του λογοτεχνικού περιοδικού “Ομπρέλα” και είναι δημιουργός του ιστολογίου του omprelamag.blogspot.gr. Δημοσιεύει μεταφράσεις της σύγχρονων ποιητών και κριτικές για βιβλία, κυρίως ποίησης, σε ψηφιακά και έντυπα περιοδικά, ενώ είναι δημιουργός και αρχισυντάκτρια του ψηφιακού λογοτεχνικού περιοδικού stigmalogou.gr., όπου γράφει και για παιδικά βιβλία με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο “Νεφέλη Π.”. Η αφορμή για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε είναι η έκδοση του ποιητικού της έργου με τον τίτλο ΣΚΠ που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις ΕΝάΝΤΙΑ.
Είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε τόσο για το συγκεκριμένο της έργο όσο και για την πολύχρονη ενασχόλησή της στον χώρο και να καταλάβουμε με πόση δύναμη αντιμετωπίζει τη ζωή αλλά και με πόσο χαμόγελο. Την ευχαριστούμε θερμά για τη συνέντευξη αυτή και της ευχόμαστε «καλή συνέχεια» σε όλα όσα με τόση επιτυχία καταπιάνεται.
Βιργινία Αυγερινού, Απρίλιος 2024
Κυρία Λιναρδάκη, ήταν εύκολη η καταγραφή του προσωπικού αγώνα ενάντια σε μια σοβαρή νόσο και ο μετασχηματισμός της σε ποιητική δημιουργία;
Σαν διαδικασία δεν ήταν καθόλου εύκολη, ήταν όμως απαραίτητη: Όταν έγραψα το βιβλίο, βίωνα μια μεγάλη προσωπική δυσκολία άσχετη με τη σκλήρυνση αυτή καθαυτή. Θα έχετε, φαντάζομαι, μαγειρέψει σε χύτρα ταχύτητος και ξέρετε πώς δουλεύει. Για να ανοίξεις το καπάκι, πρέπει πρώτα να αφήσεις να φύγει ατμός. Αυτό το βιβλίο είναι ακριβώς αποτέλεσμα της προσπάθειάς μου να αφήσω λίγο ατμό να διαρρεύσει για να μπορέσω να προχωρήσω.
Χρειάστηκε θάρρος για να καταγράψετε στο έργο σας τα βιώματα και την οδύνη της προσωπικής σας εμπειρίας;
Χρειάστηκε μάλλον απελπισία. Όσα περιγράφονται στο βιβλίο είναι πράγματα για τα οποία αποφεύγουμε να μιλήσουμε, για πολλούς λόγους. Μόνο όταν φτάνεις μπροστά σε αδιέξοδο και έχεις χάσει σχεδόν κάθε ελπίδα, μπορείς να επιστρατεύσεις τη δύναμη που χρειάζεται να τα ξεστομίσεις. Τουλάχιστον για μένα έτσι λειτούργησε. Το θάρρος χρειάστηκε κατόπιν, στην απόφαση να εκδώσω αυτό που είχα γράψει.
Η προσωπική αναμέτρηση τόσο με τη νόσο όσο και με τις πληγές που αφήνει είναι ο δικός σας τρόπος, τελικά, να αντιμετωπίσετε τη νόσο και να αποδυναμώσετε την ισχύ της και πώς αυτή η αναμέτρηση μετουσιώθηκε σε ποιητικό οίστρο;
Πράγματι συνέβη αυτό που λέτε. Η συγγραφή του ΣΚΠ λειτούργησε θεραπευτικά για μένα και ελπίζω, με όλη τη δύναμη της ψυχής μου, η ανάγνωσή του από τους άλλους ανθρώπους να λειτουργήσει έτσι επίσης. Βέβαια, το βιβλίο δεν αποδυνάμωσε την ισχύ της νόσου, αφού δυστυχώς τα συμπτώματα παραμένουν, όπως παραμένει και η αναπόφευκτη ιατρικοποίηση της πραγματικότητας. Όμως αυτή η συλλογή με βοήθησε σε ψυχολογικό επίπεδο, γιατί με οδήγησε στην αποδοχή. Θα σας φανεί ίσως παράξενο: Έχω διαγνωστεί με σκλήρυνση κατά πλάκας από το 2009, δηλαδή 15 χρόνια τώρα. Ήταν 15 χρόνια που πέρασα μέσα σε άρνηση για τη νόσο. Αυτό το βιβλίο με ανάγκασε να κοιτάξω κατάματα την κατάστασή μου και να την αποδεχτώ.
Όσο για τον οίστρο που λέτε, εγώ απλά κάθισα να γράψω. Να αφήσω λίγο ατμό να διαρρεύσει, όπως είπα παραπάνω. Και προέκυψαν ποιήματα, γιατί ποίηση διαβάζω συστηματικά τα περισσότερα χρόνια μου και τους ποιητικούς κώδικες γνωρίζω καλύτερα – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κατάφερα όλα τα ποιήματά μου να διαπνέονται από ποιητικότητα. Ορισμένα ποιήματα δεν είναι τόσο ποιητικά όμως συντελούν, διά της συσσώρευσης της αποκάλυψης άλλης μιας εμπειρίας και άλλης μιας εμπειρίας, στην καλύτερη κατανόηση του αναγνώστη ως προς το τι σημαίνει να ζεις με σκλήρυνση κατά πλάκας.
Η απόφασή σας να μιλήσετε για ένα τόσο σοβαρό θέμα υγείας που σας αφορά είναι, ενδεχομένως, ένας τρόπος για να ευαισθητοποιήσετε τους ανθρώπους γι’ αυτό αφενός και αφετέρου για να πάρετε από το χέρι τους συμπάχοντες και να τους πείτε ότι δεν είναι μόνοι σε αυτόν τον δύσκολο αγώνα;
Αυτή ήταν η πρόθεσή μου πίσω από την απόφαση να εκδώσω το βιβλίο. Γιατί δεν σημαίνει αυτομάτως ότι θα εκδώσεις κάτι, επειδή το έγραψες. Όμως διαισθάνθηκα ότι θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει και άλλους ανθρώπους, κυρίως με την αλήθεια που κομίζει: ότι σε ανθρώπους σαν κι εμένα, το στρες που προκαλούν τραύματα κατά την παιδική ηλικία ή αργότερα ευθύνεται για την εμφάνιση αλλά και την πορεία που θα ακολουθήσει μια νόσος. Επαναλαμβάνω το «σε ανθρώπους σαν κι εμένα», γιατί προφανώς δεν είναι αφορισμός με καθολική ισχύ, διαισθητικά όμως πιστεύω ότι ισχύει για μεγάλη μερίδα ανθρώπων.
Η ποίηση συνιστά ένα ισχυρό παυσίλυπο, μια επαναστατική δύναμη ζωής που οδηγεί στο φως και στην αισιοδοξία τον σύγχρονο μελετητή της;
Η ποίηση ειδικά και η τέχνη γενικότερα μπορούν να λειτουργήσουν απελευθερωτικά, πράγματι. Ιδίως όταν εκφράζουν το ανείπωτο ή όταν αποτελούν υπενθύμιση της ελπίδας.
Ελλειπτικότητα, αφαίρεση, πύκνωση λόγου και νοημάτων είναι χαρακτηριστικά της ποιητικής αισθητικής τα οποία εντοπίζονται στα ποιήματά σας. Πώς βλέπετε εσείς τη σύγχρονη ποίηση; Είναι το όχημα προς έναν διευρυμένο αισθητικό ορίζοντα και πιθανώς ο καλύτερος τρόπος να μιλήσει κανείς για ευρύτερου ενδιαφέροντος κοινωνικά ζητήματα;
Η σύγχρονη ποίηση είναι γεμάτη από νέες, φρέσκιες φωνές που κομίζουν ηχηρά μηνύματα. Μηνύματα ενάντια στα στερεότυπα, τις αδικίες κάθε είδους, την αναλγησία και την αδιαφορία. Χαίρομαι ιδιαίτερα για όλες αυτές τις ποιητικές φωνές που αρθρώνουν διαμαρτυρία και διατρανώνουν την έλλειψη ανεκτικότητας προς οτιδήποτε δεν είναι δίκαιο, αληθινό ή ακέραιο. Δεν θεωρώ ότι ανήκω σε αυτές τις γενναίες φωνές γιατί πρώτα απ’ όλα δεν θεωρώ ότι γράφοντας μερικά ποιήματα έγινα ποιήτρια. Απλώς μίλησα από και για την εμπειρία μου – οποιαδήποτε γενναιότητα υπάρχει στο βιβλίο αναδύθηκε από αυτήν. Και μίλησα απλά, πολύ απλά – ενίοτε όχι και τόσο ποιητικά, όπως είπα προηγουμένως. Ωστόσο, επειδή έκανα προσεκτική επιλογή των ποιημάτων (γιατί βέβαια είχα γράψει πολλά περισσότερα), νομίζω πως τελικά το αποτέλεσμα είναι ποιητικό.
Πώς αντιμετωπίστηκε από την κριτική το ΣΚΠ;
Πολύ θετικά. Συγκίνησε, πιστεύω, η αλήθεια του – μολονότι δεν είναι 100% αληθινό. Θέλω να πω ότι τα ποιήματα που περιέχει έχουν σαν σημείο εκκίνησης την προσωπική μου εμπειρία, όμως δεν μένουν πάντα σε αυτήν. Ορισμένα πήραν τροπές μέσα στη φαντασία που, τη δεδομένη στιγμή που γράφτηκαν, αναδύθηκαν σαν εναλλακτικές του κόσμου μου. Η τέχνη το επιτρέπει αυτό.
Πιο πολύ με συγκίνησαν όμως οι καθημερινοί άνθρωποι που το διάβασαν και που με έψαξαν στο Facebook ή στο stigmalogou.gr για να μοιραστούν μαζί μου το πόσο τους άγγιξε αυτό το βιβλίο.
Πέρα από την ποιητική σας δραστηριότητα ασχολείστε με τη μετάφραση. Μιλήστε μας για την περιπέτεια της μεταφραστικής μετάπλασης ενός λογοτεχνικού κειμένου και τους τρόπους που το προσεγγίζετε, ώστε να αποδοθεί στην ελληνική γλώσσα σαν μετάφρασμα.
Είναι περιπέτεια, όπως ακριβώς το είπατε. Ένας μεταφραστής έχει να αντιμετωπίσει πάρα πολλά ζητήματα, ενίοτε να πάρει γενναίες αποφάσεις, σε κάθε περίπτωση πάντως οφείλει να παραδώσει ένα αποτέλεσμα φυσικό στη γλώσσα προς την οποία μεταφράζει. Σπανίως είναι εύκολο, είτε για λόγους ρυθμού είτε για λόγους πολιτιστικών και γλωσσικών αναντιστοιχιών. Όμως αξίζει κάθε φορά την προσπάθεια. Το να φέρνεις στη γλώσσα σου τις φωνές άλλων ποιητών είναι σαν να σκάβεις παράθυρα στη σπηλιά που είναι η ποιητική παραγωγή που συντελείται πρωτογενώς στη δική σου γλώσσα – παράθυρα που επιτρέπουν στο φως που έρχεται απ’ έξω να φωτίζει διαφορετικά, συχνά πολύτιμα και αφάνταστα πράγματα.
Για πολλά χρόνια διατηρείτε την ιστοσελίδα stigmalogou, στην οποία ασχολείστε εκτεταμένα με το βιβλίο, την ποίηση, τη λογοτεχνία γενικότερα. Τι έχετε αποκομίσει από αυτή την ενασχόληση και ποια σχέδια έχετε για το μέλλον της ιστοσελίδας.
Το στίγμαΛόγου ξεκίνησε σαν blog από μια παρέα ανθρώπων που διαπίστωσαν το νεφελώδες τοπίο το οποίο προκαλεί ο πληθωρισμός των εκδόσεων και θέλησαν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να βγάλει άκρη μέσα σε αυτό, παρουσιάζοντας αξιόλογα βιβλία, κυρίως ποιητικά. Με τα χρόνια (διανύουμε αισίως το δωδέκατο έτος ύπαρξης), η αρχική παρέα άλλαξε σύνθεση, αλλά το στίγμαΛόγου συνέχισε και μάλιστα έγινε και site: εδώ και μερικά χρόνια, είναι το stigmalogou.gr.
Αλλά ποτέ δεν θελήσαμε να γίνουμε κάτι άλλο από μια παρέα και ένα σημείο συνάντησης. Δεν είμαστε εταιρία ή επιχείρηση, απλά ένα αυτοδιαχειριζόμενο, φιλόξενο site που στόχο του έχει την ανάδειξη καλών βιβλίων έτσι όπως τα διαβάζουν οι φίλοι του που το επιλέγουν για τη δημοσίευση των κειμένων τους. Και δεν βλέπω να αλλάζει ο χαρακτήρας του, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον, γιατί δεν συντρέχει επί του παρόντος κάποιος λόγος να γίνει αυτό.
Όσο για μένα προσωπικά, το στίγμαΛόγου είναι σαν παιδί μου, αφού είμαι η μόνη από την αρχική παρέα που συνεχίζει μέχρι σήμερα. Το στίγμαΛόγου μου επέτρεψε να αρθρώνω φωνή σε συστηματική βάση και με έκανε γνωστή στον ποιητικό κόσμο. Μέσα από αυτό συνάντησα αξιόλογους δημιουργούς που με τίμησαν με τη φιλία τους. Είμαι πολύ ευχαριστημένη με αυτό.
Οι πληγές και οι ουλές είναι τα δύο στάδια μίας και μοναδικής αλήθειας για πάρα πολλούς ανθρώπους: η κακή ψυχολογία οδηγεί σε βλάβες στο σώμα – κάποτε παροδικές άλλοτε πιο μόνιμες, όπως ένα αυτοάνοσο ή ο καρκίνος.
Στη συλλογή ΣΚΠ (ακρωνύμιο της Σκλήρυνσης Κατά Πλάκας), η Χριστίνα Λιναρδάκη καταγράφει τον προσωπικό της αγώνα με τη νόσο – έναν αγώνα κατά βάση ψυχολογικό, μια και η ίδια ανήκει στους πιο τυχερούς ασθενείς με συμπτώματα που χαρακτηρίζονται ηπιότερα και που, παρ’ όλα αυτά, βαρύνουν την καθημερινότητά της.
Στο πρώτο μέρος της συλλογής ΣΚΠ, τις «Ουλές», η Λιναρδάκη περιγράφει τα συμπτώματα της νόσου όπως τα βίωσε και όπως τα φαντάστηκε, αφήνοντας τα συναισθήματά της εν πολλοίς ακατονόμαστα, αλλά προσπαθώντας να φέρει τον αναγνώστη στη θέση της με έναν απόλυτα ενεργητικό τρόπο.
Μεσολαβεί μία γέφυρα δύο ποιημάτων που επιχειρούν να δείξουν πώς ο θρήνος της ψυχής μπορεί να μετατραπεί σε νόσημα.
Ακολουθεί το δεύτερο μέρος της συλλογής, οι «Πληγές». Σε αυτό το μέρος παρουσιάζονται μερικά βαθιά τραύματα, βιωμένα και φανταστικά, που μπορεί να προκάλεσαν τις ουλές. Και αυτό το κομμάτι έχει βαθιά αφηγηματική ποιότητα αλλά και χρονική ακολουθία: παρακολουθεί την πορεία ζωής του ποιητικού υποκειμένου από την παιδική μέχρι τη μέση ηλικία του. Είναι ο σπαρακτικός απολογισμός μιας ολόκληρης ζωής που συσσωρεύει τραύματα προτού εμφανίσει τη ΣΚΠ ή άλλα νοσήματα.
Τέλος, κατά δήλωση της Χριστίνας Λιναρδάκη, η ποιητική αυτή συλλογή μπορεί να προέκυψε από βαθύ πόνο ο οποίος πυροδοτήθηκε από ένα εξωτερικό συμβάν, αλλά είναι προϊόν τυχαιότητας: εκείνη έγραψε στον κώδικα που της ήταν πιο οικείος, τον ποιητικό, που είναι ίσως και ο πιο καίριος – έτσι όπως μόνο η ποίηση μπορεί να είναι.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
