***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Σπάνιο ένα βιβλίο 558 σελίδων, που στο σύνολό του απαρτίζεται από βιβλιοπαρουσιάσεις και δημοσιογραφικού τύπου ανταποκρίσεις, να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι το τέλος. Το βιβλίο ωστόσο του Ντίνου Σιώτη, «Τετράδια Αμερικής», «Περιπλάνηση στην Αμερική του πολιτισμού και της πολιτικής», (Καστανιώτης, 2023), διαβάζεται απνευστί.
Ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης αναφέρει στον «Πρόλογο» του έργου: Ο Ντίνος Σιώτης έχει γράψει ένα βιβλίο μαζεύοντας αρκετό υλικό μιας τεσσαρακονταετίας: κείμενα, άρθρα, κριτικές, ανταποκρίσεις, για τον πολύμορφο αυτόν χώρο που λέγεται Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ο Ντίνος Σιώτης έχει γράψει ένα βιβλίο που είναι μια προσωπογραφία της Αμερικής όπως την είδε, στην αρχή με το μάτι του νέου φοιτητή τη δεκαετία του ’70 στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Φρανσίσκο, όπου σπούδασε, μέχρι την ώριμη ηλικία, όταν ήταν σύμβουλος τύπου στην πρεσβεία της Ελλάδας στην Οτάβα και στα Γενικά Προξενεία στο Σαν Φρανσίσκο, στη Νέα Υόρκη και στη Βοστόνη. […] (σελ. 15)
Οτάβα, Σαν Φρανσίσκο, Βοστώνη, Νέα Υόρκη. Ο Σιώτης έζησε στη Βόρειο Αμερική είκοσι οχτώ χρόνια. Εξέδωσε ποιήματα και ανθολογίες, βιβλία και περιοδικά, μπροσούρες και φυλλάδια, μια πληθώρα από άρθρα που δημοσιεύτηκαν σε ελληνικές εφημερίδες και περιοδικά, («Βήμα», «Τζαζ», «Σχολιαστής», «Αντί», «Αυγή», «Ελευθεροτυπία», «Καθημερινή», «Νέα», «Εφημερίδα των Συντακτών»), σε έντυπα της ομογένειας, («Ο Ταχυδρόμος του Μόντρεαλ»), σε περιοδικά που εξέδωσε ο ίδιος, από το τυπογραφείο του (μετέπειτα εκδοτικό οίκο Wire Press). Γνώρισε εκ των ένδον τις Ηνωμένες Πολιτείες, ήρθε σε επαφή με σπουδαίους συγγραφείς, ποιητές, μουσικούς, σκηνοθέτες. Ο Άλαν Γκίνσμπεργκ, ο Λόρενς Φερλινγκέτι, ο Γκρέγκορι Κόρσο, ο Ουίλιαμ Μπάροουζ, ο Τσαρλς Σίμικ, η Μάγια Αγγέλου, ο Χένρι Μίλερ, ο Μπομπ Ντίλαν, ο Φίλιπ Ροθ, ο Τζον Άπνταϊκ, η Μέριλ Στριπ, ο Λόρι Άντερσον, η Πάτι Σμιθ, ο Φίλιπ Γκλας, ο Λέοναρντ Κόεν, ο Έντμουντ Κίλι, ο Σέιμους Χίνι, ο Πέδρο Αλμοδοβάρ, ο Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ και άλλοι, υπήρξαν άνθρωποι με τους οποίους συνομίλησε, συναναστράφηκε, συνέφαγε.
Το βιβλίο του Ντίνου Σιώτη, μια ακτινογραφία της Αμερικής, ενσωματώνει τις θελκτικές στιγμές, αλλά και τις αντιφάσεις της.
[…] Εκεί, οι φρικιαστικές κοινωνικές ανισότητες, η ακραία φτώχεια, το σκιώδες κράτος, οι διακρίσεις, η εγκληματικότητα, η ανύπαρκτη υγειονομική μέριμνα, το κανιβαλικό εκπαιδευτικό σύστημα, η τρέλα των μίντια, η πνιγηρότητα η ανεστιότητα συνυπάρχουν με την αστείρευτη ποίηση, την αστείρευτη μουσική, όλα αυτά τα θεία πρόσωπα, όλες αυτές τις θείες εικόνες, τις ωσμώσεις, τις εναντιώσεις, τον δημιουργικό χείμαρρο που όμοιό του δεν έχει συναντήσει ο κόσμος. […] (Αγγελική Κορρέ, «Εισαγωγή», σελ. 19-20)
Η αυθεντικότητα, η εκφραστικότητα του λόγου, η βιωματικότητα, καθιστούν την ανάγνωση του βιβλίου συναρπαστική. Σύντομα κείμενα, άμεσα, αποφθεγματικά, κριτικά, εξομολογητικά, στις τελευταίες σελίδες αυτοβιογραφικά, με τίτλους που εστιάζουν στο καίριο. Ο τρόπος διάρθρωσης ευνοεί την ανάγνωση. Η επιμελήτρια Αγγελική Κορρέ διευκρινίζει στην «Εισαγωγή» ότι χώρισε τα κείμενα θεματικά, όχι χρονολογικά, με βάση τα μέρη της «Θείας κωμωδίας» του Δάντη: «Inferno», «Purgatorio», «Paradiso».
Στο πρώτο μέρος, («Inferno = Κόλαση»), συμπεριέλαβε κείμενα που σχολιάζουν βιβλία συγγραφέων, όπως ο Τζέρεμι Ρίφκιν, ο Ουίλιαμ Φίνεγκαν, ο Σίμουρ Χερς, ο Φράνσις Φουκουγιάμα, η Ναόμι Κλάιν. Η θεματική τους αφορά τη βία και την εγκληματικότητα, την εξαθλίωση, τις ανισότητες που μαστίζουν την Αμερική της Γ΄ Βιομηχανικής Επανάστασης και της Εποχής της Πληροφορικής. Οι απόψεις των συγγραφέων συνοδεύονται από τις θέσεις του σχολιαστή. Ο εποικοδομητικός διάλογος που αναπτύσσεται βγάζει κερδισμένο τον νου του αναγνώστη και της αναγνώστριας. Η στοχαστική προσέγγιση αφήνει να αναδειχθεί ο ψυχρός Νέος Κόσμος της Αμερικής με την πόλωση και τις τεράστιες ταξικές διαφορές, τον σκληρό αγώνα των νέων για επιβίωση στον αιώνα της Βιοτεχνολογίας. Τα κυνηγημένα βιβλία, οι νεοσυντηρητικοί -οι νεοκόν-, οι φτωχοί -«οι μεγάλοι φιλάνθρωποι της κοινωνίας»-, η ψυχολογία της ταπείνωσης. Ρεπουμπλικανοί και Φιλελεύθεροι, θρησκεία, ΜΜΕ, οι κολασμένοι της Αμερικής, αλλά και η προσωπογραφία του Τζον Κένεντι, ποικίλα άλλα θέματα, μεταξύ αυτών η παραχάραξη της ελληνικής ιστορίας, οι επιπτώσεις της θεωρίας του Φαλμεράιερ στην Αμερική. Ανοιχτός ορίζοντας σκέψης, ισχυρή τεκμηρίωση, σύνδεση των θεμάτων με τη λογοτεχνία (διακειμενικότητα), επαφή με σύγχρονους όρους. Η πλούσια πληροφόρηση ευνοεί τη συγκρότηση προσωπικής και σε βάθος αντίληψης για θέματα που απασχολούν την επικαιρότητα.
Στο δεύτερο μέρος, (Πουργκατόριο = Καθαρτήριο), τα κείμενα αφορούν την τεχνολογία, μετριότητα, αμφιβολία και άλλες ακροβασίες ανάμεσα στο καλό και το κακό. (σελ. 133) Ο Σιώτης αναλύει βιβλία κορυφαίων συγγραφέων του καιρού μας. Θίγουν τη νέου τύπου μοναξιά, την απομόνωση εξαιτίας της τεχνολογίας, την ταχύτητα που κατατρώει τον σύγχρονο άνθρωπο, τα fake news, τη nerd culture, (τον πολιτισμό της ηλεκτρονικής τεχνολογίας), την παραπληροφόρηση, τα eBooks. Σχολιάζει περιοδικά, βιβλιοπωλεία, το επίπεδο φιλαναγνωσίας των Αμερικανών, γεωγραφικές περιοχές, όπως το Παλμ Μπιτς, τη Ριβιέρα της Αμερικής. Σκιαγραφεί πορτρέτα, του Μπους, του Κλίντον, του Τραμπ, της Λόρας Μπους, του Έντγκαρ Άλαν Πόου, της Σύλβιας Πλαθ, νάρκισσων Αμερικανών συγγραφέων, ποιητών της beat, ομάδας «από νέους ανθρώπους, όπως ο Λόρενς Φερλινγκέτι, ο Άλαν Γκίνσμπεργκ, ο Γκρέγκορι Κόρσο, ο Τζακ Κέρουακ» οι οποίοι «με τους ιδιότροπους στίχους τους τάραξαν τα νερά της αμερικανικής ποίησης». Με γλώσσα γλαφυρή, ρέουσα, παιγνιώδη, χιουμοριστική, τα κείμενα αυτά ψυχαγωγούν, οξύνουν την κρίση, καλλιεργούν. Το φωτογραφικό παράρτημα που παρεμβάλλεται, ευνοεί την ανάγνωση μέσω των εικόνων.
Στο τρίτο μέρος, («Paradiso»), τα κείμενα είναι πιο ελπιδοφόρα. Εκεί όπου υπάρχει ελπίδα: ποίηση, άνθρωποι, εικόνες και άλλα άνθη του καλού. (σελ. 289) Ο Ντίνος Σιώτης σχολιάζει αξιόλογα βιβλία, πρόσωπα σημαντικά, (Λόρενς Φερλινγκέτι, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Μάγια Αγγέλου, Έντμουντ Κίλι κ. ά.), ποιητικές και μουσικές εμπειρίες. Το πλούσιο υλικό, η δύναμη της περιγραφής, η εικονοπλασία, προσφέρουν μια καλή γεύση Αμερικής. Βιβλιοθήκες, φεστιβάλ, βιβλιοπωλεία ποίησης, σουρεαλιστικά περιοδικά, μπιτ ποιητές, τζαζ, μπλουζ και κάντρι μιούζικ. Τα πορτρέτα Αμερικανών λογοτεχνών, (ανδρών και γυναικών), διασταυρώνονται με ονόματα Ελλήνων και Ελληνίδων που έζησαν στις ΗΠΑ, που έπαιξαν άμεσο ή έμμεσο ρόλο στη ζωή του συγγραφέα (Νάνος Βαλαωρίτης, Νικόλαος Κάλας, Στρατής Χαβιαράς, Ελένη Καζαντζάκη, Ελένη Βακαλό, Κατερίνα Γώγου κ. ά.).
[…] Αν είναι ακριβές ότι τα εν γένει περιοδικά πλάθουν το μέλλον, άλλο τόσο είναι ακριβές ότι τα λογοτεχνικά περιοδικά πλάθουν το μέλλον της λογοτεχνίας. Αυτός είναι και ο λόγος που οι αξιολογότερες εφημερίδες έχουν ενσωματώσει στα κυριακάτικα φύλλα τους περιοδικά, πάσης φύσεως περιοδικά, με αντικείμενο (και στόχο) τη γυναίκα, το σπίτι, τα σπορ, την τεχνολογία, τον τουρισμό, το βιβλίο, τη μαγειρική, την τηλεόραση. Στα κυριακάτικα ένθετα απογράφεται το παρελθόν, καταγράφεται το παρόν και ιχνογραφείται το μέλλον μέσω νεωτεριστικών ιδεών, τάσεων και πρωτοποριακών ροπών σε όλους τους τομείς της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής και δραστηριότητας. Το ντιζάιν, η διαφήμιση και η τυπογραφία θα είχαν μείνει πολύ πίσω αν δεν υπήρχαν τα περιοδικά.
Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα και με τα λογοτεχνικά περιοδικά –κοιταγμένα όμως σε σμίκρυνση. Δηλαδή, τόσο η ποίηση, το διήγημα, το ταξιδιογράφημα και η εν γένει μυθοπλασία όσο και το σοβαρό δοκίμιο, οι μεγάλες κριτικές και ο σχολιασμός της πνευματικής επικαιρότητας θα ήταν διαφορετικά αν δεν γίνονταν οι ζυμώσεις των ιδεών που γίνονται μέσω λογοτεχνικών περιοδικών. Τα περιοδικά αυτά, παρότι μικρά όχι μόνο ως προς το μέγεθος αλλά και ως προς την κυκλοφορία, δίνουν ένα σταθερό και μόνιμο βήμα για πνευματικούς προβληματισμούς, προσανατολισμούς και λογοτεχνικά πειράματα που φτάνουν στα άκρα. […] (ΜΗΝ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙΤΕ ΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ, σελ. 176)
Συνδυασμός πολιτικού δοκιμίου και αισθητικής ανάλυσης, προσωπικών εμπειριών και αναμνήσεων, τα «Τετράδια Αμερικής» του Ντίνου Σιώτη ερμηνεύουν πολλά από τα ζητήματα που μας απασχολούν. Το ιδιαίτερα αξιανάγνωστο έργο συνδέει τις δεκαετίες που έφυγαν με τη σύγχρονη ζωή. Θησαυρός γνώσης με αφήγηση κρουστή, πυκνή, χωρίς πλατειασμούς. Ένα βιβλίο, μία χώρα.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
