***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Το τελευταίο Όνειρο, Pedro Almodovar, Εκδόσεις Διόπτρα
[…Κάρμεν, Κίκα, Πέπι, Λούσι.
Κορίτσια από το ίδιο υλικό…]
Ένα υπέροχο, μαύρο, σαν αυτό που κρύβεται στην πίσω πλευρά κάποιου εξωφύλλου, με κύλησε ως τον ύπνο. Στην αρχή ήταν εκείνη η αθωότητα και έπειτα η λογική του ζωγράφου αποκοιμήθηκε , ήρθαν τα τέρατα. Όλα αφορούσαν τη Μαδρίτη και ο κέρσορας αναβόσβηνε στις πληροφορίες του Μουσείου Σικότ. Οδός Γκραν Βία, ένας μεγάλος δρόμος, αριθμός 12. Υπήρχαν λοιπόν για μια στιγμή όλα τα στοιχεία και έτσι αργά, όπως κυλά το τίποτε, ανεπαισθήτως κατά το ποιητικότερο, πέρασα στην άλλη πλευρά. Με κέρδισε εκείνο που γύρευα.
“Σε αυτούς τους καναπέδες που βλέπεις, έχει καθίσει η Άβα Γκάρντνερ, η Γκρέις Κέλι, ο Φρανκ Σινάτρα. Ξεχωριστά πάρτι, γρήγορα ραντεβού, βαμμένα με τα χρώμα των κοκτέιλ που αφθονούν σε ποικιλίες, υφές και συνθέσεις. Η καρδιά του κόσμου για κάποια χρόνια χτυπούσε στο μαδριλένικο στέκι Σικότ, επί της οδού Γκραν Βία, αριθμός 12.
Περνώ στο εσωτερικό ενός σηματοδοτημένου σκηνικού από τον Ισπανό Πέδρο Αλμοδόβαρ. Σε ποτοπωλεία, όπως του δικού μας ποιητή Νίκου Φωκά, σε στέκια ποιητικά, κατάμεστα από ιστορία, γυρίστηκαν μερικές από τις σκηνές των φιλμ που τον καθιέρωσαν. Είχαν ήδη προηγηθεί ορισμένες πειραματικές εκδοχές και άλλα ολοκληρωμένα καθώς η δεκαετία του 1980 φαντάζει η καλύτερη στιγμή της ανθρωπότητας. Η Ισπανία περνά από την αποσιώπηση σε μια ευθεία αναμέτρηση με τη ζωή και τα περιθώρια της, πλατιά όσο οι όχθες του ποταμού. Εκεί που καταλήγει πάντα μια ιστορία.
Ο Αλμοδόβαρ αρθρογραφεί σε μεγάλες εφημερίδες. Η Ελ Παίς φιλοξενεί αρκετά συχνά κείμενά του. Παράλληλα ο ίδιος αρχίζει να διαμορφώνει μια ολοκληρωμένη, αισθητική πρόταση με συνηθισμένους ήρωες ή καλύτερα το αντίθετό τους και έντονα, ζωηρά χρώματα.. Ο δημιουργός της Κίκα, των Γυναικών στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, ο εμπνευστής του Όλα για την Μητέρα μου και του εμβληματικού Μίλα της, θεμελιώνει οριστικά ένα ιδιαίτερο ύφος που τον διαχωρίζει από την μανιέρα του κινηματογραφικού συρμού. Τα κορίτσια του που σε ορισμένες περιπτώσεις μονοπωλούν τις ταινίες του, εξορίζοντας οριστικά το ανδρικό πρότυπο υπήρξαν οι πρωταγωνιστικές μορφές των έργων του. Φιλήδονες, σπασμένες, γερασμένες, ραγισμένες τόπους τόπους ή με μια φλέβα ίσια ως πάνω στο μέτωπό τους, οι γυναίκες του Πέδρο Αλμοδόβαρ που κερδίζουν τη συμπάθειά μας με το ταμπεραμέντο και τον τρόπο που έχουν να επιμένουν στην αλήθεια. Επιρρεπείς στους έρωτες και τα μπερδέματα, καθ’όλα αδιάφορες, μα γεμάτες τέλματα και απόκρημνα φαράγγια, αναλυμένες μες στο συναίσθημα που σημαδεύει όλες τις δουλειές του ξεχωριστού, Ισπανού σκηνοθέτη. Του ποιητή Πέδρο Αλμοδόβαρ, του πιο ερωτικού και απλού παιδιού του ισπανικού κινηματογράφου. Ένα μέρος της εξωστρέφειας του το χρωστά με σιγουριά στην τόλμη του νεαρού από ένα μικρό χωριό που σπούδασε στην Εστρεμαδούρα μα ήταν γραφτό να σταθεί μοναδικά εμπρός στην συγκίνηση της απλής ζωής, στις ιστορίες που γίνονται έπη ολόκληρα, ίσκιοι μιας μεγάλης και αφιλόξενης πολιτείας. Όσοι λένε πως η ψυχανάλυση θα βοηθήσει αυτές τις μεγαλουπόλεις, πρωτίστως τους ανθρώπους, πλανώνται οικτρά. Οι χαρακτήρες του Αλμοδόβαρ παραμένουν αυτούσιοι, αυθύπαρκτοι, ακριβώς επειδή τη μοναδικότητά τους την εξασφάλισε για πάντα η ζωή με τις εκπλήξεις, με τον μπαρόκ της χαρακτήρα που τώρα καίγεται στο χρώμα που βάφει μπομπίνες ολόκληρες. Και ίσως τις καρδιές μας.
Στο Σικότ όλα μοιάζουν καθώς πρέπει. Τ’όνειρο – θυμάστε; – προχωρεί.
Τα τραπέζια, τα ποτήρια, οι αλέκιαστοι καναπέδες, η βαριά πόρτα που κλείνει αργά, όταν όλοι πια έχουν λησμονήσει εκείνον που μπήκε. Σε μια άκρη η Φουλ Άννα, μια πρωταγωνίστρια ερωτικών φωτορομάντζων πίνει το ποτό της. Διαθέτει βαλκανικές ρίζες, πρόκειται για ένα σκληρό θηλυκό που λατρεύει τα σμαράγδια και τα πολυτελή κοσμήματα. Κατά βάθος μισεί όλα τα κορίτσια εκεί έξω, ισχυρίζεται πως κάνει έρωτα με όποιον το θελήσει, γρήγορα και σκληρά, δίχως συναίσθημα. Μοιάζει κατά βάθος με την Αφροδίτη από το έργο που ταιριάζει την θεά με τον Χρόνο, μα στην περίπτωσή μας η Φουλ Άννα προέρχεται αποκλειστικά και μόνο από μια ιστορία. Σαν αυτή που φιλοξενεί η καινούρια έκδοση της Διόπτρας, επαναφέροντας μια άλλη ιδιότητα του Ισπανού κινηματογραφιστή, εξίσου γοητευτική και την ίδια στιγμή ενδεικτική των τρόπων με τους οποίους σκαρφίζεται τη συγκίνηση, πώς πιάνει το νήμα για το γκροτέσκο και το ετοιμόρροπο αυτού εδώ του κόσμου. Στην μετάφραση της Μαρίας Παλαιολόγου που φρόντισε σε κάθε λέξη να παραχωρήσει όχι μόνο τη σημασία αλλά και το βάθος ενός σύμπαντος, οι εκδόσεις Διόπτρα φέρνουν στα ράφια των βιβλιοπωλείων το υπέροχο “Τελευταίο Όνειρο”. Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ σμίγει το προσωπικό βίωμα με έναν αναποδογυρισμένο κόσμο, πλημμυρισμένο από τους χαρακτήρες που κατέστησαν σαφές το ιδιαίτερο αποτύπωμα του Μαδριλένου δημιουργού.
Λίγο πιο πέρα η Πέπι, η Λούσι και η Μπομ, τρία κορίτσια σε μια μαύρη κωμωδία θαρρείς. Ντυμένα προκλητικά, εντελώς διεφθαρμένα, καθένα με τα σχέδιά του τα πιο ιδιότροπα, κάπου κάπου σκοτεινά. Κατά βάθος όλα έχουν να κάνουν με τον έρωτα και τις νευρώσεις στην περίπτωση των τριών κοριτσιών. Ο Πέδρο φιλμάρει την ομώνυμη ταινία για κάθε μια τους ξεχωριστά. Μια βυθισμένη προτομή σε ένα συντριβάνι ρέπλικα της ρωμαϊκής κρήνης, τα αγόρια του σέρβις που στριφογυρίζουν σαν να πρόκειται για κάποιο από εκείνα τα εφευρετικά χορευτικά που φέρνει από το πουθενά ο Αλμοδόβαρ. Το μπαρ σφύζει από ζωή, όσο οι βιολιστές στη γωνιά τους ακολουθούν κατά γράμμα τις επισημάνσεις του κυρίου Αλμπέρτο Ιγκλέσιας. Αυτός υπογράφει εδώ και καιρό τις πρωτότυπες συνθέσεις που ντύνουν τα φιλμ του Αλμοδόβαρ. Είναι δική του η δόξα, δικός του και ο πόνος, ένα τραύμα οικείο μοιρασμένο ισάξια στους τραγικούς χαρακτήρες. Έρωτες και μίση που φθάνουν τόσο φυσικά ως εμάς, καθώς στη σκηνή ένα κορίτσι, σαν τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες -στα αλήθεια εξαίσια επιλογή – ερμηνεύει το Γιορόνα και οι καρδιές μας σφίγγονται. Από τον κόσμο του Πέδρο λείπει η απάντηση και ένας Ρικάρντο, “εραστής σκέτο ηφαίστειο” γκρεμίζει καθώς πάντα τα όνειρα των κοριτσιών και μοιράζει φιλιά ή προδοσίες, δεν έχει σημασία. Όλοι τους θυμάμαι υπήρξαν ψηφίδες εκείνου του θιάσου που ‘χε σαρώσει το όνειρό μου. Πολύ αργότερα καθώς διάβαζα την μικρή ωδή του Αλμοδόβαρ στην μεγάλη Βάργκας, ένιωσα πως μες στα μικρά μυθιστορήματα που φιλοξενεί η έκδοση της Διόπτρας δεν θα βρει κανείς μονάχα τα πρόσωπα. Θα αναγνωρίσει τις οφειλές του μεγάλου καλλιτέχνη, το θάρρος της γνώμης του καταξιωμένου δημιουργού που είχε το μοναδικό προνόμιο να δεθεί με την ερμηνεύτρια μες σε μια σχέση ζωής.
“Η Τσαβέλα Βάργκας τραγουδώντας την εγκατάλειψη και την απόγνωση, δημιούργησε έναν καθεδρικό ναό στον οποίο χωρούσαμε όλοι και από τον οποίο έβγαινες συμβιβασμένος με τα λάθη σου και διατεθειμένος να εξακολουθήσεις να τα κάνεις, να προσπαθήσεις ξανά”, μεταφράζει η Μαρία Παλαιολόγου και λίγο αργότερα ο Αλμοδόβαρ γράφει πως “κατόρθωνε να κάνει τον λυγμό ύμνο”, “σου τον έφτυνε κατάμουτρα στο φινάλε”.
O Pedro Almodovar (Calzada de Calatrava, 1949) είναι ο Ισπανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός με τη μεγαλύτερη διεθνή αναγνώριση μετά τον Luis Bunuel. Η φιλμογραφία του περιλαμβάνει είκοσι τέσσερις ταινίες. Έχει τιμηθεί με τα σπουδαιότερα βραβεία κινηματογράφου, μεταξύ των οποίων δύο Όσκαρ, δύο Χρυσές Σφαίρες, έναν Χρυσό Λέοντα, δύο βραβεία στο Φεστιβάλ των Καννών και έξι Γκόγια. Έχει γράψει επίσης το μυθιστόρημα Fuegoen las entranas και το Patty Diphusa με τις περιπέτειες της ομώνυμης πρωταγωνίστριας-alter ego του. Το El ultimo sueno είναι η πρώτη του συλλογή διηγημάτων.
Κανείς μας δεν μιλά, εγώ βεβαίως στο όνειρο περιφέρομαι σαν σκιά παντού, όσο στη σκηνή το φόντο αλλάζει. Και από τη μια στιγμή στην άλλη στο επίκεντρο βρίσκεται η καθολική Ισπανία με τα σκοτεινά της μυστικά και τα ανόθευτα ήθη της. Κάπου αλλού προβάλλει τ’ωραίο παλάτι της Σεγκόβια, γεμάτο μυστικά και μια θεότρελη Ιωάννα, κάτι παλιό που προσπαθεί σαν νεκρός βασιλιάς να κρατήσει τα προσχήματα. Ακόμη και η Λάιζα Μινέλι κατεβαίνει όλο πόζα τα μεταλλικά σκαλοπάτια του καταστήματος Φάκτορι όσο πίσω, αφήνοντας διαρκώς υπαινιγμούς, η Ρου Πολ και η Λέιντι Μπάντι που μνημονεύονται στο “Χρονικό μιας άδειας μέρας” δοκιμάζουν τσιγγάνικα φορέματα με χρώματα ασύλληπτης ζωντάνιας. Όλα τα λέει το βιβλίο της Διόπτρας με το απίθανα ευρηματικό εξώφυλλο που όλα τα λέει μα και τίποτε.
Ω τι κόσμος, θυμάμαι πως είπα μες στο όνειρό μου και το Πράσινο Φεγγάρι από τη φωνή της βάρκας κύλησε, μες στα νερά έπεσε και πνίγηκε. Ήταν ο κόσμος του Πέδρο Αλμοδόβαρ, με κάτι από τη λήθη του Γκωγκέν εδώ και εκεί, με θερμοκρασίες. Και αλλού, θερμές καρδιές και παράφορους έρωτες, τραγουδάκια με συνοδεία ενός ολομόναχου μαριάτσι. Θυμάμαι ακόμη πως είτε είχα να κάνω με κάποιον από τους χαρακτήρες των ιστοριών της καινούριας έκδοσης που έρχεται να ερεθίσει το αναγνωστικό ενδιαφέρον, είτε πάλι περνούσα σαν ίσκιος ανάμεσα στα πρόσωπα της Γκραν Βία, αριθμός 12, κυριαρχούσε η αίσθηση των μοναχικών, νευρωτικών ναρκίσσων που δεν μπορούσαν να μοιραστούν τον εαυτό τους. Είχαν προδοθεί και ήσαν σπασμένοι και ο χαμένος τους έρωτας, η ρημαγμένη τους ζωή τούς ακολουθούσε στο σπίτι, στα δωμάτια και πάνω στα κορμιά. Κατά βάθος στο τέλος όλων των ιστοριών που φιλοξενούνται στο καινούριο βιβλίο της Διόπτρας, ένα κορίτσι κοιτάζει τον ωκεανό, πολύ μετά από την ιστορία. Ή ένα αγόρι πεθαίνει ή μια νύχτα τα παίρνει όλα για πάντα, αποβάθρες, οράματα, τα υλικά της ζωγραφικής που έστησαν πριν από καιρό τούτο το σύμπαν. Όλα καίγονται, φιλμ, ιστορίες, Ρικάρντο και “Πικρά Χριστούγεννα” στο Αποτεφρωτήριο Σουρ, λίγο έξω από την Μαδρίτη. Ποτέ δεν θα φύγει ο Αλμοδόβαρ από την πόλη που αγάπησε. Και έτσι όπως ο καρπός είναι για να τρώγεται, έτσι και όλα μες στον αστερισμό του Πέδρο είναι καμωμένα για τον έρωτα.
Έχω την αίσθηση πως όλα γύρω μου μετατρέπονται σε σύννεφα. Κορίτσια και καρέκλες και τραπεζάκια και τα φανάρια τα σβηστά στους τοίχους, όλα φτερουγίζουν σαν μια γκρίζα, ανοιξιάτικη σκιά και οι ιστορίες αρχινάνε. Το όνειρο κάνει να τελειώσει, στο νου μου έρχεται μυρωδιά από καραμέλες και κηροζίνη. Μα δεν είναι κάτι αυτόκλητα φερτό, ένα τσιτάτο του Ναμπόκοβ. Είναι που όλες οι ιστορίες του Αλμοδόβαρ μοιάζουν δεμένες με μαύρους φιόγκους που σαν τους αγγίξεις γίνονται πεταλούδες πάνω από τα χαλάσματα της καρδιάς μας.
“Τελευταίο Όνειρο”, είπα. Σηκώθηκα κάπως βαριεστημένα. Κάθε τόσο επέστρεφαν τα πρόσωπα, οι σκηνές, οι εξομολογήσεις, εκείνοι που ανάρρωναν από τον έρωτα τριγύρω στην πολύβουη σκηνή του Κοκτέιλ Μπαρ Σικότ. Και ιδού το θαύμα ή αλλιώς η δύναμη της υποβολής, ποιος θα το πει. Όταν γύρισα στη θέση μου, μες στο σαλονάκι που δεν είναι κάπου στην Μαδρίτη μα συναγωνίζεται σε μελαγχολία κάθε μεγάλη πόλη, προς έκπληξή μου αντίκρισα την Ρεμπέκα ντελ Παράμο, τη διάσημη ερμηνεύτρια. Ήταν κάπως σφιγμένη, φορούσε ένα κόκκινο ανοιχτό φουστάνι και είχε τα μάτια της κλαμένα. Είχε πνίξει όλους τους εραστές της και αν το ‘θελε, έτσι όπως το προστάζει ο Θεός της Ισπανίας θα μπορούσε με δαχτυλίδια στα χέρια, με κουδουνάκια στα πόδια να σκορπίσει παντού τη συμφορά. Σάστισα, συλλογίστηκα να βρω κάτι έξυπνο να πω μα ευθύς η Μπέκυ γλίστρησε από τη χαραμάδα και χάθηκε.
Τότε ήταν που έσβησε για πάντα το όνειρο. Είχα το τζιν μου λερωμένο με σοκολάτα και καπνό, είχα στην καρδιά ένα αγκάθι. Έξω ο κόσμος τέλειωνε μες στην προδοσία και το φεγγάρι παρέμενε άφαντο. Στην οθόνη ο κέρσορας, το μπαρ Σικότ, ένα φανταστικό φεστιβάλ αφιερωμένο στον Πέδρο Αλμοδόβαρ, πράγματα ασυνάρτητα. Το μόνο που ίσχυε ήταν η πεποίθηση πως κάθε φιλμ, κάθε ιστορία και κάθε λέξη αυτού του σπάνιου δημιουργού συνιστά κάποιο είδος αποθέωσης της μοναξιάς. Ένιωσα μια κάποια παρηγοριά. Να’ναι αυτό το ζήτημα της τέχνης;
Μόνο σαν δώρο στο αναγνωστικό κοινό μπορεί να θεωρηθεί η μετάφραση των ιστοριών του Ισπανού σκηνοθέτη από την Μαρία Παλαιολόγου και τις εκδόσεις Διόπτρα. Εν των μεταξύ, έξω η νύχτα θύμιζε την άλλη πλευρά του εξωφύλλου της υπέροχης έκδοσης. Σας είχα μιλήσει στην αρχή για αυτό, λίγο πριν τ’όνειρο, θυμάστε;. Μα δεν σας είχα πει πως ήταν όλα ποτισμένα με μια βαθιά, ανθρώπινη χροιά.
Δώδεκα διηγήματα του σκηνοθέτη Pedro Almodovar φωτίζουν διαφορετικές στιγμές της ζωής του σε μια ιδιότυπη, αποσπασματική «αυτοβιογραφία».
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
