***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Παγωτό Εσκιμώων,
Ποιος δεν έχει δοκιμάσει παγωτό βανίλια σε ξυλάκι με επικάλυψη σοκολάτας; Με βεβαιότητα θα έχουν δοκιμάσει οι περισσότεροι από μας. Στην Ελλάδα φυσικά το συγκεκριμένο παγωτό δεν φέρει την ονομασία της ετικέτας του αυθεντικού παγωτού, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1921 στην Αμερική, με την ονομασία “Eskimo Pie”. Αλλά τι σχέση έχει η συγκεκριμένη ονομασία του παγωτού με τους Εσκιμώους; Προσωπικά γνώριζα σκόρπιες μόνο πληροφορίες, από ντοκιμαντέρ και ταινίες, για τους Ινουίτ ή τους Εσκιμώους, όπως συνηθίζουμε να αποκαλούμε τους αυτόχθονες κατοίκους του Καναδά· αυτόματα έρχεται η εικόνα ενός καλοκάγαθου και χαμογελαστού ατόμου ντυμένου με γούνα, που περιμένει πάνω από την τρύπα στον πάγο, σιωπηλά και στωικά να καμακώσει ένα ψάρι, κάπου μακριά στον Βορρά, σε ένα παγωμένο και ερημικό και παντελώς αφιλόξενο τοπίο της τούνδρας. Μια εικόνα στερεοτυπική θα έλεγα, που έχει όμως δημιουργηθεί από τις κυρίαρχες κοινωνίας των αποικιοκρατών εις βάρος της ταυτότητας των γηγενών πληθυσμών· μια εικόνα που η συγγραφέας Νόρμα Ντάνινγκ θέλησε να ανατρέψει με την συγγραφική της κατάθεση στο βιβλίο «Παγωτό Εσκιμώων – Μια ποιητική της ταυτότητας των Ινουίτ» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν (2023), σε μετάφραση της Πηνελόπης Ζαλώνη και εισαγωγή της Λίλιας Τσούβα, καθώς η ίδια ομολογεί ότι “[…] όταν βλέπω την έκφραση Eskimo Pie, βλέπω την ταπείνωση, την υποβάθμιση και τον εξευτελισμό του λαού μου. Βλέπω ένα ακόμη παράδειγμα απαλλοτρίωσης της κουλτούρας μου, τον τρόπο με τον οποίο η αναπαράσταση των Ινουίτ συνεχίζεται ακόμη και στις μέρες μας, ως ένας χαμογελαστός και αθώα ανόητος λαός, ανίκανος να φροντίσει ή να διαχειριστεί τον εαυτό του.[…]” (Εισαγωγή, σελ.18).
Ένα άλλο στοιχείο που επίσης γνώριζα για τους Ινουίτ από ταινίες και ντοκιμαντέρ, είναι για την μοίρα των Ινουίτ όταν ανακαλύφθηκε ο περιβόητος “Νέος Κόσμος” και αποικήθηκε από λευκούς εισβολείς (“λευκούς λύκους” τους αποκαλεί η συγγραφέας), μια μοίρα που δεν διαφέρει και δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την μοίρα των υπολοίπων αυτόχθονων της αμερικανικής ηπείρου (βλ. έγχρωμοι, ερυθρόδερμοι κτλ κτλ). Μετά την ανάγνωση όμως του βιβλίου της Νόρμα Ντάνινγκ συνειδητοποίησα για άλλη μια φορά (;) πόσο εγκληματική υπήρξε η βίαιη αποικιοκρατία των λευκών, τα εγκλήματα που συντελέστηκαν τότε, αλλά και τις τραγικές συνέπειες και τα ανεξίτηλα τραύματα που εξακολουθούν να φέρουν οι γηγενείς αυτοί λαοί, ακόμη και σήμερα. Συγκλονιστικό το ποίημα “Μια προκήρυξη των Εσκιμώων” (σελ. 28), όπου η ποιήτρια μιλά δια στόματος των λευκών:
“[…] Η αποστολή μας ολοκληρώνεται σύντομα,/ δεν θα τρώτε πλέον ωμό κρέας./ Θα συνεχίσετε απτόητοι στο όνομα του Θεού μας/ ταπεινοί άνθρωποι εσείς, που εξημερώσαμε./ Θα μας ευχαριστείτε σύντομα γι’ αυτό μια μέρα,/ και θα μείνουμε για πάντα στη γη σας.”
Η Νόρμα Ντάνινγκ, απόγονος της φυλής των Ινουίτ άργησε πολύ να σηκώσει το ανάστημα της σε αυτήν την μεθοδευμένη και καλά οργανωμένη κρατική προσπάθεια να αφανιστεί ο λαός της, καθώς μεσήλικη πια αποφάσισε να μιλήσει εκ μέρους και για τον λαό της, και να στηρίξει έτσι την πρόταση-απόφθεγμα στην πρώτη σελίδα του ποιητικού της βιβλίου ότι “Η σιωπή δεν είναι χρυσός”. Η ποιήτρια θέλησε να σπάσει την σιωπή της και να γράψει για όλα όσα έπρεπε να υπομείνει η ίδια σε οικογενειακό αλλά και σε προσωπικό επίπεδο, καθώς από πολύ νωρίς, και σε μια προσπάθεια από την οικογένεια της να την προστατέψει από την εχθρότητα, τον ρατσισμό και την μισαλλοδοξία των λευκών, έμαθε πως η ταυτότητα της αποτελεί εμπόδιο στην κοινωνική της ζωή και στην προσωπική της εξέλιξη, πράγμα που είναι εμφανέστατο στα ποιήματα της “Σιωπηλή μια φορά, Επαναποικισμός μέρος Ι” (σελ. 69) και “Σιωπηλή Δυο φορές, Επαναποικισμός μέρος ΙΙ” (σελ. 77), όπου καταγράφει την απορριπτική εμπειρία και την απαξίωση που βίωσε συμμετέχοντας σε ένα σεμινάριο Δημιουργικής Γραφής, που παρέδιδε μια δημοφιλή ποιήτρια, μια δημοφιλή έγχρωμη ποιήτρια· και αυτό ακριβώς ήταν που ξένισε την Ντάνινγκ και την ενόχλησε περισσότερο, που μια γυναίκα που προέρχεται από την φυλή των μαύρων, που πέρασαν στα χέρια των λευκών τα πάνδεινα, μια τέτοια απόγονος δεν φάνηκε να συμπονάει, να συναισθάνεται και να κατανοεί μια άλλη εξίσου και αντίστοιχα κατατρεγμένη.
Στα σχολικά της χρόνια η Ντάνινγκ έμαθε ότι τα παιδιά των Ινουίτ θεωρούνταν υποδεέστερα των άλλων παιδιών, ότι “ τα αντιμετώπιζαν συχνά σαν βρόμικους μικρούς βαρβάρους. Τα μελαχρινά μαυρομάτικα παιδιά που έπρεπε να πλένουν τα χέρια τους ξανά και ξανά.” (“Τainna (οι αφανείς)”, σελ.86) και ότι δεν έπρεπε να αποκαλύπτει την καταγωγή της, ότι δεν έπρεπε να μάθει για τις παραδόσεις και τη γλώσσα του λαού της, έτσι ώστε να ενσωματωθεί ομαλά στο σύστημα των λευκών αποικιοκρατών και να εξυπηρετήσει έτσι τους σκοπούς τους. Και ο σκοπός σε αυτή την περίπτωση είναι να ξεχαστεί ο λαός της. Να διαγραφεί από τον χάρτη των αυτόχθονων του Καναδά. Να εκτοπιστεί από τους “λευκούς λύκους”. Να διαγραφεί από την συλλογική μνήμη η ιθαγένεια, να αλλοιωθεί η ταυτότητα. Κι αν ξεχάσεις τους προγόνους σου, αν ξεχαστεί ο λαός σου, αυτόματα ξεχνάς και τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν εις βάρος του, πράγμα που γνωρίζει καλά η ποιήτρια και δεν θέλει να επιτρέψει να συμβεί.
Η Νόρμα Ντάνινγκ θέλησε όμως με το βιβλίο της αυτό, να καταγράψει και όσα ζουν οι σύγχρονοι αυτόχθονες που δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να ενταχθούν στον δυτικό τρόπο ζωής, που υπήρξαν ίσως πιο ανένδοτοι από άλλους Ινουίτ να απαρνηθούν την ταυτότητα τους, που χάθηκαν μέσα στους κρατικούς μηχανισμούς και βυθίστηκαν στην ανωνυμία και το αλκοόλ. Για παράδειγμα, συγκλονιστικά σπαρακτική είναι η ποιητική φωνή της Ντάνινγκ στο ποίημα “Γλυκιά” (σελ. 51), όπου θέλησε να δώσει υπόσταση στην Κέρι Τακιρούκ, μια νεαρή Ινούκ, που το σώμα της βρέθηκε νεκρό σε ένα γήπεδο· όπως επίσης έκδηλη είναι η ειρωνεία στο ποίημα “Δεν πήγες ποτέ στην κόλαση με αφέσεις” (σελ. 53), όπου εξιστορεί τη ζωή ενός ακόμη Ινούκ που βρέθηκε νεκρός σε ένα πάρκινγκ, του Άντονι Απακάρκ Θράσερ, συγγραφέα του αυτοβιογραφικού βιβλίου “Φουκαρά Εσκιμώε” (“Thrasher: Skid Row Eskimo”, Griffin Hause, 1976). Γράφει η ποιήτρια στο “Γλυκιά”:
[…] Μόνο δεκαεννέα χρονών αλλά τι σημασία έχει;/ Ένας ακόμα μεθυσμένος Ινούκ,/ μια θηλυκή, ανανεωμένη έκδοση του “Φουκαρά Εσκιμώου”./ Απακάρκ και Τακιρούκ,/ οι εκδοχές του δρόμου του Αδάμ και της Εύας. […]
για να συνεχίσει στο ποίημα “Δεν πήγες ποτέ στην κόλαση με αφέσεις” δίνοντας την εικόνα που έχουν οι λευκοί για τους Ινουίτ:
[…] Δοκιμάστηκες για δολοφονία, άθλιε,/ άστεγε μεθύστακα, όλοι εσείς οι ιθαγενείς/ είστε όλοι ίδιοι, τέλος πάντων,/ αλήθεια γιατί δεν μπορείτε να γίνετε πιο έξυπνοι/ και να το ξεπεράσετε, για όνομα του Θεού! Δεν σας έβαλα εγώ/ σ’ αυτόν τον ζουρλομανδύα ή σ’ αυτό το γαμημένο ίδρυμα./ Άστεγος, τάχα μου – επιλογή σου είναι να περνάς/ ατελείωτες θολές νύχτες στους δρόμους του Έντμοντον,/ πίνοντας κόκκινο κρασί,/ πηδώντας τις πλούσιες γριές στα πίσω καθίσματα των κάντιλάκ τους.
Στο βιβλίο «Παγωτό Εσκιμώων – Μια ποιητική της ταυτότητας των Ινουίτ», που εντάσσεται στο σπουδαίο εκδοτικό πρόγραμμα των εκδόσεων Βακχικόν “Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο”, η Ινούκ συγγραφέας Νόρμα Ντάνινγκ, εναλλάσσοντας τον ποιητικό με τον πεζό λόγο, δίνει ένα αξιοζήλευτο παράδειγμα δύναμης και τόλμης. Υψώνει δυνατά την φωνή της και τολμά να τα βάλει με το κατεστημένο, τολμά να αμφισβητήσει βαθιά ριζωμένα στερεότυπα και να παραδεχτεί -πρώτα στον εαυτό της και έπειτα δημοσίως-, όλα εκείνα που έπρεπε να καταχωνιάσει στα τάρταρα της ψυχής και του νου της, που έπρεπε να αποκρύψει, να απαρνηθεί και να αποσιωπήσει για πάνω από μισό αιώνα, που την μείωναν και την πρόσβαλλαν ως ανθρώπινη οντότητα· εκείνη, μια Ινούκ, που στην γλώσσα των Ινουίτ σημαίνει άνθρωπος.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
