***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Εντυπωσιάζει η ορμή και η ένταση της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας (2022) Γαλλίδας συγγραφέα Annie Ernaux, που μέσα στις λίγες μόνο σελίδες της μικρής αυτής νουβέλας, κατόρθωσε να αφηγηθεί το πάθος μιας γυναίκας για έναν άντρα και να παρασύρει τον αναγνώστη | την αναγνώστρια της σε ένα ταξίδι γνώριμο, αλλά δύσκολα παραδεκτό. Και αυτό, γιατί δύσκολο είναι να παραδεχτεί άντρας ή γυναίκα την απόλυτη και τυφλή παράδοση σε ένα συναίσθημα όπως είναι το ερωτικό πάθος. Η νουβέλα της Annie Ernaux με τίτλο «Πάθος» σε μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη, που επανακυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (2023), γράφτηκε πριν από σχεδόν τριανταπέντε χρόνια. Η συγγραφέας στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και εν μέσω σημαντικών διεθνών πολιτικών εξελίξεων (πολιτική αστάθεια στην Αλγερία, πόλεμος στο Ιράκ, πτώση του τείχους του Βερολίνου κ.α.) αφηγείται το ερωτικό πάθος που ένιωσε η αφηγήτρια της, για έναν παντρεμένο άντρα, ένα πάθος που διήρκησε για περίπου έναν χρόνο, καθώς και τους μήνες που ακολούθησαν μετά την επιστροφή του άντρα στην πατρίδα του και τον αναγκαστικό χωρισμό τους.

Μέσα από τη γραφή της η Annie Ernaux κατορθώνει να αναδείξει με απλό αλλά πυκνό τρόπο την απολυτότητα και ενδεχομένως την επικινδυνότητα που εμπεριέχει ένα τέτοιο συναίσθημα. Καθώς ένα πάθος μπορεί να οδηγήσει εκείνον που τον ταλανίζει σε ανεξερεύνητα μονοπάτια του νου, σε όρια προσωπικής αυταπάρνησης, σε ψυχαναγκασμούς, σε επιθετικότητα και βιοπραγία. Ακόμη κι αν θεωρήσουμε όπως ισχυρίστηκε ο Σπινόζα, πως το πάθος όπως και τα άλλα ανθρώπινα πάθη και διακυμάνσεις της ψυχής, δεν είναι διαστροφή της ανθρώπινης φύσης αλλά ιδιότητες που ανήκουν στη φύση (όπως η ζέστη ή το κρύο), δεν παύει να είναι μια περίοδος δύσκολη για εκείνον που διακατέχεται και καταδυναστεύεται από αυτό, καθώς όταν είναι όλα θολά μέσα στο μυαλό είναι, δύσκολο να αντιμετωπίσεις αποτελεσματικά τον οποιοδήποτε δυνάστη, ακόμη κι αν είναι ερωτικό συναίσθημα.

Κάπως έτσι καταδυναστεύεται από το ερωτικό της πάθος και η αφηγήτρια της Annie Ernaux στη νουβέλα της. Μια αφηγήτρια για την οποίο η συγγραφέας δεν μας παρέχει καμία σχεδόν πληροφορία εκτός του ότι είναι καθηγήτρια στο επάγγελμα και ότι έχει δυο γιους. Λακωνική είναι η συγγραφέας και για τον εραστή της αφηγήτριας στον οποίο αναφέρεται μόνο με το αρχικό γράμμα του ονόματος του, και για τον οποίο μαθαίνουμε ότι είναι κάποιος αλλοδαπός που μιλά απλοϊκά την γαλλική γλώσσα, που διαμένει στο Παρίσι για επαγγελματικές υποχρεώσεις μαζί με την γυναίκα του, και ότι έχει ακριβά γούστα σε αυτοκίνητα και ρούχα. Η ζωή του παράνομου ζευγαριού -εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων- περιορίζεται και διαδραματίζεται μέσα στο διαμέρισμα της αφηγήτριας.

Και μέσα σε αυτούς του τοίχους η αφηγήτρια βιώνει τον δικό της ερωτικό Γολγοθά. Την μια σε απόλυτη σαρκική έκσταση και την άλλη σε απόλυτη ψυχική κατάπτωση. Η αφηγήτρια γνωρίζοντας εξαρχής τους περιορισμούς αυτής της ερωτικής σχέσης, γνωρίζοντάς εξαρχής ότι θα έρχεται πάντα σε δεύτερη θέση, αφού στη πρώτη θέση έχει τοποθετήσει ο εραστής την επίσημη γυναίκα του και τις επαγγελματικές του υποχρεώσεις, εκείνη περιφέρεται ή μάλλον, εκείνη σέρνεται στην ζωή της και στην καθημερινότητα της, αναμένοντας το πολυπόθητο τηλεφώνημα από τον εραστή της για μια επικείμενη ερωτική συνάντηση. Και η αναμονή από συνάντηση σε συνάντηση βασανιστική για την αφηγήτρια. Μια βασανιστική οδύνη που εξουδετερώνει και απομυζά κάθε στοιχείο εσωτερικής της ενέργειας. Παθολογικός ο έρωτας της, παθολογικές και οι φαντασιώσεις της. Η αφηγήτρια αρχίζει να ζει μόνο και μόνο για την συνάντηση της με τον Α., ενώ τον υπόλοιπο καιρό αναπαράγει τα βιωμένα και δίνει φαντασιακή μορφή σε περιστάσεις, φλερτάροντας έτσι με τα πρώτα στάδια της κατάθλιψης ή ακόμη και με κάποια ήπια μορφή ψύχωσης.

Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Annie Ernaux ένας παραληρηματικός εσωτερικός μονόλογος. Η μόνη ορατή διέξοδος από αυτή την ψυχική κατάπτωση είναι η μετουσίωση της ερωτικής απουσίας και της απώλειας σε δημιουργικότητα και δημιουργία. Υπόκωφα και έντεχνα εισαγάγει η συγγραφέας την λυτρωτική επίδραση και την καταπραϋντική ή/και παρηγορητική λειτουργία της ενασχόλησης της με την δημιουργική γραφή. Ημερολογιακά αρχικά καταγράφει η αφηγήτρια τις σκέψεις και τα συναισθήματα της, την περίοδο του έντονου πάθους της αλλά και την επακόλουθη περίοδο του χωρισμού, που στη συνέχεια μετουσιώνεται σε πεζογράφημα μα αποτέλεσμα τούτη δω τη νουβέλα.

Και επιβεβαιώνει η συγγραφέας την θέση της ψυχολογίας, ότι “ακόμη κι όταν τα πάθη μάς καταδυναστεύουν είναι αναγκαία και έχουν καθορισμένες αιτίες μέσω των οποίων μπορεί κανείς να αντλήσει τη βαθύτερη γνώση για τον εαυτό του.” Αναμοχλεύοντας εκείνη την περίοδο της ψυχικής αστάθειας, η Annie Ernaux -ως μια γνήσια εθνολόγος τους εαυτού της όπως αρέσκεται να αποκαλεί τον εαυτό της- καταλήγει στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου της: “Ανακάλυψα αυτό για το οποίο είμαστε ικανοί, δηλαδή για τα πάντα: θεσπέσιους ή θανάσιμους πόθους, απουσία αξιοπρέπειας, πεποιθήσεις και συμπεριφορές τις οποίες έβρισκα παράδοξες στους άλλους μέχρις ότου κι εγώ η ίδια τις ασπάστηκα. Εν αγνοία του, μ’ έφερε πιο κοντά στον κόσμο.” (σελ. 69).

Μήπως τελικά, τα πάθη είναι όντως ο δρόμος για την ανάσταση και τη ψυχική αναγέννηση; Ωστόσο η συμβολική αυτή πορεία προς την ανάσταση, δεν αφήνει την αφηγήτρια να απαλλαχθεί από το άγχος της ελεύθερης βούλησης και την ελευθερία, και την οδηγεί να παλινδρομεί σε ασφαλή καταφύγια ρόλων και σχέσεων, που ενώ την κάνουν δυστυχισμένη δεν μπορεί να ορθοποδήσει και να ξεφύγει από αυτά. Σαν να μην αντέχει το βάρος αυτό και να υποδουλώνεται άθελα της -αλλά κατά βάθος ηθελημένα- στην ασφάλεια του εραστή της. Έναν εραστή, ενάντια του οποίου τις ώρες της αναμονής και μοναξιάς της εξεγείρεται, από την μια εκθειάζοντάς τον και ανυψώνοντας τον από γήινο σε κάτι υπερφυσικό, και την άλλη αποδομώντας τον και βυθίζοντας τον στα τάρταρα της σκέψης της. Με βεβαιότητα οι εσωτερικές αυτές διεργασίες λειτουργούν παρορμητικά και στερεοτυπικά και προσπαθούν να βιώσουν ή να επουλώσουν με αυτοματοποιημένο τρόπο κάποιο πρωτογενές τραύμα. Αυτό όμως το τραύμα η Annie Ernaux δεν μας το εκμυστηρεύεται, όχι τουλάχιστον σε αυτή της τη νουβέλα. Όπως και να έχει όμως, το «Πάθος» είναι μια αναγνωστική απόλαυση υψηλής λογοτεχνικής αισθητικής και συστήνεται σε όλους και σε όλες, ανεξαιρέτως φύλου ή/και σεξουαλικής ταυτότητας.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.