***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
«Αυτό που με ενδιαφέρει όταν γράφω,
δεν είναι το βιβλίο μου να έχει ένα ευτυχισμένο τέλος
αλλά να προσφέρει μια απολαυστική αναγνωστική εμπειρία».
Ορχάν Παμούκ
Στην Αθήνα βρέθηκε ο Τούρκος νομπελίστας συγγραφέας για να μιλήσει για το νέο του βιβλίο που κυκλοφόρησε από τις Eκδόσεις Ωκεανίδα, σε μετάφραση Στέλλας Βρεττού, με τίτλο: «Κάτι παράξενο στο νου μου». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με συντονίστρια τη δημοσιογράφο Εύη Κυριακοπούλου.
Αναφερόμενος στην ιστορία του νέου του βιβλίου ο Παμούκ δήλωσε πως είναι ένα βιβλίο το οποίο δεν έχει αυτοβιογραφικά στοιχεία. Ο ήρωάς του ανήκει στις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις και ζει και κινείται σε λαϊκές συνοικίες, εκεί όπου, όπως αποκάλυψε ο συγγραφέας του αρέσει να πηγαίνει με τη σύντροφό του και ο ίδιος τις Κυριακές, να τρώει σε εστιατόρια στα οποία τρώνε οι ντόπιοι και να καταγράφει, κατά την προσφιλή του συνήθεια, ό,τι αγγίζει την ευαισθησία του, όλα όσα πέφτουν στην αντίληψή του για τον τρόπο με τον οποίο επιβιώνουν οι κάτοικοι στις γειτονιές αυτές. Χρειάστηκε έξι χρόνια για να μπορέσει να ολοκληρώσει αυτό το μυθιστόρημα, το οποίο ξεκίνησε ως δοκίμιο.
Δηλώνει ότι του αρέσει να περπατάει πολύ, επειδή με αυτό τον τρόπο μπορεί να συγκροτεί τη σκέψη του και να συγγράφει καλύτερα, έχοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία να εμπλουτίζει το νου του με περισσότερες εικόνες της καθημερινότητας αυτής της πόλης. Για τις ανάγκες αυτού του βιβλίου περπάτησε σε συνοικίες και σοκάκια και μελέτησε τις κοινωνικές συμπεριφορές της καθημερινότητας των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων της περιοχής.
Σε κάθε του βιβλίο επιλέγει να ερευνήσει μέσα από τα μάτια ενός ήρωά του τον αφηγηματικό κόσμο, ταυτιζόμενος μαζί του. Στο συγκεκριμένο βιβλίο όμως όλο αυτό ήταν κάπως δύσκολο, καθώς ο Μεβλούτ, ο ήρωάς του, ήταν ένας πλανόδιος πωλητής, προερχόμενος από πολύ δύσκολες και φτωχικές συνθήκες. Για τον ίδιο αυτό το βιβλίο έγινε η αφορμή να σταθεί και να περιγράψει τις αντιθέσεις της Τουρκίας, τις μεγάλες κοινωνικές αλλαγές που έχουν σημειωθεί τα τελευταία σαράντα χρόνια, τις πολιτισμικές, θρησκευτικές αλλαγές και την ταυτότητα της. Και παράλληλα θέλησε να σκιαγραφήσει την ολοκληρωμένη εικόνα μιας ταπεινής προσωπικότητας, όπως αυτής του Μελβούτ, πέρα από μελοδραματισμούς και συναισθηματικές εξάρσεις.
Πιστεύει πως είναι πολύ σημαντική η παράδοση ενός λαού και για τον Τουρκικό λαό παίζει μεγάλο ρόλο. Σε κάθε βιβλίο του άλλωστε υπάρχουν συνδέσεις με την ιστορία και την παράδοση της χώρας του. Με το χρόνο όλα αλλάζουν και στην παράδοση. Την παράδοση την επινοούμε κάθε φορά από την αρχή ανάλογα με την ηθική κάθε εποχής. Υπάρχει η ολισθηρή φύση της Ιστορίας, της παράδοσης, της ταυτότητας. Και πραγματικά αναρωτιέται τι έχει παραμείνει αναλλοίωτο σ’ αυτήν με το χρόνο.
Θεωρεί ότι υπάρχει ένα υπόγειο ρεύμα θεωρητικής πολιτικής, φιλοσοφικής συζήτησης για το βάρος της Ιστορίας πάνω στην ταυτότητά μας. Αναρωτιέται αν η ταυτότητα καθορίζεται από την θρησκεία ή την Ιστορία και κατά πόσο μπορεί μια κοινωνία να δεχθεί και θα αφομοιώσει τις καταιγιστικές αλλαγές που συντελούνται. «Έχω ένα μεταφυσικό άγχος για το πώς θα κατανοήσω όλες αυτές τις κοινωνικές αλλαγές», είπε αναφερόμενος στην Κωνσταντινούπολη.
Επισημαίνει ότι η Τουρκία θέλει διαρκώς να ακολουθεί την Ευρώπη, στοχεύει στη δυτικοποίησή της αλλά και η Ευρώπη αλλάζει συνεχώς έτσι το μόνο που έχει μείνει ίδιο είναι το κάλλος του Βοσπόρου, οι φτωχικές συνοικίες, ο τρόπος του βίου και αρκετές νοοτροπίες σε μια πόλη, η οποία δεκαπλασιάστηκε πληθυσμιακά, και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αλλάξει εντελώς αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά, τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Η Κωνσταντινούπολη είναι πια μια πολύπλοκη πόλη και δύσκολα μπορεί και ο ίδιος ο συγγραφέας να καταγράψει όλες αυτές τις αλλαγές σε μια πόλη που αναπτύσσεται ραγδαία. Η ταυτότητα της πόλης έχει διαμορφωθεί εντελώς διαφορετικά, έχει μεταλλαχθεί δημογραφικά και κοινωνικά. Οι ιδέες έχουν αλλάξει. Οι συνοικίες δεν έχουν πια τον ίδιο βιωματικό χαρακτήρα και πολλά πράγματα καταστρέφονται για να δώσουν τη θέση τους σε νεότερα δεδομένα. Ωστόσο, κάποιες συμπεριφορές παραμένουν ίδιες.
Ο Παμούκ συμμερίζεται την άποψη των κριτικών και των αναγνωστών του και δέχεται ότι είναι ο συγγραφέας της Κωνσταντινούπολης αλλά προτιμά να είναι ένας οικουμενικός συγγραφέας. Τώρα πια δεν αισθάνεται ότι απειλείται η ζωή του στην Τουρκία εξακολουθεί όμως να κυκλοφορεί με έναν σωματοφύλακα.
Δεν ξέρει αν τον ενδιαφέρει να είναι ένας μικροιστορικός. Ο Νίτσε έλεγε ότι: «οι καλοί Ιστορικοί γράφουν τη μεγάλη Ιστορία. Οι μικροιστορικοί γράφουν τα απομνημονεύματά τους ως Ιστορία». Η Ιστορία του Μεβλούτ είναι μια μικροιστορία. Είναι όμως παράλληλα και ένα συνονθύλευμα μικροιστοριών αυτής της πόλης.
Γράφει πάντα με το χέρι και δηλώνει γραφομανής. «Πιθανότατα ανήκω στην τελευταία γενιά συγγραφέων που δεν μπόρεσαν να κάνουν το άλμα στους υπολογιστές», λέει και συνεχίζει τονίζοντας ότι επί σαράντα δύο ολόκληρα χρόνια γράφει ακατάπαυστα με το χέρι, είτε πρόκειται για μυθιστόρημα είτε για ημερολόγιο, είτε κρατάει σημειώσεις. Η συμβουλή πάντως που δίνει στους φοιτητές του στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, στο οποίο διδάσκει είναι να γράφουν συνεχώς, να κρατούν σημειώσεις, να καταγράφουν ανελλιπώς τα πάντα. Έχει εκδώσει 15 βιβλία συνολικά αλλά υπάρχουν πολλά ανέκδοτα κείμενά του που πιθανόν κάποια στιγμή εκδοθούν, καθώς είναι πολυγραφότατος και έχει ένα μεγάλο αρχείο σημειώσεων, διηγημάτων, ημερολογίων στο γραφείο του.
Μιλώντας για το μυθιστόρημα αναφέρει:
«Ο σκοπός ενός μυθιστορήματος δεν είναι να θέτει ερωτήσεις αλλά να μεταστρέφει και να αντιστρέφει τις ερωτήσεις και να δίνει λεπτομέρειες».
Του αρέσει να δέχεται ερωτήσεις οποιουδήποτε χαρακτήρα αλλά θεωρεί ότι ο λόγος του πρέπει να επικεντρώνεται στη συγγραφική του δουλειά. Εκεί επιχειρηματολογεί και δραματοποιεί οποιοδήποτε κοινωνικό, ηθικό ή πολιτικό πρόβλημα τον απασχολεί και εξαντλεί, μετά από συστηματική έρευνα, τις απόψεις του.
«Όταν υπάρχει κάτι που προβληματίζει και είναι τόσο πρόδηλο εγώ γράφω. Γράφω ερευνώντας και γράφω επινοώντας και γράφω δραματοποιώντας ήρωες και ηρωίδες με διαφορετικές και ενδεχομένως αποκλίνουσες ιδέες πάνω στο ίδιο θέμα. Επιχειρηματολογώ και εξαντλώ το ερώτημα σε όλες του τις εκφάνσεις. Ένας προσεκτικός αναγνώστης θα μπορέσει να εντοπίσει ποια είναι η θέση του συγγραφέως. Δε θέλω όμως να καταλήξω ένας συγγραφέας που γράφει ένα βιβλίο για να κάνει πολιτικά σχόλια. Είναι πιο εκλεπτυσμένο και σύνθετο, ελπίζω το περιεχόμενο των βιβλίων μου από τις πολιτικές μου παρατηρήσεις».
«Αυτό που με ενδιαφέρει όταν γράφω δεν είναι το βιβλίο μου να έχει ένα ευτυχισμένο τέλος αλλά να προσφέρει μια απολαυστική αναγνωστική εμπειρία».
Ο ίδιος απόλαυσε κάθε στιγμή της βράβευσής του με το βραβείο Νόμπελ και συνεχίζει από τότε να γράφει με τον ίδιο ζήλο.
Τέσυ Μπάιλα και Ορχάν Παμούκ Αθήνα 11 Δεκεμβρίου 2015 / Photo credit: Bookia.gr
Εύη Κυριακοπούλου και Ορχάν Παμούκ στην Αθήνα, 11 Δεκεμβρίου 2015 / Photo credit: Bookia.gr
Ευχαριστούμε θερμά τις Εκδόσεις Ωκεανίδα για την πρόσκληση, τον κ. Παναγιώτη Σιδηρόπουλο και το Bookia.gr για τις φωτογραφίες.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
