***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

H βιομηχανία του σινεμά πάντα ήταν συνυφασμένη με το Hollywood. Από την εποχή του βωβού ακόμα κινηματογράφου, μέχρι την μετέπειτα, «Χρυσή Εποχή», την μαζική παραγωγή, τα blockbusters, τα franchises, και το σημερινό Netflix, ολόκληρο το star system και οι ταινίες που μας συντροφεύουν, μας συγκινούν, μας κάνουν να γελάμε ή εκτοξεύουν την αδρεναλίνη μας στα ύψη, πάντα ήταν «αμερικάνικη υπόθεση». Οι πρώτες αναφορές όλων μας, και τα comfort movies που επιλέγουμε να ξαναβλέπουμε βασιζόμενοι σε αυτή την γλυκιά ασφάλεια της οικειότητας, σχεδόν πάντα αποτελούν προϊόντα του Hollywood. Από τον Chaplin και την Marilyn, στα western και τα μιούζικαλ, την Disney, τo σύμπαν της Marvel, τον Νονό, τον E.T., το Matrix, τα αγόρια που μεγαλώνουν θαυμάζοντας τον Tony Montana και τον Rocky, και τα κορίτσια που πάντα θα ονειρεύονται τον δικό τους Richard Gere –η Pretty Woman τον βρήκε βλέπετε!, όλα, όλοι, κανείς δεν έχει γλιτώσει από τον τρόπο που η Αμερική έχει διαμορφώσει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις ταινίες, ακόμα κι αν είμαστε αρκετά ενημερωμένοι θεατές ώστε να αναγνωρίζουμε τα κλισέ, να μην μας πείθει πια κανείς τόσο εύκολα όπως κάποτε, ωστόσο είναι σχεδόν αδύνατον το να ξεφύγουμε σε ένα άλλο είδος κινηματογράφου. Όχι ευρείας κατανάλωσης. Όμως, η αλήθεια είναι πως όσο καλά κι αν νιώθουμε με την συντροφιά μιας αμερικάνικης ταινίας, κάθε φορά που ψάχνουμε κάτι που θα έχει την δύναμη να μας κλονίσει βαθιά, να μας σοκάρει, να μας μετατοπίσει, ακόμα κι αν μας είναι δύσκολο πολλές φορές να το αντιληφθούμε, αν θέλουμε κάτι που θα μας κάνει να μιλάμε για ένα έργο τέχνης, τότε συνήθως στρεφόμαστε σε ένα άλλο είδος κινηματογράφου. Τον διεθνή κινηματογράφο. Τα σινεφίλ που λέμε. Τα δύσκολα, βαθιά νερά του σινεμά. Που όμως αν καταφέρουν τελικά να μας αγγίξουν, είναι οι ταινίες που γράφουν τα χιλιόμετρα της τέχνης και ίσως να είναι και αυτές που αλλάζουν τον κόσμο. Φελίνι, Παζολίνι, Ταρκόφσκι, Τρυφώ, Τρίερ, Βέντερς, Φασμπίντερ, Κουροσάβα, Αλμοδόβαρ, Χάνεκε, ο δικός μας Λάνθιμος… η λίστα των «μεγάλων» μοιάζει ατελείωτη. Σήμερα θα μιλήσουμε για όλες αυτές τις ταινίες που οι περισσότεροι, όλο και πιο κουρασμένοι, εξουθενωμένοι πολλές φορές από την καθημερινότητα, αφήνουμε στην άκρη για μια άλλη μέρα, «Είναι δύσκολες» …λέμε. Ναι, είναι. Ξέρετε γιατί; Επειδή είναι σημαντικές. Θα ήθελα έστω για λίγο, έστω για δύο ώρες την ημέρα, να βγούμε από το comfort zone μας και να αρχίσουμε να βλέπουμε τα πράγματα αλλιώς. Ας δούμε λοιπόν μερικές από τις σπουδαιότερες σινεφίλ ταινίες των τελευταίων ετών. Θα εκπλαγείτε.

1. 2046

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Kar Wai Wong

Πρωταγωνιστούν: Tony Leung, Ziyi Zhang, Gong Li, κα.)

Με μια υποψηφιότητα για τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών 2004, ο οραματιστής σκηνοθέτης της Ερωτικής Επιθυμίας, μας χαρίζει άλλο ένα μεθυστικά λυρικό, μοναδικής αισθητικής υπερθέαμα, γεμάτο ποίηση, ρομαντισμό, ευαισθησία, μουσική, χρώμα, και πάντα αυτή τη βαθιά μοναξιά που κρύβει το απωθημένο του έρωτα που τόσο αγαπάει να κινηματογραφεί. Στο 2046, με κεντρικό ήρωα τον Τσο –που γνωρίσαμε στην Ερωτική Επιθυμία, χωρίς ωστόσο να είναι απαραίτητο να έχει δει κανείς και τις δύο ταινίες,  ταξιδεύουμε σε μια από τις μεγαλύτερες καταθέσεις ψυχής που είδε ποτέ ο κινηματογράφος, έναν ύμνο γεμάτο νοσταλγία για τις χαμένες αγάπες, και σε ένα σκοτεινό μέλλον όπου καλούμαστε να υπάρξουμε απαλλαγμένοι από τις αναμνήσεις που αυτές φέρουν. Ο Τσο, γράφει το βιβλίο με τίτλο 2046 και η μαγική ματιά του Kar Wai Wong αλλάζει την αίσθηση που κουβαλάμε για τον έρωτα και τον κινηματογράφο για πάντα.

2. MΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ – INCENDIES

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Dennis Villeneuve

Πρωταγωνιστούν: Lubna Azabal, Mélissa Désormeaux-Poulin, Maxim Gaudette, κα.)

Το υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας του 2011, και βασισμένο στο θεατρικό έργο του Valérie Beaugrand-Champagne, το Μέσα από τις Φλόγες, μοιάζει να είναι άλλη μια ταινία αναζήτησης μιας χαμένης ταυτότητας, δύο παιδιών που ξεκινούν για ένα ταξίδι στη Μέση Ανατολή για να εκπληρώσουν την τελευταία επιθυμία της μητέρας τους, μιας μητέρας που ποτέ δεν μίλησε για το παρελθόν της. Ένας άγνωστος πατέρας, και ένας άγνωστος αδερφός, στην άλλη άκρη του κόσμου, είναι τα φαντάσματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν, σε μια ταινία που τελικά δεν είναι αυτό που φαίνεται. Είναι μια ταινία φτιαγμένη από τα θύματα του Πολέμου. Γεμάτη χώμα, αίμα, φρίκη και οργή για έναν ταραγμένο τόπο και για όλους τους λεηλατημένους ανθρώπους που ποτέ δεν θα ζήσουν τη ζωή που τους αναλογεί. Γιατί «Πατέρας όλων είναι ο Πόλεμος». Το Μέσα από τις Φλόγες είναι μια ταινία-δυναμίτης για τη Γαλήνη που ίσως μια μέρα γεννηθεί από τις στάχτες.

3. KAΠΕΡΝΑΟΥΜ – CAPERNAUM

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Nadine Labaki

Πρωταγωνιστούν: Zain Al Rafeea, Yordanos Shiferaw, Boluwatife Treasure Bankole, κα.)

Με τρία βραβεία στο Φεστιβάλ Καννών του 2018, και την υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας του 2019, το Καπερναούμ, αφηγείται την ιστορία του δωδεκάχρονου Ζάιν, που καταδικασμένος για ένα βίαιο έγκλημα, αποφασίζει να μηνύσει τους γονείς του επειδή τον έφεραν στη ζωή. Μια ζωή στο απόλυτο «Χάος» και ο κινηματογραφικός φακός της Nadine Labaki μας παραδίδει με σθένος μια από τις πιο αβάσταχτες ιστορίες ενηλικίωσης που είδαμε ποτέ, και τολμώντας την πιο ηχηρή ίσως κραυγή αγωνίας για όλα εκείνα τα χαμένα παιδιά στα οποία ποτέ κανείς μας δεν γυρνάει το βλέμμα του. Θα μπορούσαμε απλοϊκά, να μιλάμε για έναν σύγχρονο και απόλυτα υπαρκτό Όλιβερ Τουίστ, αν η ταινία δεν απέδιδε με τέτοια ένταση και μαγνητισμό τις καταστάσεις της ακραίας φτώχειας, της βίας, της κακοποίησης και της απόγνωσης στα οποία πρώτοι εμείς, τολμάμε να εκθέσουμε ένα παιδί. Μόνο που δεν είναι ο Όλιβερ Τουίστ, είναι ο Ζάιν και το Καπερναούμ, είναι ακριβώς το είδος της ταινίας που είναι αδύνατον να ξεχάσουμε ότι είδαμε.

4. ΤΟ ΚYΝHΓΙ – THE HUNT

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Thomas Vinterberg

Πρωταγωνιστούν: Mads Mikkelsen, Thomas Bo Larsen, κα.)

Με ένα θέμα-φωτιά, εξαιρετικά απαιτητικό και δύσκολο να διαχειριστεί κανείς σωστά, καταπιάνεται με μεγάλη μαεστρία και τόλμη, o σπουδαίος Δανός σκηνοθέτης Thomas Vinterberg, και το αποτέλεσμα τον δικαιώνει. Τρία βραβεία στο Φεστιβάλ Καννών του 2012 και η υποψηφιότητα για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 2014, και το Κυνήγι, αφηγείται την ιστορία του Λούκας –συγκλονιστικός ο Mads Mikkelsen!- ενός δασκάλου σε παιδικό σταθμό, που πρόσφατα χωρισμένος, προσπαθεί να διεκδικήσει την επιμέλεια του γιου του, όταν βρίσκεται άδικα κατηγορούμενος για ασέλγεια στην μικρή Κλάρα. Τα όρια της αλήθειας, η (αθώα;) παιδική φαντασία, το τεκμήριο της αθωότητας και η σκιά της αμφιβολίας είναι τα στοιχεία με τα οποία χτίζει ο Vinterberg τον ασφυκτικό κλοιό που όλο και στενεύει γύρω από τον λαιμό του πρωταγωνιστή του, κάνοντάς μας μάρτυρες και συνένοχους σε μια ιστορία στην οποία η αλήθεια είναι ξεκάθαρη. Αλλά το θέμα δεν είναι αυτό. Το θέμα δεν είναι ποτέ η απάντηση. Το θέμα είναι η ερώτηση.

5. META TH ΛΟΥΤΣΙΑ – AFTER LUCIA

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Michel Franco

Πρωταγωνιστούν: Tessa Ia, Hernán Mendoza, Gonzalo Vega Jr., κα.)

«Βασισμένο σε χιλιάδες αληθινές ιστορίες, ίσως τη δική σου…» αναφέρει χαρακτηριστικά το tagline της ταινίας, και ο σκηνοθέτης Michel Franco κερδίζει το Βραβείο «Ένα Κάποιο Βλέμμα» στο Φεστιβάλ Καννών του 2012, με μια ταινία αφοπλιστικά απλή και ειλικρινή, πολλές φορές αμείλικτη, γεμάτη από την μοναξιά και τη βία της καθημερινότητας, και την σύγχρονη τραγωδία με την οποία οι περισσότεροι από εμάς, έχουμε δυστυχώς, εξοικειωθεί. Μετά την πρόσφατη απώλεια της μητέρας της, η έφηβη Αλεχάντρα μαζί με τον πατέρα της Ρομπέρτο, μετακομίζουν με σκοπό μια νέα αρχή, στις ακτές του Μεξικό. Όλα δείχνουν να κυλάνε ήσυχα, μόνο που το να ξαναρχίζεις μερικές φορές είναι ότι πιο δύσκολο μπορεί να κληθούμε να κάνουμε. Το bullying, οι μικρές κοινωνίες και οι κανονικοί άνθρωποι, είναι τα στοιχεία με τα οποία ο Franco δημιουργεί μια ταινία τόσο σκληρή και αληθινή, που πραγματικά μοιάζει να μας στοιχειώνει.

6. ΜΟΣΧΑΡΟΚΕΦΑΛΗ (ΤΟ ΑΓΡΙΜΙ) – BULLHEAD

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Michaël R. Roskam

Πρωταγωνιστούν: Matthias Schoenaerts, Jeroen Perceval, Jeanne Dandoy, κα.)

Mε ένα πολλά υποσχόμενο κινηματογραφικό ντεμπούτο, ο Βέλγος σκηνοθέτης Michaël R. Roskam, συστήνεται στο κοινό με μια ταινία που κατάφερε να διεκδικήσει το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 2012, και της οποίας το θέμα –από την στιγμή που γίνεται αντιληπτό από τον θεατή, καθώς ομολογουμένως το Bullhead δεν το λες «εύκολο» σινεμά! – αποτέλεσε ένα από τα ισχυρότερα κινηματογραφικά σοκ της τελευταίας δεκαετίας. Για ευνόητους λόγους, δεν μπορώ να προδώσω το τι είναι αυτό που κάνει την ταινία σοκαριστική, αυτό που μπορώ να πω όμως, είναι πως αυτό που ξεκινά σαν ένα αγροτικό, μαφιόζικο δράμα, εξελίσσεται σε ένα βαθιά τραγικό, υπαρξιακό ψυχογράφημα, ενός ανθρώπου (τεράστια ερμηνεία από τον Matthias Schoenaerts στον ρόλο του Ζακί!), τόσο εγκλωβισμένου και κακοποιημένου, όσο και τα ζώα που έχει μάθει να διαχειρίζεται, αντιμετωπίζοντας πρωτίστως τον εαυτό του, σαν ένα από αυτά, έναν άνθρωπο θύμα μιας κοινωνίας και του συστήματός της, σε μια ταινία για την μοίρα, τη φιλία, το έγκλημα και την τιμωρία, η οποία έχει τόσες προεκτάσεις και αναγνώσεις, που οι συζητήσεις που θα προκαλέσει μένουν για καιρό ανεξάντλητες, ενώ η αριστοτεχνικά ζωώδης φιγούρα του Ζακί αποτυπώνεται κυριολεκτικά στη μνήμη μας για πάντα.

7. ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ – DAS EXPERIMENT

(Σκηνοθεσία: Oliver Hirschbiegel

Πρωταγωνιστούν: Moritz Bleibtreu, Christian Berkel, Justus von Dohnányi, κα.)

Το 1971, στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, διεξήχθη ένα πείραμα με σκοπό τη μελέτη των ψυχολογικών επιπτώσεων που επιφέρει η μεταστροφή ενός ατόμου σε φυλακισμένο ή δεσμοφύλακα. Συμμετείχαν 24 φοιτητές και οι ρόλοι ανάμεσά τους μοιράστηκαν τυχαία. Σύντομα το πείραμα προχώρησε πέρα από τις προβλέψεις της ερευνητικής ομάδας, παρατηρήθηκαν σαδιστικές και αυταρχικές συμπεριφορές, τραυματισμοί, απάνθρωπες συνθήκες και το «πείραμα» τερματίστηκε μετά από μόλις έξι μέρες, κατακρίθηκε ως ένα από τα πιο ανήθικα, μη επιστημονικά πειράματα που έγιναν ποτέ και τα ευρήματά του τέθηκαν υπό αμφισβήτηση. Εμπνευσμένος από τα παραπάνω γεγονότα, ο σκηνοθέτης Oliver Hirschbiegel (H Πτώση), στην πρώτη του κινηματογραφική ταινία, παραθέτει ένα έργο γροθιά στο στομάχι, καταπέλτη στην κατάχρηση εξουσίας και την «δικαιολογημένη» άσκηση βίας υπό συνθήκες εντολών, η απάθεια, οι κανονικοί άνθρωποι, η παθητική κακοποίηση, η αντίληψη του τι ορίζουμε ως βία, και πολλά άλλα θέματα, συνθέτουν μια ταινία της οποίας ο αναπόφευκτος παραλληλισμός με τα εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας και της μετέπειτα ανάπτυξης της θεωρίας της Κοινοτοπίας του Κακού της Χάνα Άρεντ, μας επιτρέπουν να μιλάμε για ένα από τα σημαντικότερα έργα που έγιναν ποτέ. Φυσικά το ακολούθησε ένα κάκιστο αμερικάνικο remake, θερμή παράκληση αν δεν έχετε δει ήδη την ταινία, δείτε το γερμανικό.

8. OLDBOY

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Park Chan Wook

Πρωταγωνιστούν: Choi Min-sik, Yoo Ji-Tae, Kang Hye-jeong, κα.)

To 2004, ο Κορεάτης Park Chan Wook, κερδίζει το Μέγα Βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών, ενώ ήταν παράλληλα υποψήφιος και για τον Χρυσό Φοίνικα, με μια ταινία που πραγματικά για τον θεατή ήταν κάτι πολύ περισσότερο από «άλλη μια ταινία». Το Oldboy ήταν εμπειρία. Ο Park Chan Wook, δημιουργός της Τριλογίας της Εκδίκησης –με το Oldboy να αποτελεί το δεύτερο μέρος της, με πρώτο το Sympathy for Mr.Vengeance και τρίτο το Sympathy for Lady Vengeance-, εμπνέεται από τα manga των Garon Tsuchiya και Nobuaki Minegishi, και δημιουργεί τον χαρακτήρα του Dae-su Oh, ενός άνδρα που απελευθερώνεται μετά από δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια εγκλεισμού και τώρα ψάχνει τους απαγωγείς του. Η έννοια της εκδίκησης παίρνει άλλες διαστάσεις στο πρόσωπο του Dae, και αντίστοιχα για τους θεατές, η οπτικοακουστική αλληλουχία βίας, ποίησης και σπαραγμού σε μια ταινία που κλιμακώνεται σαν αρχαιοελληνική τραγωδία παραδίδοντας ένα από τα μεγαλύτερα φινάλε της ιστορίας του σινεμά, καθιστούν το Oldboy μια από τις ελάχιστες ταινίες που όχι απλά δεν θα ξεχάσουμε, αλλά που δεν μπορούμε να συγκρίνουμε με καμία άλλη. Είναι ύβρις. Φυσικά, ακόμα μεγαλύτερη ύβρις ήταν το remake που έγινε από το Hollywood δέκα χρόνια μετά, και θα το ξαναπώ και εδώ: δείτε το Κορεάτικο! Αυστηρά.

9. Η ΛΕΥΚΗ ΚΟΡΔΕΛΑ – THE WHITE RIBBON

(Σενάριο-Σκηνοθεσία: Michael Haneke

Πρωταγωνιστούν: Ulrich Tukur, Burghart Klaußner, Leonie Benesch, κα.)

2009 και ο Michael Haneke, ένας από τους σπουδαιότερους σύγχρονους δασκάλους του κινηματογράφου, μας παραθέτει αυτό που προσωπικά θεωρώ πως είναι το μεγαλύτερο αριστούργημά του. Η Λευκή Κορδέλα, με τέσσερα βραβεία στο Φεστιβάλ Καννών 2009 και δύο υποψηφιότητες για Όσκαρ το 2010, με μια εικόνα αυστηρή, γεωμετρική, μαυρόασπρη, γεμάτη σιωπηλή ένταση, σφιχτή θηλιά γύρω από τον λαιμό του θεατή από τα πρώτα κιόλας λεπτά της, είναι η ταινία καταπέλτης στην υποκριτική κοινωνία του καθωσπρεπισμού και της προτεσταντικής ηθικής, μια ταινία για τις μικρές κοινωνίες και τους «σωστούς» ανθρώπους, τους κανόνες, τις αλήθειες και τα ψέματα στα οποία εκπαιδευόμαστε να γίνουμε σταδιακά συνένοχοι. Οι έννοιες του τραύματος, της βίας, της σιωπής και της τάξης, απογυμνώνονται μαεστρικά, οι θύτες και τα θύματα, το έγκλημα και η τιμωρία, οι αθώοι, ζώα, γυναίκες, παιδιά, σε μια κοινωνία αυστηρά πατριαρχική, τοποθετημένη μακριά, στους πρόποδες του Α` Παγκοσμίου Πολέμου, κι όμως άχρονη, παρούσα και ισχυρή, εδώ και τώρα, ακόμη, η Λευκή Κορδέλα είναι μια ταινία που μόνο από στρουθοκαμηλισμό μπορεί κανείς να την δει αλληγορικά. Είναι πιο εύκολο. Στην πραγματικότητα, η Λευκή Κορδέλα είναι ο πιο αμείλικτος καθρέφτης της κοινωνίας που γυρίστηκε ποτέ στο σινεμά.

10. ΚΥΝΟΔΟΝΤΑΣ – DOGTOOTH

(Σκηνοθεσία: Γιώργος Λάνθιμος

Πρωταγωνιστούν: Χρήστος Στέργιογλου, Αγγελική Παπούλια, Χρήστος Πασσαλής, Άννα Καλαϊτζίδου, Michele Valley, κα.)

O Γιώργος Λάνθιμος, πρωτοπόρος αυτού που σήμερα αποκαλούμε Greek Weird Cinema –ή απλά «Λανθιμικό»!-  είναι ο Έλληνας σκηνοθέτης που το 2009 κέρδισε δύο βραβεία στο Φεστιβάλ Καννών, και το 2011 κατάφερε να βρεθεί υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, και τάραξε βαθιά τα νερά του –θα πω παγκόσμιου- κινηματογράφου, αφού οι επόμενες ταινίες του υπήρξαν αγγλόφωνες, όταν με τον Κυνόδοντα κατάφερε να σοκάρει κοινό και κριτικούς, δημιουργώντας μια μοναδικής, ανεπανάληπτης και κυριολεκτικά πρωτοφανούς αισθητικής αλληγορική σάτιρα, για την ελληνική οικογένεια. Και όχι μόνο. Τα θέματα που ξεδιπλώνονται στα υποστρώματα του Κυνόδοντα είναι τόσο υπόγεια επικίνδυνα και καθολικά που κανείς δεν μπόρεσε να τα προσπεράσει. Η απομόνωση, ο έλεγχος, η παραπληροφόρηση, η πατριαρχία, η διαπαιδαγώγηση, η «προστασία» των χειριστικών ανθρώπων, η τοξικότητα των δεσμών του αίματος, η απαρχή της σκέψης, ο τρόπος που ο κόσμος ολόκληρος μπορεί να είναι μια φυλακή όταν ο άνθρωπος δεν γνώση και αντίληψη, είναι τα συστατικά μιας ταινίας που όλοι παρακολουθήσαμε μουδιασμένοι. Νευρικοί, αμήχανοι, δεν ξέραμε τι βλέπουμε. Και όταν καταλάβαμε, το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να χειροκροτήσουμε. Άφωνοι.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.