***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Διπλή όψη, Μαρία Μαραγκουδάκη, Εκδόσεις Εύμαρος 

Το δραματικό έργο Διπλή όψη της Μαρίας Μαραγκουδάκη (Εύμαρος 2020) ζωντανεύει στη φαντασία μας δύο αυτοτελείς θεατρικούς μονολόγους: Η Κάρμεν φορούσε μαύρα και Ο Άλλος εν λευκώ. Πρόκειται για έργο με υβριδικότητα, εφόσον η κυρίως θεατρική μορφή του ενσωματώνει κατά τόπους ποιητικά στοιχεία. Τα δύο μέρη βρίσκονται σε κομβική διαλεκτική.

Πρώτος ο Αριστοτέλης αναφέρθηκε στο δράμα ως έναν αγώνα. Το θεατρικό έργο δεν είναι παρά η διαχείριση μιας πάλης που συμβαίνει είτε εντός των ηρώων/ηρωίδων είτε με παράγοντες εξωτερικούς. Στο έργο Διπλή όψη της Μαρίας Μαραγκουδάκη οι πρωταγωνιστές, μία γυναίκα και ένας άνδρας, υποφέρουν από εσωτερικές συγκρούσεις. Πρωτοπρόσωποι αφηγητές μιας θεατρικής παράστασης με αντικείμενο την ίδια τους τη ζωή, ζουν σε βαθύτατη μοναξιά. Το άγχος του θανάτου κατακυριεύει την ψυχή τους.  

Στον πρώτο μονόλογο πρωταγωνίστρια είναι η Σταυρούλα-Κάρμεν. Μακροσκοπική της επιθυμία η αγάπη. Θα αποκτήσει μόνον τον θαυμασμό του ωραίου της σώματος από ποικίλους εραστές. Αντιμέτωπη με τις συμβάσεις, θα σηκώσει τον σταυρό της γυναικείας φύσης. Θα μεταμορφωθεί σε Κάρμεν, σύμβολο έρωτα και ελευθερίας. Θα αγαπά το κόκκινο, όμως θα φορά μαύρα.

Άνω των εξήντα πλέον, και έχοντας μία απόπειρα αυτοκτονίας, αναζητά την ταυτότητά της. Μπροστά σε συγγραφέα καταγραφής απομνημονευμάτων, υπαγορεύει ό, τι έχει γραφτεί μέσα της. Μιλά για τις μάσκες και τα προσωπεία, τα στερεότυπα, τις διαψεύσεις, την ομορφιά, την ασχήμια, τα γηρατειά.

Το κουβάρι της ζωής θα ξεδιπλώσει αρχετυπικά χαρακτηριστικά. Οι μηχανισμοί της πατριαρχίας θα επιδράσουν καταλυτικά στη διαμόρφωσή της. Λόγω ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης στα εφηβικά χρόνια, οι γονείς θα την αποξενώνουν. Θα οδηγηθεί σε κάθε είδους εργασία, και στην πορνεία. Η Σάντρα Γκίλμπερτ και η Σούζαν Γκουμπάρ μιλούν για κοινωνικό ευνουχισμό στη γυναίκα,[i] έλλειψη δηλαδή κοινωνικής δύναμης, στοιχείο που εξέφρασαν με μία ανδρική ιδιότητα.

Ο λόγος της Κάρμεν αφήνει να αναδειχθούν η υποκρισία, η στέρηση, ο καθωσπρεπισμός, ο θρησκευτικός φαρισαϊσμός. Η γραφή συνειρμική, με εικονοποιία παραστατική, ωραίες αναλογίες, συμβολισμούς. Αναφέρεται σε γνωρίσματα του ανδρικού φύλου. Φιλοσοφεί για τον γάμο, τη ζήλεια, τον έρωτα, την αγάπη. 

 […] Πουλούσα απόλαυση στα κρυφά. Και την πουλούσα ακριβά, όχι τόσο για τα λεφτά, που και αυτά τα ήθελα, όσο για την ηδονή, να πληρώνει ο άλλος για το κορμί σου. Ότι είσαι επιθυμητή. Ότι σ’ αγαπούν κι εσένα. Με τη σάρκα αγαπάς τον άλλο και με τη σάρκα σ’ αγαπάει. […] (σελ. 17)

[…] Άντρες… Τι αξιαγάπητα πλάσματα! Κανείς δεν τους ξέρει καλύτερα από μένα. Τους έμαθα και τους κατάλαβα με τα χρόνια. Ένα σωρό προβλήματα έχουν κι αυτοί. Πού να το παραδεχθούν. Τους αφήνει ο εγωισμός; Κορδώνονται και παριστάνουν τους καμπόσους για να κρύψουν τη θλίψη τους. Συχνά όμως για να κρύψουνε τον φόβο τους. Ο ιδρώτας τους θύμιζε σκόρδο, ψωμί, τσιγάρο, μα πιο πολύ μύριζε φόβο. […] (σελ. 15)

Στον δεύτερο μονόλογο, Ο άλλος εν λευκώ, άρα τις εστί, αφηγείται ένας άνδρας με αρχικά Χ. Π.

Προσωπικότητα κατακερματισμένη. Παλεύει με τον χρόνο και τη νύχτα, ενώ αναζητά συνεχώς τα κλειδιά, τη σταθερότητα που έχει απολέσει. Ο λόγος του είναι συνειρμικός. Η καμπάνα χτυπά διαρκώς στο κρανίο του, έκφραση υπαρξιακής αγωνίας και φόβου. Ζωντανός και νεκρός, σαν τη γάτα του Σρέντινγκερ. Μας οδηγεί στην ομίχλη της ψυχής του μέσα από πνιγηρούς εφιάλτες. Η αναμέτρηση με το παρελθόν έρχεται μαζί με σχόλια για τον γάμο, τα διαζύγια, τα παιδιά, τις διαφημίσεις, τις ειδήσεις. Ο θάνατος φαντάζει ελευθερία. Ευτυχώς πεθαίνουμε, επαναλαμβάνει.

Το μοντέλο αφήγησης και στον δεύτερο μονόλογο είναι εξπρεσιονιστικό. Ο άνδρας αναμετριέται με τους φόβους του. Οι μορφές της μητέρας και του πατέρα, η παιδική ηλικία, επανέρχονται. Δίνεται έμφαση στη ματαιότητα, την ασθένεια, τη φθορά, αλλά και στα σχήματα που πνίγουν τις ζωές μας. Ο ρευστός ασθματικός λόγος με τις αποσπασματικές εικόνες ανασύρει επώδυνα θραύσματα της μνήμης. Η γυναίκα εμφανίζεται με την αρχετυπική μορφή της Εύας με το φίδι.

[…] δεν ανοίγω ποτέ παλιά άλμπουμ, ειδικά τα παιδικά, δεν είναι μόνο τα πρόσωπα, είναι που ολόκληρο το περιβάλλον μιας φωτογραφίας μεταμορφώνεται σε βαμπίρ και με ρουφά, με ρουφά σαν ηλεκτρική σκούπα και περιδινίζομαι και χτυπιέμαι μέσα σ’ ένα σπείρωμα μπανάλ νοσταλγίας και παλιομοδίτικου ρομαντισμού […]. (σελ. 65)

[…] βρίσκομαι

εδώ

αυτή την ώρα

μόνος

ανάμεσα σε παιδιά που δεν άφησα να γεννηθούν για να είμαι ελεύθερος, για να μην έχω υποχρεώσεις υποχρέωσα την Ηώ σε έκτρωση, σε τι κόσμο θα ζήσει αυτό το παιδί, δεν το λυπάσαι, ισχυρίστηκα,

τα παιδιά που δεν άφησα να γεννηθούν κάνουν ποδηλατάκι στη βεράντα, τα μαγουλάκια τους είναι ροδοκόκκινα σαν τα πλαστικά μήλα και μου λένε πως είναι ευτυχισμένα που δε γεννήθηκαν […] (σελ. 66)

Get in late, get out early. Μπες αργά, βγες γρήγορα, είναι το σλόγκαν των Αμερικανών καθηγητών δημιουργικής γραφής στους μαθητές και τις μαθήτριές τους. Η Μαρία Μαραγκουδάκη ξεκινά τις ιστορίες in medias res και τις κλείνει εντυπωσιακά. Η τελείωση των πραγμάτων δίνει την αίσθηση της καλλιτεχνικής αρτιότητας· συνδέεται με την αριστοτελική εντελέχεια.

Το βιβλίο Διπλή όψη, με το εντυπωσιακό εξώφυλλο της Βάσως Τσολακίδου, είναι ένα ευανάγνωστο έργο. Η Μαρία Μαραγκουδάκη με διεισδυτικό τρόπο αναλύει το ζήτημα των στερεοτύπων και έμμεσα σχολιάζει την ισότητα. Σημείο τομής των δύο χαρακτήρων τοποθετεί την αγωνία του θανάτου, την κοινή, ανεξαρτήτως φύλου, μοίρα των ανθρώπων. Το αίσθημα υπαρξιακής μοναξιάς που διακατέχει τους χαρακτήρες, όμοιο και στα δύο φύλα, θυμίζει αγωνιούσες μορφές στους πίνακες του Νορβηγού ζωγράφου  Έντβαρντ Μουνκ με φόντο ουρανό σε χρώμα κόκκινο του αίματος.

[i] Barry, Peter, 2013. Γνωριμία με τη θεωρία, μετάφραση Αναστασία Νάτσινα, Βιβλιόραμα, 160.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.