***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Εγκέφαλος Ψάρι, Λίλια Τσούβα, Εκδόσεις Βακχικόν

[….Λίγο μακρύτερα  από το μοντάζ της πόλης δυο χείλη

που μόλις κάτι είπαν. Την βρώμικη δουλειά της αφήγησης την ανέλαβε η πρόζα…]

«Μέσα βαθιά στον εγκέφαλο του ψαριού ζούσε ο Ιωνάς. Τα παραμύθια λένε πως κατοικούσε το στομάχι του κήτους μα οι ποιητές και οι απατηλοί αυτού του κόσμου ξέρουν καλά πως το πόστο του γέρο Ιωνά μοιραζόταν ανάμεσα στην καρδιά και το νου εκείνου του πλάσματος. Μες στον γνόφο του ο γέρος σκαρώνει ποιήματα. Κρατά τον ρυθμό του, κάποτε λιγοστεύει τα μέτρα του , ώσπου να χαράξει η τελευταία λέξη. Τρεις συλλαβές είναι αρκετές για να αφηγηθούν το σημάδι που κουβαλά ο Ιωνάς πέρα στην μοναξιά του ωκεανού. Χαράζει.

Όλα αυτά χωρούν σε λίγους μονάχα στίχους. Αντηχούν μες στον εγκέφαλο του ψαριού που είναι ένας μικρόκοσμος βυθισμένος στην σιωπή και την απεραντοσύνη. Ένας μικρόκοσμος σαν εκείνον που φτιάχνει η Λίλια Τσούβα, δημιουργός του Εγκέφαλος Ψάρι από τις εκδόσεις Βακχικόν. Μετά το υπέροχο Τραγούδι των Ινουίτ από τον ίδιο οίκο, η κυρία Τσούβα επανέρχεται με τα ολιγόστιχα ποιήματά της. Ο χρόνος σταματά και όλα περνούν σαν λήψεις φωτογραφικές. Η παγωμένη ζωή, οι εκκωφαντικές αφαιρέσεις, το ανθρώπινο που κατορθώνει να ξεφύγει από την μοίρα της αιωνιότητας, οι ιστορίες που χωρέσανε σε λίγες γραμμές, μυστικά όπως εκείνος ο κροταλίας που κρυβόταν πίσω από τις φυλλωσιές του εφιαλτικού Tea Time, όλα ψηφίδες που συνθέτουν τον μαγικό ρεαλισμό της ποιήτριας. Τα μέσα της είναι στίχοι ταξιδιάρικοι, σκηνογραφίες με σημασίες δανεικές από την δοκιμιογραφία του Μονταινί, καθώς μιλά για τα θεμελιώδη και όλο λάμνει σαν την αδύναμη σκιά της Ιτιάς που κοιμάται μόνη μες στην καρδιά του ποιήματος, τραγουδώντας τα ανθρώπινα. Οι κούκλες που ξυπνούν κάπου αλλού είναι οι λέξεις που δίνουν σχήμα στα ποιήματα, λέξεις που φτιάχνουν ατμόσφαιρες, αναγεννησιακές ζωγραφιές με μια ιδέα πορφύρας στο άσπρο νυφικό. Βρίσκουν τον δρόμο τους μες στην ρέουσα αφήγηση των στίχων και σημαδεύουν ή καλύτερα καθορίζουν την προστιθέμενη αξία αυτής της συλλογής με έναν ευγενικό και σοφό τρόπο.

Αφήστε την φαντασία και όλους τους χορούς λεύτερους άστε, το λογικό, το νου, την αίσθηση, το πάθος. Με αυτά τα λόγια του σοφού και αιώνιου γέροντα Φάουστ, ο Εγκέφαλος Ψάρι πυροδοτεί τους πιο μυστικούς φωτισμούς του. Και από την μια στιγμή στην άλλη στέκει εμπρός μας ένα δωμάτιο, σαν εκείνα τα γεμάτα θαύματα που γοήτευσαν μια φορά και έναν καιρό τούτο εδώ τον ευκολόπιστο κόσμο, τον διψασμένο για το όνειρο που κατρακυλά. Η πλατιά ζωή, ένας άτυχος γάμος για την Ινφάντα, σπαράγματα από το ασφαλές, εκεί έξω υλικό, που όλο εκλύει ατμούς ποίησης περνούν και χάνονται αφήνοντας κάτω από το ποίημα, στην υπόλευκη σελίδα όλες τις μετέπειτα σημασίες. Έτσι λειτουργούν οι υπαινιγμοί, σχεδόν σαν ακροάσεις εσωτερικές που καταθέτουν το συμπέρασμά τους όταν τελειώσει και το τελευταίο από τα συγκλονιστικά πλάνα. Οι πεζολογικές αναφορές αφήνουν ανέγγιχτο αυτό το στοιχείο,  το ποίημα καθώς περνά σχηματίζει νέφη, ένας κόσμος παράλογος και δικαιωμένος που μονάχα από την μοίρα του ορίζεται κρατά τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Και ο χρόνος, εκείνο το αδειανό διάνυσμα, το γεμάτο ορόσημα που όλο μας σπρώχνει στο σπίτι; Το μέγεθός του το διαμορφώνουν οι σιωπές, άνθρωποι που ζουν έξω από το φάσμα του. Πρόσωπα που έχουν βρει τον δρόμο τους για την αιωνιότητα έρχονται και αφήνουν έναν χρησμό τώρα που τα μαντεία σωπαίνουν. Μες στον καιρό της λογικής που τείνει να συναντήσει το αντίθετό της, τα λόγια της Βιρτζίνια Γουλφ έρχονται να μας θυμίσουν όλα εκείνα που αφήσαμε πίσω. Πράγματα στα οποία δεν θα μπορέσουμε ποτέ να επιστρέψουμε, αντικείμενα και αισθήσεις που κάποτε ήσαν μα τώρα απομένουν σκόνη από χρώμα. Εκείνη που θυμιατίζει το βραδινό της φόρεμα φυλάει για το ποίημα έναν αποχαιρετισμό. Ένας καιρός μυθολογικός σαρώνει τον Εγκέφαλο Ψάρι, μια φθαρμένη σύνοψη για την τρομερή ζωή. Ο Μπόρχες είδε στον κόσμο ένα μυθιστόρημα με άπειρες σελίδες και η Λίλια Τσούβα, δεκαετίες μετά ακούει προσεκτικά την ανθρώπινη εμπειρία, την ανορθόγραφη πορεία της πάνω στην γραμματική της ζωής. Με την σκληρή της μουσική και μια πλατωνική ιδέα για τα απλά και τα καθημερινά που καραδοκούν και αποκαλύπτουν το κινδυνώδες αίσθημα της ζωής. Κάθε χαρακτήρας που ζωντανεύει μες στις αγρυπνίες της κυρίας Τσούβα διαθέτει ένα είδος στωικισμού στο αίμα του και αποφεύγει την καλλιέπεια, τον διδακτισμό. Ίσως σε κάποιο ποίημα ένα γαρύφαλλο να αιμορραγεί, ένα στιλέτο να διαγράφεται. Και ετούτα τα δυο στοιχεία μπορούν, στα χέρια ενός επιδέξιου χειριστή  να ζωντανέψουν κάτι από το μικρό ρίγος. Μα θυμηθείτε, τον ευγενικό και σοφό τρόπο που έχει η σιωπή μες στα ποιήματα. Από εκείνο το εγχειρίδιο κρέμονται άλλοι τόσοι κόσμοι και η Λίλια Τσούβα το γνωρίζει καλά, τακτοποιώντας το έργο της μες στον Εγκέφαλο Ψάρι.

Ο τελευταίος δεν γυρεύει απαντήσεις επειδή ποτέ του δεν έθεσε κάποιο ερώτημα. Διαθέτει την στόφα του κλασσικού που βρίσκει την θέρμη και την αφοσίωση, που μεταλαβαίνει τα ποιήματα και προχωρεί. Το διατρέχει μια όμορφη νεφέλη, ένας ίσκιος. Όλα γεννιούνται κυκλωτικά από τον ονειρευτή ονείρων του Έζρα Πάουντ. Και όλο κυλά το ροδάνι, και από ζωγραφιά σε ζωγραφιά όλα τριγύρω μοιάζουν να μεταμορφώνονται σε κλειδιά. Η δημιουργός δίνει σάρκα και οστά στην γλύκα του κόσμου της, την φτιαγμένη από την ενοχή και τον μορφασμό της που χαράζει κάθε συνείδηση. Κάθε της ποίημα μια στήλη επιτύμβια, ένα κουρέλι από τον ίσκιο που πέρασε. Με τον φακό της συλλαμβάνει ιστορίες κατόπτρων και συνομιλεί με τα στοιχεία που κουβαλά μαζί της η πνοή της νύχτας. Δεν θα μπορούσα να μιλήσω αλλιώς για τις εντυπώσεις που αφήνουν οι δημιουργίες της Λίλια Τσούβα, μήτε θα μπορούσα να είμαι αντικειμενικός λίγο καιρό μονάχα μετά το έξοχο Τραγούδι των Ινουίτ».

Ο ομιλητής σώπασε. Τώρα στα ηχεία έπαιζε το If I Had a Box for Wishes του Jim Croce. Η αλήθεια είναι πως πάντα κανείς νιώθει τα ποιήματα βαθύτερα καθώς το νόημά τους συμπληρώνεται από την αμεσότητα της μουσικής και μια λυμένη από τον χρόνο αίσθηση. Πάει να πει, μοναξιά των πραγμάτων,  καδραρισμένων σε απόλυτη και αιώνια ακινησία, μεσημεριάτικη πίκρα και ατέλειωτες αλυκές μνήμης. Υπάρχει ένας άλλος χρόνος, που κυλά και έτσι γεμάτος τεχνάσματα φέρνει στο προσκήνιο μυστικά, όπως τους κομπάρσους της άνοιξης, τον βράχο και τον κύριο Γουλφ από τα ομώνυμα ποιήματα της καινούριας, ποιητικής συλλογής που περιλαμβάνεται στην πρόσφατη εκδοτική παραγωγή του Βακχικόν.

Έλα, να σου δείξω την αποθήκη με τις μορφές. Άσε με να σου πω για την ιδιοφυΐα της που αρκεί η θέληση ενός ποιητή και πάει, χάνεται. Άσε με να σου πως για τους πωλητές των αόρατων υφασμάτων, για τα τυφλά και τα μεταξένια πράγματα του χρόνου, τις πικραλίδες, τα χνούδια των αγριολούλουδων, την Άννα Αχμάτοβα που πεθαίνει στην πολυθρόνα της δίχως πρίγκιπες, την  Billie Holiday και τις πόρτες του έρωτα. Άκου την μουσική και μην βιαστείς επειδή μαζί με τα ποιήματα έρχεται ο καιρός που τελειώνουν για πάντα τα χρονικά. Μονάχα λεπτές, απαλές αστραπές, στίχους σαν αυτούς της Λίλια Τσούβα, ενός άλλου Ιωνά, σημαδεμένου από  την σαιξπηρική στόφα των ονείρων. Μες στην καρδιά του κήτους, αφηγήσεις, σκιές υποθαλάσσιες του Λόρκα, συνέχισε ο ομιλητής με ένταση στην φωνή και τις κινήσεις του.

«Η συλλογή της κυρίας Τσούβα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. Το εξώφυλλό της κοσμεί ο Oscar Floranius Bluemmer. Ένας Εγκέφαλος Ψάρι σβήνει αιώνες μνήμης, μετρά αναρίθμητες εικονογραφίες σημαδεμένες από το νόημα της ζωής. Πρόκειται για μια σειρά από πρόζες που αστράφτουν ιδιαιτερότητες, βιογραφίες και τοπία σαν την θάλασσα του Αλατιού που περιλαμβάνεται στις σημειώσεις της έκδοσης του Βακχικόν».

Καθώς αφήνω τα ποιήματα, ο Jim Croce τραγουδά για τελευταία φορά τον ρεφραίν, όσο ο χρόνος ο άλλος,  κυλά  με αναγγελίες πόνου. Και ανθρωπιάς. Ο χρόνος που σμιλεύουν οι θαυμάσιες ποιητικές παραβολές της Λίλια Τσούβα, μέσα βαθιά στον Εγκέφαλο Ψάρι. Θα το έλεγε και ο ομιλητής, μα στο μεταξύ σώπασε για πάντα.

Και αν μεγάλη είναι ξενιτιά το ξερίζωμα της μνήμης, και αν δεν χωρά σε ποιήματα που πια δεν τα διαβάζει κανείς στο ΙΙ από τον Νόστο του (Ε)αυτού. Και όμως, υπάρχουν τριάντα και βάλε λόγοι για να υποκύψει κανείς στην γοητεία αυτής της συλλογής, με την πεποίθηση πως στίχοι και πρόζες σαν της Λίλια Τσούβα ακόμη διαβάζονται. Οι εκδόσεις Βακχικόν φροντίζουν για αυτό.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.