Εκ βαθέων: Ευφροσύνη Μαντά Λαζάρου

26 December 2023

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Για ποιον λόγο ασχοληθήκατε με τη γραφή;
Από ανάγκη να εκφράζομαι και να δημιουργώ. Η έμπνευση και η γραφή είναι η πνοή, η επιθυμία να φυσήξω τον πηλό της πραγματικότητας ανασυνθέτοντάς την.

Πόσο εύκολη ή δύσκολη είναι η συγγραφή για εσάς;
Γράφω, όταν μού κάνει τη χάρη και με επισκέπτεται η έμπνευση, όταν κάτι με ξεβολεύει και με ξεσηκώνει. Όταν αρχίσω να γράφω, συνειδητοποιώ ότι όλα ήταν έτοιμα από καιρό, εκεί, μέσα μου. Αν κάτι γίνεται δύσκολο, αν σε κάτι σκοντάφτει, το αφήνω. Αν έχει πραγματικά κάποια αξία, θα επιστρέψει αργότερα, θα γραφτεί με άλλους τρόπους και καλύτερους.

Μοιραστείτε μαζί μας τη στιγμή που αποφασίσατε να γράψετε το πρώτο σας βιβλίο.
Το πρώτο μου βιβλίο είναι μια ποιητική συλλογή. Ποιήματα, που γράφονταν τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’80. Μιλούν για τη ματαίωση, την απώλεια, το τραύμα και την αγωνία για τη μοιρασμένη πατρίδα μου. Αποφάσισα να το εκδώσω πολύ αργότερα από συσσωρευμένη οργή και απογοήτευση, σαν μια διαμαρτυρία απέναντι στον βομβαρδισμό από μάταιες ειδήσεις για την «επίλυση» του προβλήματός μας και για τα ακόμη πιο μάταια λόγια των πολιτικών μας.

Ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος που διαβάζει το βιβλίο σας όταν το τελειώσετε;
Συνήθως πηγαίνει κατευθείαν στον εκδότη. Μπορεί κάποια φίλη και ομότεχνη κάποια στιγμή να έχει διαβάσει ένα απόσπασμα.

Εμπεριέχουν οι ήρωές σας ένα κομμάτι του εαυτού σας και σε ποιον βαθμό;
Εμπεριέχουν σίγουρα ένα μικρό κομμάτι δικό μου. Ίσως αυτό είναι που πυροδοτεί την έμπνευση. Ελπίζω πως όσο προχωρά η γραφή ενός έργου σβήνω τα ίχνη μου κι απομακρύνομαι, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσω να γράψω κάτι που να μην αφορά μόνο εμένα.

Απευθύνεστε σε συγκεκριμένο πρόσωπο όταν γράφετε ένα βιβλίο;
Όταν γράφω ποίηση, νομίζω πως όχι, δεν απευθύνομαι σε κάποιο πρόσωπο. Ερευνώ, θέλω να κατανοήσω, να αδράξω ένα τραγούδι, ένα νόημα, που μου αποκαλύπτεται, για να το φέρω στο φως. Στα πεζά αφηγούμαι και συνομιλώ. Απευθύνομαι σε κάποιον φανταστικό, ιδανικό για μένα αναγνώστη – συνομιλητή. Ακούει με ορθάνοικτα αυτιά, κατανοεί, αποδέχεται, εξετάζει και διαλέγεται μαζί μου.

Έχετε αγωνία για τις αντιδράσεις των αναγνωστών σας;
Ανησυχώ στην αρχή. Μετά με ενδιαφέρουν οι απόψεις και οι αντιδράσεις των αναγνωστών αλλά χωρίς αγωνία.

Πόσο τολμηρή είστε στη γραφή σας; Θέτετε περιορισμούς στον εαυτό σας λόγω κοινωνικών συμβάσεων; «Τέχνη είναι η κερδισμένη ελευθερία» έχω γράψει για την ποίηση της φίλης Αγγέλας Καϊμακλιώτη. Κάθε φορά που γράφω αυτός είναι ο στόχος μου. Στο βιβλίο μου « Τα κόκκινα ελάφια» ( Βακχικόν, 2023) η ηρωΐδα καταλήγει στο συμπέρασμα πως για να υπάρξεις ως πρόσωπο πρέπει να γνωρίσεις και να κοιτάξεις κατάματα τους φύλακές σου. Αυτή είναι η αναμέτρηση, που γίνεται κάθε φορά. Ακόμη κι αν μένει ανολοκλήρωτη επανέρχεσαι και ξαναγράφεις το επόμενο έργο.

Από τι πάσχει κατά την γνώμη σας η ελληνική λογοτεχνία;
Έχω υπόψη μου περισσότερο την κυπριακή πραγματικότητα, όταν λέω πως η λογοτεχνία πάσχει από τις παιδικές νόσους των λογοτεχνών. Επειδή αγαπούμε πιο πολύ εμάς από τη Λογοτεχνία.

Ποια ήταν η αφορμή για το τελευταίο σας βιβλίο;

Την έχω σχεδόν ξεχάσει… Το έργο ξεκίνησε πριν χρόνια με τίτλο « Έρως αντεθνικός» Ένα μικρό απόσπασμα δημοσιεύτηκε σε λογοτεχνικό περιοδικό και σχεδόν ταυτόχρονα το ίδιο απόσπασμα σε αγγλική μετάφραση σε αγγλόφωνο περιοδικό. Κάποια στιγμή σταμάτησα. Δεν το άφησα πραγματικά ποτέ, γιατί υπήρχε πάντα και δουλευόταν μέσα στη σκέψη μου. Όχι μόνο η ιδέα αλλά και τα πρόσωπα εξελίσσονταν. Όταν το ξανάπιασα ολοκληρώθηκε μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο. Συμπεραίνω πως δεν θα ήταν μια η αφορμή αλλά πολλές. Το θέμα της γυναίκας – γυναίκα « Ναρκοσυλλέκτρια» Γαβριηλίδης 2014- η ζωή της σαν σε ναρκοπέδιο, με απασχολεί και με συγκινεί πάντοτε. Εμφανίζεται σχεδόν σε όλα τα έργα μου. Έγραψα το βιβλίο «Τα κόκκινα ελάφια», για να υπερασπιστώ γυναίκες, όπως αυτές του βιβλίου μου.

Η ερωτική τόλμη της γυναίκας, που ισοδυναμεί με κοινωνική και πολιτική ανταρσία, ξεσπά μπροστά στον αμήχανο άντρα ως απειλή. Αυτό συχνά γίνεται αιτία να καταδικαστεί ακόμη και σε θάνατο. Τρεις γυναίκες ανασκευάζουν αυτήν την παλιά ιστορία, που ωστόσο επαναλαμβάνεται με άλλα πρόσωπα και σε διαφορετικές συνθήκες μέχρι και σήμερα.

Η πρώτη γυναίκα θέλει να απαλλαγεί από μια κατασκευασμένη ταυτότητα και αρνείται τον ρόλο που της επέβαλε η επίσημη Ιστορία. Η δεύτερη κόβει τα νήματα που την κρατούν δεμένη με τον αδερφό της, νήματα γερά και ματωμένα από τον καιρό του βιασμού της από τους «άλλους». Η τρίτη γυναίκα, ζωντανή-νεκρή, καταθέτει τη δική της μαρτυρία. Δεν ήταν η όμορφη ούτε η ξεχωριστή. Κι όμως σε μια πιο δίκαιη στιγμή της Λογοτεχνίας και της Ιστορίας θα μπορούσε να είναι αυτή στο κέντρο της αφήγησης.

Μαζί τους είναι κι άλλες γυναίκες. Οι αόρατες γυναίκες μπαίνουν με το όνομά τους στο κάδρο της ιστορίας, σαν μια πολυφωνική χορωδία που αναδύεται μέσα από τα νερά της Παμβώτιδας μέχρι και τα νερά της Κύπρου, στην Κοκκινοπεζούλα.

Όλες μαζί, με τις φωνές και τις σιωπές τους, συνθέτουν ένα τραγούδι ανυπέρβλητης συμπόνιας μέσα σε έναν κόσμο σκλαβιάς και βίας.

Η Ευφροσύνη Μαντά-Λαζάρου γεννήθηκε στην Κύπρο. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε στη Μέση Εκπαίδευση και στην Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας της Κύπρου ως συντονίστρια προγραμμάτων Λειτουργικού Αλφαβητισμού. Από το 2003 μέχρι το 2011 υπηρέτησε στα σχολεία της Εντός των Τειχών Λευκωσίας, για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικών και κοινωνικών προγραμμάτων για μετανάστες και πολιτικούς πρόσφυγες. Έχει εκδώσει επτά ποιητικές συλλογές κι ένα μυθιστόρημα, ενώ έχει ασχοληθεί και με την παιδική λογοτεχνία. Συνεργασίες της δημοσιεύονται σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά. Έργα της έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά, σερβικά και αγγλικά. Επίσης, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης Κύπρου για το έργο της Ο Νώε στην πόλη (εκδόσεις Πλανόδιον 2012). Το βιβλίο Τα κόκκινα ελάφια είναι η πρώτη νουβέλα της.