***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Πρώτα έγραψε για Χαμένα κορμιά (Τετράγωνο, 2011). Στη λυρική νουβέλα του Τελευταία πόλη (Γαβριηλίδης, 2012) μίλησε για τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, αλλά πρωτίστως για τον άνθρωπο που γίνεται απάνθρωπος σε συνθήκες ακραίας στέρησης και πολέμου, με αφορμή το οδοιπορικό μιας οικογένειας προς το θάνατο. Ακολούθησε η Αναμνέζα (Γαβριηλίδης, 2014), η πρώτη του απόπειρα να γράψει καθαρόαιμη ποίηση. Και τώρα, ο τέταρτος σταθμός: Ουρανός κάτω (Πάπυρος, 2014).

Στο τελευταίο του μυθιστόρημα ο Διονύσης Μαρίνος μεταγγίζει την ποίηση στην πρόζα, αξιοποιώντας επιδέξια τη μετωνυμία, την παράδοξη παρομοίωση, την τολμηρή μεταφορά. Εκτός από το σημασιολογικό επίπεδο, στο οποίο μια σφιχτή πλοκή συναρθρώνει τα επιμέρους κεφάλαια, και στο γλωσσικό επίπεδο η αφήγηση συνθέτει μια παράλληλη «ιστορία». Ο Μαρίνος και στα προηγούμενα πεζά του μεταχειρίζεται τη γλώσσα με δύναμη, την οδηγεί στα όριά της, σπάει τα νοήματα και τα ανασυνθέτει σε νέα περιβάλλοντα, δίνοντας διαστάσεις στις λέξεις που έχουν χαθεί στην καθημερινή και φθαρμένη χρήση της. Εδώ λοιπόν φτιάχνει μια λεκτική εγκατάσταση πολυεπίπεδη, όπου το παρόν εμβολίζεται από το παρελθόν, η γραμμικότητα της πλοκής – και άρα και της ζωής – χωρίζεται σε φέτες, θρυμματίζεται σε μικρότερα κομμάτια, αποκτά νέες ερμηνείες. Αλλά και ο τριτοπρόσωπος αφηγητής, ξαφνικά παραγκωνίζεται από τις φωνές των ηρώων του, σα να μπαινοβγαίνουν τα πρόσωπα του δράματος, της ανθρώπινης υπαρξιακής τραγωδίας από το φως στη σκιά. Η γλώσσα μεταποιείται σε νόημα, η αφήγηση αποκτά αυτεξουσιότητα, η απόλαυση της αφήγησης γίνεται αναγνωστικός σκοπός. Είναι ωραίο όταν καινουργιώνεται η λέξη στα νέα της συμφραζόμενα, όταν το ανοίκειο βλέμμα του συγγραφέα δωρίζεται στον αναγνώστη του.

Στο άλλο επίπεδο, εκείνο της πλοκής, της εξιστόρησης του βίου του Ιωσήφ Σαρογιάν, φτιάχνει μια ιστορία σε ένα περιβάλλον δυστοπικό, το οποίο δεν τοποθετεί επακριβώς σε κάποιο χωροχρόνο. Μπορεί να είναι μια οποιαδήποτε χώρα της Δύσης, μια οποιαδήποτε πόλη άγρια διχοτομημένη από την κοινωνική ανισότητα των πλούσιων προαστίων και των περιοχών γύρω από το λιμάνι, όπου μένουν οι λούμπεν, τα κατακάθια της ζωής, οι παρίες. Τα ονόματα των δρόμων θυμίζουν γαλλικές και ισπανικές πόλεις, οι άνθρωποι θυμίζουν εμάς. Ο Μαρίνος δεν γράφει ένα ακόμη μυθιστόρημα για την κρίση. Αυτό που τον αφορά είναι η κρίση του συγκεκριμένου ατόμου, του Ιωσήφ, ο οποίος απαρνιέται το παρελθόν του και προσπαθεί με την αρωγή της γυναίκας του να κατασκευάσει έναν επιτυχημένο εαυτό. Η θρυαλλίδα για να επιστρέψει στην κοιτίδα του, να επαναπροσδιοριστεί, είναι στην κυριολεξία μια τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία της εταιρίας, όπου εργάζεται. Πρόκειται για μια πανίσχυρη εταιρία με το συμβολικό όνομα «Οφθαλμός», η οποία κινεί τα νήματα στο χρηματιστήριο, συναλλάσσεται με τους πολιτικούς της χώρας, καταστρέφει όσους τολμούν να της εναντιωθούν, κάνει λίγους πλούσιους και τους περισσότερους φτωχούς. Όταν από τύχη γλιτώνει, περιπλανιέται στους δρόμους της ανώνυμης μητρόπολης και καταλήγει στον πάτο της ιεραρχίας, στο σύνορο με το δρόμο όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια, μια πατρίδα τρυφερή και συγχρόνως εφιαλτική που τον κατατρύχει σε όλη την ενήλικη ζωή του.

Εκεί θα ζήσει σε ένα χαμαιτυπείο, ένα κακόφημο ξενοδοχείο με τον εξίσου συμβολικό τίτλο «Pandora» που από το μπετονένιο κουτί της αποκαλύπτει λεηλατημένες ζωές, πόρνες και πρεζόνια σε μια συνύπαρξη τρόμου και απελπισίας. Η καταβύθιση στον εαυτό, γιατί αυτό του συμβαίνει με το γκρέμισμα του πεποιημένου κόσμου του, είναι μια πορεία σε ένα κολαστήριο χωρίς εμφανή κάθαρση. Η λυτρωτική παρουσία της μητέρας-αγίας, η εξοβελισμένη φιγούρα του πατέρα-δυνάστη βγαίνουν από τα όνειρά του, στα οποία τις είχε απωθήσει για να νιώθει ασφαλής, και ενοικούν πλέον στον ξύπνιο του. Αντίθετα, οτιδήποτε αφορά την ενήλικη ζωή του και κυρίως η οικογένειά του φαίνεται να μην φέρει το βάρος κάποιου αισθήματος πέρα από τη συνύπαρξη (σποραδική και αυτή λόγω των ασθματικών ρυθμών της δουλειάς του) και τη συνήθεια της καθημερινότητας. Οι ρόλοι που κλήθηκε να παίξει με επιτυχία αποτυγχάνουν, η μεγάλη απάτη του «Οφθαλμού» αποκτά τις πραγματικές της διαστάσεις, όταν πηγαίνει στην άλλη πλευρά του δρόμου, όταν ζει «κάτω» και όχι στον εξώστη, από τον οποίο ο Ησίοδος Γκρας βλέπει τον κόσμο ως σκακιέρα. Στην πορεία του αυτή προς την αυτογνωσία παρελαύνουν δευτεραγωνιστές με τις δικές τους αγωνίες και φωνές για δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια ή έστω λίγο ουρανό. Φυσικά ο αγώνας τους είναι καταδικασμένος. Και η ζωή του Ιωσήφ μετά την έκρηξη είναι μία κάθοδος, μια ωδή στην αποτυχία, την οποία πια φαίνεται να μην φοβάται, να μην την απεύχεται, αλλά να θέλει να τη ζήσει ως το μεδούλι της. Ακόμη και όταν επιστρέφει στο σπίτι του, δεν καταφέρνει να συνδεθεί με το παρελθόν του εκεί, που με τόσο επιμέλεια έχτισε η γυναίκα του Άννα, διακοσμώντας με γούστο το σπίτι της, φτιάχνοντας τα σωστά φαγητά, μεγαλώνοντας τα σωστά παιδιά, σε μια προσπάθεια να ξεφύγει κι εκείνη από το δικό της παρελθόν, δένοντας τις τύχες τους πάνω στις απώλειές τους: του νεκρού πατέρα για την ίδια, της αυτοκτονικής μητέρας για τον άντρα της. Το μεσοαστικό όνειρο των προαστίων, στο οποίο επένδυσαν σπουδές και ζωές εκατομμύρια δυτικοί άνθρωποι είναι ένας γίγαντας με πύλινα ποδαράκια. Μια έκρηξη, μια επίμονη μνήμη και το ισοπεδώνει αυτόβουλα ο Ιωσήφ. Απεγκλωβίζεται από όλες τις υποχρεώσεις του, επαγγελματικές, οικογενειακές και κοινωνικές και επιστρέφει στη ρημαγμένη οικογενειακή εστία που έχει καταντήσει χάλασμα. Κι εκεί αποφασίζει να αλλάξει ζωή.

Ο Ουρανός κάτω είναι μία ελεγεία στην προηγούμενη ζωή όλων μας. Είναι ένα βλάσφημο κοίταγμα στις μεγάλες σταθερές των μικρο- και μεσοαστών που καθόρισαν το βίο πολλών από μας: οικογένεια, έρωτας, συντροφικότητα, επαγγελματική επιτυχία. Είναι ένα έμμεσο πολιτικό σχόλιο χωρίς ίχνος ηθικολογίας. Είναι ένας σύγχρονος μύθος που πραγματεύεται όλα τα άχρονα και διαχρονικά ζητήματα που ταλανίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Είναι ποίηση και μυθιστόρημα. Είναι μια βεντάλια πολλαπλών ερμηνειών. Είναι ο κάθε αναγνώστης του. Πια.

Διονύσης Μαρίνος,  Ουρανός Κάτω, Εκδόσεις Πάπυρος

Η Δώρα Κασκάλη ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Α.Π.Θ. και στο μεταπτυχιακό της ασχολήθηκε με τη φιλολογική έκδοση των ποιημάτων του Γιώργου Θεοτοκά. Το 2010 κυκλοφόρησε η συλλογή διηγημάτων της “Στο τρένο” από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης (στη βραχεία λίστα των βραβείων του περιοδικού Διαβάζω στην κατηγορία του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα). Το Νοέμβριο του 2011 κυκλοφόρησε από τις ίδιες εκδόσεις το μυθιστόρημά της “Κάτω”. Τον Οκτώβριο του 2012 κυκλοφόρησε ελεύθερα στο διαδίκτυο σε ψηφιακή μορφή η νουβέλα της “Πέντε ζωές κι ένα μυθιστόρημα – Σπουδή ενός δόκιμου γραφιά” από την Ανοικτή Βιβλιοθήκη OPENBOOK. Το “Ανταλλακτήριο Ηδονών” είναι η πρώτη της ποιητική συλλογή.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.