Η Irene Vallejo σε μια συνομιλία με την Τέσυ Μπάιλα για το Literature.gr

26 June 2022

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

H Irene Vallejo βρέθηκε στην Ελλάδα καλεσμένη του Φεστιβάλ ΛΕΑ και των Εκδόσεων Μεταίχμιο και είχαμε την ευκαιρία να τη συναντήσουμε και να απολαύσουμε μια συζήτηση μαζί της για το νέο της βιβλίο με τίτλο Πάπυρος, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, ένα βιβλίο που σημειώνει παγκόσμια επιτυχία και έχει ήδη μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

Η Irene Vallejo που γνωρίσαμε μας εντυπωσίασε με την ευγένειά της, το χαμόγελό της και την αγάπη της για τα βιβλία, την Ελλάδα και την κλασική λογοτεχνία. Όπως μας είπε, προωθεί το βιβλίο αυτό εδώ και 3 χρόνια και το επόμενο φθινόπωρο θα κάνει νέα περιοδεία, οπότε τώρα νιώθει εξαντλημένη αλλά είναι ενθουσιασμένη και ευτυχισμένη που βρίσκεται στην Αθήνα λόγω των δυνατών συναισθημάτων και της αγάπης που γνώρισε στην Ελλάδα.

Στην πραγματικότητα, ανυπομονούσε να έρθει στην Ελλάδα. Είναι η τέταρτη φορά που έρχεται στη χώρα μας. Είχε έρθει πριν από πολλά χρόνια όταν ήταν στο πανεπιστήμιο. Λατρεύει τον Γιώργο Λάνθιμο, ο οποίος όπως λέει είναι ο νέος Λουίς Μπουνιουέλ και του αξίζει ένα Όσκαρ όπως και τις ταινίες του Μπάμπη Μακρίδη. Της αρέσει πολύ να διαβάζει ελληνική λογοτεχνία. Πιστεύει ότι το ”Η Κασσάνδρα και ο λύκος” της Μαργαρίτας Καραπάνου είναι ένα σημαντικό βιβλίο και βρήκε τον συμβολισμό του βιβλίου εξαιρετικά ενδιαφέρον. Της αρέσει επίσης να διαβάζει Γιάννη Ρίτσο, Γιώργο Σεφέρη, Πέτρο Μάρκαρη, Παύλο Ματέση του οποίου το βιβλίο ΄΄Η μάνα του σκύλου” βρήκε άκρως συγκινητικό και αρχαίους Έλληνες κλασικούς. Θαυμάζει επίσης τον Γιάννη Κουνέλη και τη γενικότερη δημιουργικότητα των Ελλήνων καλλιτεχνών. Με χαμόγελο ομολογεί ότι πριν από τον Πάπυρο δεν ήταν τόσο γνωστή συγγραφέας στη χώρα της αλλά τώρα είναι πολύ χαρούμενη με την επιτυχία του βιβλίου της. Η αγάπη που πήρε στην Ελλάδα ήταν για αυτήν μια έκπληξη και μεγάλη τιμή.

Η Irene Vallejo είναι παντρεμένη με τον Enrique Mora και έχουν αποκτήσει έναν γιο.

Τέσυ Μπάιλα, 26 Ιουνίου 2022

Στον “Πάπυρο” αφηγείστε τη δημιουργία ενός μεγάλου επιτεύγματος. Τη δημιουργία του βιβλίου. Είναι αυτή η δημιουργία ένα μεγάλο βήμα στην Ιστορία της ανθρωπότητας και γιατί;

Ναι, είναι. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει Ιστορία πριν από τα έγγραφα, τη γραφή ή τα βιβλία, οπότε είναι η αρχή της Ιστορίας, είναι η αρχή της γνώσης μας για το παρελθόν, είναι η αρχή της επιτάχυνσης και της προόδου της κοινωνίας, της επιστήμης και της δημιουργίας και των σχέσεων και νομίζω ότι είναι ένα ορόσημο για την ανθρωπότητα. Το πρώτο βήμα ήταν η εφεύρεση της γραφής και η μετάβαση από τις προφορικές κοινωνίες στον γραπτό κόσμο. Στη συνέχεια, καθώς άρχισε αυτή η θαυμάσια περιήγηση στη γραφή, αυτό που έπρεπε να βρεθεί είναι η επιφάνεια πάνω στην οποία μπορεί να γράψει κανείς και αυτή είναι η καλύτερη περίοδος στον κόσμο και ένα από τα καλύτερα πειράματα να μπορείς να γράψεις πάνω πάνω σε πέτρα, σε πηλό, σε δέντρα, σε δέρμα ζώου, σε μέταλλο, σε κερί. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να βρουν το καλύτερο υλικό για να σώσουν τα ποιήματά μας, τις ιστορίες μας, τις αναμνήσεις μας, τα πάθη ή τα συναισθήματά μας, τις συζητήσεις μας, τις τεχνικές μας, ξέρετε, είναι μια περίοδος πειραματισμού και πολλοί άνθρωποι επικεντρώνονται στην ιδέα να βρουν το καλύτερο δυνατό μοντέλο βιβλίων. Θα ήθελα οι αναγνώστες αυτού του βιβλίου να φανταστούν αυτή την περίοδο θαυμασμού και έκπληξης αυτής της πρώτης φοράς που γράφτηκε κάτι, όταν υπήρχαν τα πρώτα βιβλία, τα πρώτα βιβλία στη βιβλιοθήκη, γιατί, όλα όσα θεωρούμε δεδομένα εφευρέθηκαν κάποτε και είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς περιόδου πειραματισμού και λαχτάρας για τον γραπτό κόσμο και νομίζω ότι τα βιβλία είναι η καλύτερη επιτυχία μας στη μάχη ενάντια στη λήθη και την καταστροφή. Συνοψίζοντας, αυτό είναι το πραγματικό επίτευγμα των βιβλίων.

Πόσα χρόνια αφιερώσατε στην έρευνα για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου και ποια ήταν η πρώτη έμπνευση;

Πρώτα απ’ όλα, έκανα έρευνα όταν ήμουν στο πανεπιστήμιο για περισσότερο από μια δεκαετία σχετικά με την Ιστορία της γραφής, την Ιστορία της ανάγνωσης, ήταν το διδακτορικό μου και μάζευα εργασίες και άρθρα, ακαδημαϊκές τεχνικές, τρόπους επικοινωνίας που είναι διαφορετικοί από τη λογοτεχνική γλώσσα, οπότε ήταν μια πρώτη περίοδος μιας δεκαετούς έρευνας, μετά εγκατέλειψα την ακαδημαϊκή μου καριέρα και ξεκίνησα ως δημοσιογράφος και άρχισα να γράφω μυθιστορήματα, δύο μυθιστορήματα και επίσης βιβλία για ενήλικες και παιδιά, οπότε ήταν το αμάλγαμα όλων όσων έμαθα σε αυτές τις φάσεις της ζωής μου στο πανεπιστήμιο, Ξέρετε, προσπαθούσα να γράψω αυτό το βιβλίο για το κορίτσι που ήμουν όταν άκουγα τις ιστορίες της μητέρας μου και ήθελα να αφηγηθώ και να μοιραστώ αυτές τις πληροφορίες που συγκέντρωσα από τα χρόνια του πανεπιστημίου μου και να τις χρησιμοποιήσω με λογοτεχνικό τρόπο, σαν παραμύθι, σαν τις “Χίλιες και μία νύχτες” στοχεύοντας σε ένα μεγαλύτερο κοινό και αυτό το βιβλίο είναι ένας φόρος τιμής στη μητέρα μου και σε όλες τις μητέρες και τους πατέρες που διαβάζουν δυνατά ιστορίες στα παιδιά τους.

Irene Vallejo, photo by Tessy Baila

Για αυτόν τον λόγο επιλέξατε να γράψετε αυτό το βιβλίο σε αυτή τη μορφή και όχι ως ένα αμιγώς δοκιμιακό κείμενο;

Ναι, είναι σαν ένα λογοτεχνικό πείραμα. Ήξερα πώς να το κάνω με ακαδημαϊκό τρόπο, αλλά αυτό ήταν διαφορετικό σαν “ένα δοκίμιο περιπέτειας”, ένας Ισπανός συγγραφέας χαρακτήρισε έτσι το βιβλίο και μου αρέσει αυτή η ιδέα. Όταν δίδασκα στο πανεπιστήμιο διαπίστωσα ότι οι φοιτητές μου εντυπωσιάζονταν περισσότερο από τις ιστορίες, τις βιογραφίες, τα ανθρώπινα πρόσωπα, το οδοιπορικό, τις προσωπικές εμπειρίες, τους μύθους και τις ιστορίες την περιπέτεια και τον κίνδυνο παρά από τις αφηρημένες έννοιες, τις θεωρίες, τα επιχειρήματα. Αναρωτήθηκα λοιπόν αν θα μπορούσα να επινοήσω ένα δοκίμιο που να μοιάζει αρκετά με ένα μυθιστόρημα και να εμπεριέχει ένταση, χαρακτήρες και περιπέτεια και η πρώτη σκηνή του βιβλίου να είναι με μυστηριώδεις καβαλάρηδες να ιππεύουν δρόμους ψάχνοντας βιβλία για την Αλεξάνδρεια, οι πρώτες γραμμές να μοιάζουν με γραμμές που γράφτηκαν για ένα βιβλίο περιπέτειας, κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που περιμένεις σε ένα δοκίμιο.

Όταν αρχίσατε να γράφετε αυτό το βιβλίο, περιμένατε αυτή την τεράστια παγκόσμια επιτυχία;

Σε καμιά περίπτωση! Αυτό το βιβλίο γεννήθηκε πολύ ταπεινά. Δεν ήξερα καν αν κάποιος εκδοτικός οίκος θα ήθελε να το πάρει και να το εκδώσει και γράφτηκε σε μια πολύ οδυνηρή περίοδο της ζωής μου, επειδή είχαμε τον γιο μας με σοβαρά προβλήματα υγείας και ήταν στο νοσοκομείο για σχεδόν ένα χρόνο και είχαμε πόνο και αγωνία, έτσι αυτό το βιβλίο ήταν σαν το καταφύγιό μου. Δεν ήμουν σίγουρη ότι θα το τελειώσω και είχα απλώς επίγνωση ότι η συγγραφή αυτού του βιβλίου με έκανε να νιώθω πιο δυνατή και πιο ικανή να αγωνιστώ, αυτό ήταν όλο, και οι ώρες που αφιέρωσα στη συγγραφή ήταν οι πιο ευτυχισμένες, ξέρετε, μπόρεσα να ξεχάσω την αγωνία και το νοσοκομείο και τον φόβο και ήμουν ευτυχισμένη, προσπαθώντας να έρθω σε επαφή με τα πράγματα που με έκαναν ευτυχισμένη ως αναγνώστρια, ως συγγραφέα.

Προσπαθούσα να επαναφέρω χαρούμενες αναμνήσεις, ευχάριστες αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία, τη μητέρα μου ,από ταξίδια παρά το γεγονός ότι ήμουν όλη την ημέρα στο νοσοκομείο. Ήταν ένα βιβλίο για μένα και την υγεία μου, δεν σκεφτόμουν το κοινό ή τους αναγνώστες. Το αστείο είναι ότι οι συνθήκες που έγραψα αυτό το βιβλίο ήταν οι ίδιες συνθήκες με αυτές που αντιμετώπισαν πολλοί από τους αναγνώστες με την πανδημία και το lockdown, ανησυχούσαν για τους ανθρώπους που αγαπούσαν και βρίσκονταν στο νοσοκομείο. Ήταν μια περίοδος μοναξιάς και αγωνίας και ήμασταν μόνοι, και αυτό το βιβλίο ήταν το ίδιο καταφύγιο γι’ αυτούς όπως και για μένα, οπότε είναι παράξενο γιατί δεν μπορούσα να φανταστώ φυσικά αυτή την κορύφωση της επικοινωνίας και της επαφής με τους αναγνώστες μου. Ήταν πολύ συγκινητικό και όταν μιλούσαμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το βιβλίο και μπορούσα να απαντήσω και να μιλήσω για τη φροντίδα και την αγάπη και όλες τις ιδέες που ήταν μέρος του βιβλίου και οι αναγνώστες μπορούσαν να με καταλάβουν ήταν όμορφο και συγκινητικό.

Ίσως το θέμα του βιβλίου να άλλαξε κάπως λόγω της φροντίδας που δεχτήκαμε όσο ήμασταν στο νοσοκομείο. Σκεφτόμουν την ιστορία του τρόπου επικοινωνίας μετά την εφεύρεση της γραφής, πράγματα που είναι κοντά στην ακαδημαϊκή μου εξειδίκευση, αλλά όταν γεννήθηκε ο γιος μας, βίωσα φυσικά φόβο αλλά επίσης, είχα ένα ισχυρό συναίσθημα ότι με στήριζαν οι άνθρωποι στο νοσοκομείο που μας φρόντιζαν όπως φρόντιζαν και όλους όσοι έχουν ανάγκη από βοήθεια και προσοχή, οπότε άρχισα να σκέφτομαι αυτούς τους ανθρώπους που έκαναν τα πάντα εφικτά, συνήθως βρίσκονται στη σκιά, αλλά όλα είναι δυνατά χάρη σε αυτούς, οπότε το κύριο θέμα του Πάπυρου είναι αυτοί οι ανώνυμοι άνθρωποι που σώζουν τα βιβλία, διαφυλάσσουν τη μνήμη μας, τον θησαυρό της ποίησης και των μυθιστορημάτων μας, του θεάτρου και της μουσικής, την πολιτιστική μνήμη του ποιοι πραγματικά είμαστε. Είναι αφιερωμένο στους ανθρώπους που βρίσκονται στο νοσοκομείο.

Η ζωή μπαίνει στα βιβλία και τα αλλάζει. Νομίζω ότι αυτό το βιβλίο είναι ένας φόρος τιμής στους ξεχασμένους, στους ανώνυμους εκείνους τους ανθρώπους που νοιάζονται πραγματικά για τα βιβλία, αντιγράφουν βιβλία και τα κρύβουν όταν διώκονται για να σώσουν τα βιβλία που είναι κοντά στην καρδιά τους.

Enrique Mora & Irene Vallejo, photo by Tessy Baila

Στο βιβλίο είναι γραμμένο ότι, «το γεγονός ότι όλοι μπορούμε να αγαπήσουμε το παρελθόν είναι ένα βαθιά επαναστατικό γεγονός», άρα, συμφωνείτε ότι η γνώση είναι η πιο σημαντική μορφή επανάστασης;

Η γνώση είναι δύναμη και αυτός είναι ο λόγος που τα βιβλία διώκονται, έχουν εχθρούς και στοχοποιούνται ακόμα και τώρα, για παράδειγμα στο πλαίσιο ενός πολέμου οι βιβλιοθήκες προστατεύονται από την UNESCO αλλά δέχονται επιθέσεις και καταστρέφονται. Η προσπάθεια διαγραφής των αναμνήσεων μιας χώρας, ενός πολιτισμού, των ανθρώπων συνεχίζεται ακόμα και τώρα. Έχουμε το συγκεκριμένο παράδειγμα του Σαλμάν Ρούσντι που απειλήθηκε για το βιβλίο του ή του Ρομπέρτο Σαβιάνο στην Ιταλία που έγραψε για τη μαφία και διώκεται.

Τα βιβλία είναι δύναμη γιατί είναι γνώση και η ιστορία των βιβλίων είναι η ιστορία της μάχης του εκδημοκρατισμού και αυτό είναι το έπος του βιβλίου και όχι του πολέμου. Στην αρχή της Ιστορίας τα βιβλία ήταν στην κατοχή των αριστοκρατών, των ιερέων, των τυχερών και βλέπουμε ότι τώρα έχουν εξαπλωθεί και τα έχουμε στις βιβλιοθήκες, στα σχολεία, έχουμε αναγνώστες και βιβλιοπώλες, δασκάλους, όλα είναι ανοιχτά και η διάθεση των βιβλίων σχεδόν σε όλους αποτελεί την Ιστορία αυτού του επιτεύγματος.

Είναι το όνειρο της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, είναι επίσης το όνειρο του Διαδικτύου και των δημόσιων βιβλιοθηκών και των σχολείων, των πανεπιστημίων, η προσπάθειά μας να ολοκληρώσουμε αυτή την κληρονομιά της Αλεξάνδρειας και του ελληνικού κόσμου γιατί ο ελληνικός πολιτισμός αγαπούσε τόσο πολύ τη γνώση και τη λέξη “λόγος” και αυτή είναι μια από τις πολύτιμες κληρονομιές σας για το μέλλον. Μάθαμε από εσάς τη σημασία της ανταλλαγής γνώσεων και αυτή είναι η ιδέα των φιλοσόφων που προσπαθούσαν να εμπλέξουν όλους στη συζήτηση για ηθικά ή πολιτικά ζητήματα. Το βιβλίο είναι αυτή η κληρονομιά και η παρακαταθήκη μας, γι’ αυτό προσπαθούμε να διευρύνουμε την πρόσβαση στη γνώση και αυτή η αποστολή είχε πάντα εχθρούς και βρίσκεται πάντα σε κίνδυνο και προσπαθούμε να έχουμε τα βιβλία ως τα καθοριστικά εργαλεία για να το πετύχουμε αυτό.

Μια και αναφερθήκατε στην Αλεξάνδρεια, έχετε ποτέ φανταστεί τον εαυτό σας να περιηγείστε στην αρχαία βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας;

Ναι, προσπαθούσα να φανταστώ την περίοδο εκείνη, τον χώρο γιατί έχουμε μια αφηρημένη ιδέα για τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, γι’ αυτό έψαχνα βαθύτερα προσπαθώντας να ανακαλύψω το συναίσθημα, την αίσθηση του να είσαι εκεί και να είσαι μέρος αυτής της κοινότητας. Γιατί η βιβλιοθήκη δεν ήταν ένα μουσείο αλλά ένα επαναστατικό μέρος όπου τα πιο σοφά μυαλά συγκεντρώνονταν για να συνεργαστούν και να σκεφτούν τι να συζητήσουν και πώς να σημειώσουν πρόοδο και ήταν εκπληκτικό ότι υπήρχε η ιδέα να γίνουν όλοι στην κοινότητα φιλόσοφοι, να μπορούν να σκεφτούν, να προβληματιστούν και να συμμετάσχουν σε μια συζήτηση όπου είναι δικαίωμα όλων. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα μεγάλο έργο και μια μεγάλη φιλοδοξία και βαθιά έμπνευση για το μέλλον και παρόλο που η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας καταστράφηκε πολλές φορές, νομίζω ότι δεν πρόκειται να μείνει ξανά σιωπηλή.

Irene Vallejo, photo by Tessy Baila

Ακολουθείτε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα όταν γράφετε; Ποιες είναι οι ιδανικές συνθήκες για να γράψετε;

Για να είμαι ειλικρινής, από τότε που έγινα μητέρα αναγκάστηκα να εγκαταλείψω όλες τις τελετουργίες και τις απαιτήσεις και γράφω όποτε και όπου μπορώ. Είναι πρόκληση όταν έχεις ένα αγόρι που απαιτεί πολλή φροντίδα και προσοχή. Είναι δύσκολο. Αυτό που είναι πολύ ουσιαστικό για μένα είναι η δομή του βιβλίου. Έτσι, ο σύζυγός μου (Enrique Mora) με βοηθάει με το σενάριο της ιστορίας του κινηματογράφου (Ο Enrique Mora είναι καθηγητής της Ιστορίας του Κινηματογράφου). Δούλευα πάνω σε αυτά για μήνες πριν αρχίσω να γράφω τις πρώτες γραμμές του βιβλίου και σκεφτόμουν τη δομή. Φαίνεται ως μια διαδικασία ελεύθερης βούλησης αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι, όλα είναι προετοιμασμένα και τα σκέφτομαι με προσοχή και δοκιμάζω διαφορετικούς συνδυασμούς και εναλλακτικές λύσεις για κάθε ιδέα. Είχα ένα σωρό γεγονότα να μοιραστώ με τους αναγνώστες μου και χρειάζομαι μια ιστορία για κάθε ένα από αυτά. Η ιδέα μου ήταν ότι η ανθρωπότητα έχει χρησιμοποιήσει ιστορίες και μύθους, επικά ποιήματα και ούτω καθεξής για να μεταδώσει σοφία και ιδέες στην ιστορία της ανθρωπότητας, οπότε ήθελα να προσπαθήσω να κάνω το ίδιο πράγμα με τον Πάπυρο. Το υλικό που είχα συγκεντρώσει κατά τη διάρκεια των ερευνητικών μου χρόνων στο πανεπιστήμιο ήθελα να το κάνω μέρος μιας ιστορίας και να γράψω μια ιστορία μετά την άλλη, το ένα παραμύθι μετά το άλλο κ.ο.κ. Έτσι έπρεπε να έχω μια σαφή δομή για αυτές τις ιστορίες και τη σύνδεση μεταξύ τους και τη σύνδεση μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος μας, γιατί για μένα το βιβλίο αυτό είναι ένα δοκίμιο για εμάς σήμερα.

Μερικές φορές, για να κατανοήσουμε τους εαυτούς μας, για να αναλογιστούμε τους εαυτούς μας, χρειαζόμαστε έναν καθρέφτη του παρελθόντος. Η πορεία και η πρόοδος των ιδεών των αλλαγών των επαναστάσεων που μας επέτρεψαν να ζήσουμε ελεύθεροι ή να έχουμε πρόσβαση στη γνώση ή να μπορούμε να διαβάζουμε και να γράφουμε ήταν η αρχική ιδέα και επέλεξα τους χαρακτήρες και τις περιόδους που ήταν ουσιώδεις για μένα και το κλειδί για να κατανοήσω το παρόν. Όλα έγιναν συνειδητά, το σκεφτόμουν, άλλαζα πράγματα. Έτσι χρησιμοποιώ την τεχνική των post-it. Χρησιμοποιώ διαφορετικά χρωματιστά post-it στον τοίχο. Ένα χρώμα είναι για το υλικό. Ένα άλλο χρώμα είναι για τα βιογραφικά στοιχεία. Ένα άλλο χρώμα για το χιούμορ. Ένα άλλο χρώμα για τις παρεκκλίσεις από ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές ή μουσική. Ήταν αστείο όταν ο γιος μου άλλαζε τα post it, οπότε έπρεπε να τα φωτογραφίζω στο τέλος κάθε ημέρας για να κρατήσω όπως τα είχα τοποθετήσει, καθώς του άρεσε πολύ να ασχολείται με αυτό το απαγορευμένο μέρος του σπιτιού.

Enrique Mora, Tessy Baila, Dina Sarakinou, & Irene Vallejo, photo by Enrique Mora

Τι σας κάνει να σταματήσετε να διαβάζετε ένα βιβλίο;

Προσπαθώ να δώσω μια ευκαιρία σε ένα βιβλίο, διαβάζω σαράντα-πενήντα σελίδες, δεν είναι ότι δεν θα μου αρέσει αυτό το βιβλίο, μπορεί να μην είναι η κατάλληλη στιγμή, να μην είναι αυτό που χρειάζομαι, αλλά δεν είμαι υπέρ των θυσιών, υπάρχουν τόσα πολλά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούν οπότε δεν χρειάζεται να ξοδεύεις χρόνο διαβάζοντας ένα βιβλίο που δεν σου αρέσει ή δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να το διαβάσεις.

Πολλές φορές στη ζωή μου έχω ξεκινήσει ένα βιβλίο και δεν είναι η κατάλληλη στιγμή και όταν το διαβάζω κάποια χρόνια μετά το αγαπώ με πάθος. Το διάβασμα δεν είναι μια υποχρεωτική εργασία, ξέρετε. Όταν με ρωτούν για το πρόβλημα ότι οι νέοι δεν διαβάζουν πια λέγοντας ότι αυτό είναι το τέλος της ανάγνωσης και το τέλος των βιβλίων και άλλα τέτοια πράγματα, νομίζω ότι το βασικό πρόβλημα είναι η ελευθερία. Απολαμβάνουμε ένα βιβλίο όταν μπαίνουμε σε αυτό ανοιχτοί στα μηνύματα, ελεύθερα, έχοντας την επιθυμία και αν δεν αισθάνεται έτσι κανείς είναι προτιμότερο να εγκαταλείψει το βιβλίο και να δώσει μια άλλη ευκαιρία τα επόμενα χρόνια.

Είναι σημαντικό να είμαστε πολύ φυσικοί με τα βιβλία, να έχουμε την ελευθερία να επιλέξουμε αυτό που μαςαρέσει. Τα παιδιά χρειάζονται επίσης την ελευθερία να επιλέγουν τα βιβλία τους. Και για μένα το σημαντικό είναι τα βιβλία να είναι μέρος της καθημερινής ζωής και τα παιδιά να επισκέπτονται βιβλιοθήκες ή τα βιβλιοπωλεία μαζί με τους γονείς τους και να συζητούν μαζί τους για τα βιβλία και να τα κριτικάρουν και να τους επιτρέπεται να τους αρέσει ένα βιβλίο ή όχι και να βλέπουν τους ενήλικες να διαβάζουν.

Σήμερα όταν μιλάμε για κλασικά βιβλία οι άνθρωποι σκέφτονται το υποχρεωτικό διάβασμα που πρέπει να γίνει για το σχολείο ή το πανεπιστήμιο με το ζόρι αλλά στην πραγματικότητα αυτά είναι τα πιο αγαπημένα βιβλία. Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, αυτά είναι τα βιβλία που οι άνθρωποι ένιωθαν κοντά στην καρδιά τους, γι’ αυτό και τα διέσωσαν. Ξέρετε η μοίρα κάθε βιβλίου, κάθε έργου τέχνης είναι η καταστροφή, γι’ αυτό και πρέπει να σώζονται από γενιά σε γενιά από ανθρώπους που τα αγάπησαν. Έτσι οι άνθρωποι ένιωθαν ότι αυτά τα βιβλία είναι τόσο σημαντικά και τα κράτησαν, έτσι ώστε να σωθούν από τη βαρβαρότητα, την καταστροφή, την πανδημία, τον αναλφαβητισμό και άλλους κινδύνους. Αυτό που χαρακτηρίζει το κλασικό βιβλίο είναι το γεγονός ότι αυτό το βιβλίο, αυτό το ποίημα, αυτό το μυθιστόρημα επιβίωσε και για να επιτευχθεί αυτή η επιβίωση χρειάζονται πολλοί προστάτες, σωτήρες, εραστές.

Είμαστε παθιασμένοι με τα βιβλία, χρησιμοποιούμε πολλές λέξεις αγάπης για να τα περιγράψουμε. Λέμε ότι αγαπάμε τα βιβλία, νιώθουμε ότι υπάρχουν φωνές μέσα στα βιβλία, ότι υπάρχει μια προσωπικότητα, συγκινούμαστε για τα βιβλία και όταν τα βιβλία καταστρέφονται ή καίγονται νιώθουμε ότι απειλείται η ελευθερία μας, η δημοκρατία μας.