***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Καμιά φορά συλλογίζομαι τα πράγματα τα υλικότερα της ζωής μου. Και έπειτα τις καταστάσεις τις συνηθέστερες που μας δαπανούν και όμως παραμένουν στο προσκήνιο της καθημερινής ανθρωπιάς μας. Η νοσταλγία, η συγχώρεση, η αποδοχή, η καταστροφή, η άρνηση και το όνειρο. Και όσα κρατούν από εμένα μες σε αυτήν την αδυσώπητη μάχη. Λεωφορεία, βιβλία, υλικές αναμνήσεις, ζάχαρη άχνη, μια ζακέτα σε χρώμα μπλε του κοβαλτίου. Σκέφτομαι με τι γενναιοδωρία στέκουν οι αναμνήσεις μας πλάι σε αυτά τα πράγματα. Και υπομένουν τη θέληση ή την αδιαφορία μας. Λίγο λίγο χάνουν τη φόρμα τους, κρατούν όμως μια παλιά σημασία με ιστορίες σπαραχτικές και σκονισμένες. Υδατογραφίες πάνω στις διαστάσεις του κόσμου μας.
Όπως ακριβώς αφήνονται σημάδια από το δικό μας κατευόδιο, προσωπικές εμπειρίες, σπαραγμοί και σιωπηρές παραιτήσεις, απόδραση, έρωτας και μνήμη να χαρίζει στα πράγματα μια οικειότητα σαν εκείνη των σωμάτων. Αυτά τα τελευταία δοκιμάζονται μες στα μικρά μυθιστορήματα της Μαρίας Βέρρου. Φωτίζουν μια άλλη ουσία, ισοδύναμη και αθεράπευτα ποιητική και αφήνουν τα απόφωνα τους να κλονίσουν την ψυχή μας, να ταράξουν τους βυθούς, καθώς ήρωες αδύναμοι και καθημερινοί ξαναγίνονται όσα έχουν λησμονήσει. Οι λέξεις τότε, -για τις λέξεις σας μιλώ – αναδεικνύονται σε κάτι περισσότερο από άτοπες σκηνοθεσίες, κάτι σαν σύμβολα πολύψυχα που περιέχουν κάτι περισσότερο από τον κτιστό μας κόσμο.
«Η Μεγαλοψυχία των Δέντρων», τιτλοφορείται η καινούρια έκδοση του Εύμαρου. Μια συλλογή διηγημάτων που ξεχωρίζει από την Μαρία Βέρρου. Υπάρχουν βιβλία από διάφορα υλικά, περγαμηνή, δέρμα, πάπυρο, χαρτί και ύφασμα λινό που καλύπτει την Αγία Τράπεζα. Μα εδώ έχουμε να κάνουμε με ιστορίες δίχως απάντηση, κλεμμένες από το όνειρο ή τον εφιάλτη. Τα μεταλλεία της ψυχής δουλεύουν ακατάπαυστα και το περιοδικό Literature μαθαίνει από πρώτο χέρι για όλα εκείνα που ούτε είδομεν, ούτε ελάβομεν, μα φέρομεν. Για όσα κάποιοι λίγοι διασώζουν, εφευρίσκοντας από την αρχή τα τοπία. Οι λέξεις της Μαρίας Βέρρου μοιάζουν λευκές πεταλούδες πάνω από τα χαλάσματα. Κάτι σαν τη «Μεγαλοψυχία των Δέντρων».
Απόστολος Θηβαίος, Νοέμβριος 2023
Μοιράζεται η μοναξιά κυρία Βέρρου; Με αφορμή μια υπέροχη διατύπωση στο διήγημα «Φερτές Ύλες» της έκδοσης του Εύμαρου.
Η μοναξιά είναι ένα ένα πράγμα βαρύ, μία ατελείωτη θλίψη· είναι μία συνθήκη συμπαγής και μοιάζει κάπως με τον θάνατο. Θα πρέπει όμως να την διαχωρίσουμε από την μοναχικότητα, λέξεις συνώνυμες ίσως, που όμως ανάμεσά τους υπάρχει μία λεπτή διαχωριστική γραμμή. Την μοναχικότητα όλοι την αποζητούμε κάποιες φορές σαν μια μορφή κάθαρσης, διαλογισμού και αναστοχασμού των πεπραγμένων της ζωής μας, ανεξάρτητα από την ηλικία μας. Επιστρέφουμε όμως στην κοινωνική ζωή λίγο μετά. Στο υπόψη διήγημα υπάρχει μία λέξη κλειδί· “μονήρης”. Ο ήρωας του διηγήματος είναι μονήρης από χαρακτήρα ή από επιλογή, γιατί έτσι ίσως μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα την μοναξιά του, αυτή που του έχει επιβληθεί είτε από την ίδια την ζωή είτε από το περιβάλλον του. Η ανθρώπων κοινωνία όμως είναι απαραίτητη συνθήκη για την επιβίωσή μας ως είδους· κι η μοναξιά γίνεται πόνος, πολλές φορές, αβάσταχτος. Αναγκαία και αδήριτη συνεπώς η θεραπεία του. Δεν είμαι όμως καθόλου σίγουρη αν ο κύριος Κλεομένης ή κάποιος από μας που θα βρισκόταν στην ίδια θέση, αν του δινόταν η ευκαιρία να ξεφύγει απ’ αυτήν, θ’ αποδεχόταν το μοίρασμα που επιβάλλει η ανθρώπινη συναναστροφή, διότι αυτό το τελευταίο έχει τους δικούς του κανόνες. Εξ ου και ο αδιευκρίνιστος χαιρετισμός που, ποιος ξέρει, μπορεί να συνυπάρξει και μ’ ένα εξίσου μυστηριώδες μειδίαμα, αφού “κάθε ιστορία συμπληρώνεται από τον αναγνώστη” όπως λέει και η Γκρέις Πάλεϊ”.
«Μια μεγαλούπολη που κάποτε κατονομάζεται». Παραμένει μια παγκόσμια σταθερά η ατμόσφαιρα της εποχής μας, ικανή να σημαδέψει τα πράγματα έξω από πολιτείες και σύνορα;
Νοιώθω ότι όσο περνούν τα χρόνια φτιάχνουμε πόλεις τέρατα. Στοιβαζόμαστε μέσα σε κουτιά, κινούμαστε με το δελτίο σε δρόμους πηγμένους, τα πεζοδρόμια δεν επαρκούν, ο αέρας που αναπνέουμε όλο και λιγοστεύει, τρέχουμε, τρέχουμε κυνηγώντας μία Δουλτσινέα εντελώς αντίθετη από την όμορφη εικόνα που είχε ο Δον Κιχώτης στο μυαλό του γι αυτήν. Όλες οι μεγαλουπόλεις, τι σημασία έχει αν είναι η Αθήνα, η Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο, επιδρούν πάνω στους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο. Όπου συγκεντρώνονται πολλοί άνθρωποι τα πράγματα γίνονται πιο ρευστά, δυσδιάκριτα κι έτσι νομίζει κανείς ότι προφυλάσσει την ατομικότητά του. Κλείνεται στο καβούκι του χάνοντας όμως έτσι το επικοινωνιακό παιχνίδι που επιτυγχάνεται σε μία επαρχιακή πόλη όπου οι άνθρωποι γνωρίζονται, μοιράζονται. Κάπως έτσι διαμορφώνεται και η ατμόσφαιρα κάθε εποχής, που αν όμως το ψάξει κανείς θα διαπιστώσει ότι δεν ήταν και πολύ διαφορετικά τα πράγματα στην εποχή του Ουγκώ ή του Ντοστογιέφσκι. Διαχρονικά τα προβλήματα είναι όμοια, απλώς ο άνθρωπος, προσαρμοστικό και ανήσυχο ον καθώς είναι, έχει την ικανότητα ν’ αναποδογυρίζει τον εαυτό του, να φέρνει τα μέσα έξω, ν’ ανακαλύπτει νέες πτυχές του αναγνωρίζοντας πάντα στον εαυτό του το δικαίωμα της αλλαγής, οποιαδήποτε κι αν είναι αυτή, καλή ή κακή.
Τέχνη και υπομονή. Τι άλλα εφόδια διαθέτει το εργαστήρι της δημιουργού Μαρίας Βέρρου;
Ανάγνωση. Πολλή ανάγνωση. Οι λέξεις παράγουν αισθήματα, φτιάχνουν εικόνες. Μέσα από την ανάγνωση το μυαλό αντιδρά, συμμετέχει, αλληλεπιδρά με τον χρόνο του έργου, τα πρόσωπα. Με την ανάγνωση ο εραστής της γραφής ανατροφοδοτεί τις γνώσεις του, γνωρίζει καινούργιες τεχνικές, και παράγει νέες αφηγήσεις. Η ανάγνωση ανακουφίζει, γεννάει χαρά. Αυτό εξάλλου είναι η μαγεία της Λογοτεχνίας. Ο Ντουμπροσκι έλεγε ότι “η Λογοτεχνία είναι φτιαγμένη από τόσες λέξεις όσες και οι σιωπές της”· αυτές τις σιωπές όμως, μόνο η ανάγνωση μπορεί να τις ξεκλειδώσει.
Μαρία Βέρρου
Ο χρόνος απουσιάζει ολοκληρωτικά σε κάποιες από τις ιστορίες της «Μεγαλοψυχίας». Μιλήστε μας για τις γραμμές που καθορίζουν το πλαίσιό τους.
Τίποτε δεν μπορεί να σταθεί έξω από τον χρόνο. Τα πρόσωπα στις ιστορίες, ανεξάρτητα από το πώς λέγονται, βιώνουν συναισθήματα και καταστάσεις μέσα στο χρόνο που μπορεί να επαναληφθούν με κάποιον άλλο τρόπο, σε κάποιον άλλον τόπο, κάποια άλλη οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Χωρίς τον χρόνο δεν υπάρχουμε. Καθορίζει το παρελθόν και το μέλλον μας περνώντας μέσα από το παρόν. Απλώς στα διηγήματα της Μεγαλοψυχίας δεν υπάρχει ημερολογιακή καταγραφή του χρόνου. Κι αυτό γιατί δεν έχει καμία σημασία αφού το κέντρο βάρους των ιστοριών είναι το πώς τα πρόσωπα βιώνουν τα γεγονότα και πώς αυτά καθορίζουν τις μετέπειτα ενέργειές τους.
Η φυσικότητα που χαρίζουμε στη λογοτεχνία μας επιστρέφεται. Υπήρξε πρόθεσή σας αυτή η διάφανη μετάφραση της πραγματικότητας που προικίζει τις ιστορίες της συλλογής σας;
Οι ιστορίες μου αφορούν απλούς καθημερινούς ανθρώπους που περνούν δίπλα μας, βρίσκονται στους ίδιους χώρους με μας, τους κοιτάζουμε περίεργα, με οίκτο ή λύπη, βλοσυρά, αποδοκιμαστικά, γιατί δεν προσπαθούμε ή δεν θέλουμε να μπούμε στο μυαλό τους ώστε να εξηγήσουμε την συμπεριφορά τους. Αν κατάφερα να τους κάνω διαφανείς, με απλό και φυσικό τρόπο, τότε ίσως να έχω μπορέσει να διώξω έστω και για λίγο ένα κομμάτι της κακοδαιμονίας της εποχής μας που αναλώνεται στο επιφανειακό, το προσωρινό, το εύκολο. Ακόμα και η συμπόνια από μερικούς ανθρώπους γίνεται επιλεκτική, όπως λέει και ο Έτγκαρ Κέρετ σε μία πρόσφατη συνέντευξή του. Κι όλο αυτό με θυμώνει.
Μιλήστε μας για τις προηγούμενες εκδόσεις σας.
Ο χώρος των εκδόσεων είναι τραχύς. Όσο πιο άμαθος είσαι, τόσο πιο ευάλωτος. Πέρα και πάνω από την αξία των γραπτών οι γνωριμίες, αν υπάρχουν, παίζουν σημαντικό ρόλο, είτε αυτές βρίσκονται στον χώρο των εκδοτών είτε ανάμεσα στους κριτικούς λογοτεχνίας. Είναι σαν τις χειρουργικές επεμβάσεις στα δημόσια νοσοκομεία· να βρεις κάποιον ν’ ανασύρει τον φάκελό σου και να τον προωθήσει προς τα πάνω. Γεύτηκα ωστόσο τη χαρά να δω τα γραπτά μου τυπωμένα, είτε διηγήματα σε συλλογικούς τόμους είτε μεταφραστικές δουλειές. Σ’ αυτήν την πορεία προς την έκθεση, συνάντησα και εξαιρετικούς ανθρώπους που πίστεψαν και στήριξαν πραγματικά τις προσπάθειές μου.
Υπάρχει χώρος για την ποίηση στο είδος των μικρογραφιών που ολοένα και περισσότερο κερδίζει μερίδα της εκδοτικής παραγωγής με αξιόλογες γραφές και πλούσιες φόρμες;
Διάβασα πριν καιρό ένα βιβλίο του Μαξ Πόρτερ, “Ο θάνατος είναι ένα πράγμα με φτερά”. Αυτό το βιβλίο πραγματεύεται ένα άλλο δύσκολο θέμα αυτό του θανάτουσαν βιωμένη πραγματικότητα. Για ν’ αποδώσει αυτό το βίωμα ο συγγραφέας όσο καλύτερα γίνεται χρησιμοποιεί πότε πεζά, πότε ποιητικά πότε θεατρικά και πότε αφηγηματικά στοιχεία. Όλα χωρούν στην Λογοτεχνία. Τον τρόπο που θα ειπωθεί κάτι τον επιλέγει ο συγγραφέας, τον δανείζει στον αφηγητή κι εκείνος το επικοινωνεί με τον αναγνώστη. Ο αναγνώστης έχει τον τελευταίο λόγο.
Οι ιστορίες σας διατηρούν έναν δεσμό με την εποχή μας. Μιλήστε μας για αυτές τις αναγωγές.
Οι ιστορίες μου κουβαλούν ή έτσι θέλω να πιστεύω, τα προβλήματα της εποχής στην οποία ζω. Όχι ότι διαφέρουν και πολύ από αυτά προηγούμενων εποχών. Κι αυτό γιατί η πρώτη ύλη είναι πάντα η ίδια· οι άνθρωποι. Το περιβάλλον αλλάζει, οι μέθοδοι αντιμετώπισης των προβλημάτων αλλάζουν· ας πούμε τους σαλούς σήμερα δεν τους κλείνουν σε μπουντρούμια όπως παλαιότερα και τ’ άρρωστα παιδιά δεν πετιούνται στον Καιάδα, τουλάχιστον στην λεγόμενη πολιτισμένη Δύση. Αν σ’ ένα απώτατο μέλλον υπάρξει κάποιο άλλο είδος ανθρώπων που θα δημιουργήσει και θα ζήσει σε άλλα περιβάλλοντα τότε οι επόμενοι συγγραφείς θα κληθούν να τα μεταφέρουν στο χαρτί. Αν βέβαια εξακολουθούν να υπάρχουν τέτοιοι.
Πείτε μας δυο λόγια για αυτήν τη μεγαλοψυχία που δανείζει λίγη από την δόξα της στον τίτλο της συλλογής σας.
Η μεγαλοψυχία είναι όλα τα συναισθήματα μαζί. Όλα αυτά που καταλήγουν στην Αγάπη που είναι ο τελικός στόχος. Προϋποθέτει δύναμη, ανωτερότητα, ξεπερνά τα εγκόσμια, οδηγεί τον άνθρωπο σε άλλα μονοπάτια. Μπορεί να είναι ίσως ο μοναδικός δρόμος που μπορεί να τον οδηγήσει εκεί απ’ όπου ξεκίνησε· την τελειότητα. Είναι ίσως η μεγαλύτερη ανάγκη του· κι αυτού που πεινάει, διψάει, κλέβει για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του· αλλά πρέπει να είσαι μεγαλόψυχος για να τον συγχωρήσεις ακόμα κι αν δεν στο ζητήσει. Θυμηθείτε τον Γιάννη Αγιάννη. Υπάρχει ζόφος στα έργα του ανθρώπου. Πώς μπορείς να τον ξεπεράσεις αν δεν είσαι μεγαλόψυχος; και όλα τα πλάσματα των διηγημάτων μου έχουν ανάγκη από αυτήν την μεγαλοψυχία.
Υπάρχει κάποιο από τα διηγήματα της συλλογής του Εύμαρου που ξεχωρίζετε;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κανένα διήγημα. Όλα τ’ αγαπώ το ίδιο. Έχουν κομμάτια του εαυτού μου. Όλοι οι ήρωες μου στο βάθος τους, όπως θα έχετε προσέξει, έχουν δυσκολία επικοινωνίας, άλλος περισσότερο, άλλος λιγότερο· κι αυτή η δυσκολία γεννά τα πάθη τους. Ψήγματα των παθών τους βρίσκονται στις ψυχές όλων μας. Το ζητούμενο δεν είναι αυτό τούτο το γεγονός, αλλά τι πυροδοτεί μέσα μας, όπως είναι οι τύψεις του σαλού στο διήγημα “Χωρίς επίλογο”. Οι ψυχές όλων μας βασανίζονται από επαναλαμβανόμενα γεγονότα, σαν ν’ ακολουθούν μία θαμιστική αφήγηση.
Δέκα έξη ιστορίες εσωτερικού σπαραγμού που διαδραματίζονται μέσα στα όρια μιας μεγαλούπολης, που κάποτε κατονομάζεται.
Ο Κώστας, η Φαίη, ο Πέτρος κι άλλοι, άνθρωποι καθημερινοί, αλληλεπιδρούν με το μέσα τους, εκεί όπου τα όρια ανάμεσα στον θύτη και το θύμα χάνονται και οι ρόλοι αντιστρέφονται. Παλεύουν με τους δαίμονές τους στο δωμάτιο, το μπάνιο, την αυλή του σχολείου, ένα άσυλο, χώρους περίκλειστους στον ιστό της μεγαλούπολης, μέσα στα όρια της οποίας ασφυκτιούν, ως κομμάτια όμως αυτού του ζωντανού πλήθους καλούνται να επικοινωνήσουν μαζί του. Αν τελικά δεν τα καταφέρουν, υπάρχει μία λύση που φαντάζει λυτρωτική, έστω κι αν είναι δυστοπική.
***
Η Μαρία Βέρρου γεννήθηκε και κατοικεί στην Αθήνα. Σπούδασε Γαλλική γλώσσα και φιλολογία στο ΑΠΘ, ιταλική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο της Perugia. Για αρκετά χρόνια υπηρέτησε τον δημόσιο τομέα. Έχει παρακολουθήσει μαθήματα δημιουργικής γραφής με διάφορους συγγραφείς. Συμμετείχε στα εργαστήρια λογοτεχνικής μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου με την Έφη Κορομηλά απ’ όπου και τα συλλογικά έργα: Bernard Common: «Εφήμερα και Φευγαλέα» εκδόσεις ΑΠΟΠΕΙΡΑ (2012), β.M. Proust: «Όνειρα, μια ανθολογία από το έργο του» εκδόσεις ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ (2013) και Κρίση εποχής ή εποχή της κρίσης – τρία κείμενα των Alain Badiou, J.Generaux Amin Maalouf εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ (2016). Είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Διιδρυματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών των Πανεπιστήμιων Δυτικής Μακεδονίας και Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.
Κείμενά της έχουν φιλοξενηθεί στα ηλεκτρονικά περιοδικά ΦΡΕΑΡ, FRACTAL, ΔΙΑΣΤΙΧΟ, ΠΕΡΙ ΟΥ, ΧΑΡΤΗΣ και σε συλλογικούς τόμους. Από τις εκδόσεις ΘΡΑΚΑ κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο με τίτλο «Σκάμματα του χρόνου» και από τις εκδόσεις ΕΥΜΑΡΟΣ κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο της με τίτλο “Η Μεγαλοψυχία των δέντρων”. Αναμένεται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις ΕΡΑΤΩ μια μεταφρασμένη συλλογή διηγημάτων του Μωπασάν στην οποία επίσης συμμετέχει.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
