«Η μπαλάντα του θλιμμένου καφενείου»: Η συλλογή με τα καλύτερα διηγήματα της Carson McCullers

5 June 2023

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

«Η μπαλάντα του θλιμμένου καφενείου»: Η συλλογή με τα καλύτερα διηγήματα της Carson McCullers

Γεννημένη το 1917 στην πόλη Κολόμπους, της Τζόρτζια (Ηνωμένες Πολιτείες), η Κάρσον ΜακΚάλερς υπήρξε μία από τις τολμηρότερες συγγραφείς της γενιάς της. Σημειώνοντας την πρώτη της επιτυχία με το λογοτεχνικό της ντεμπούτο, «Η Καρδιά Κυνηγάει Μονάχη» (1940), το οποίο έγραψε όταν ήταν μόλις 23 ετών, η ΜακΚάλερς ασχολήθηκε στα διηγήματα και τα μυθιστορήματά της κυρίως με την ψυχή του αμερικανικού Νότου, συνεισφέροντας στη δημιουργία ενός νέου είδους στην γουέστερν λογοτεχνία, που ονομάστηκε «Southern gothic». Τα θέματά της είναι συχνά η μοναξιά, οι φυλετικές διακρίσεις, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία και η πνευματική απομόνωση. Από τα διηγήματά της, το πιο γνωστό είναι μάλλον η «Μπαλάντα του θλιμμένου καφενείου», το οποίο συμπεριλήφθηκε στην ομώνυμη συλλογή που κυκλοφόρησε το 1951 και αργότερα διασκευάστηκε ως θεατρικό έργο από τον Έντουαρντ Άλμπι (1963) και μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη (1991) με πρωταγωνιστές τη Βανέσσα Ρεντγκρέιβ και τον Κιθ Καραντάιν. Όπως και η Φλάννερυ Ο’ Κόννορ (η άλλη, εξίσου γνωστή συγγραφέας που πραγματεύτηκε στο έργο της τη ζωή στον αμερικανικό Νότο), η ΜακΚάλερς ασχολήθηκε με την παραδοσιακή γουέστερν λογοτεχνία, με σκοπό να ανατρέψει τα κλισέ της, δίνοντας για πρώτη φορά τον πρωταγωνιστικό ρόλο σε θηλυκούς χαρακτήρες και τοποθετώντας την οπτική του αναγνώστη πιο κοντά στη γυναικεία σκοπιά.

Η «Μπαλάντα του θλιμμένου καφενείου», που διαδραματίζεται σε μία μικρή πόλη, λίγο έξω από την Ατλάντα, πραγματεύεται την ιστορία της Μις Αμέλια, μιας σκληρής και πλούσιας γυναίκας γύρω στα τριάντα, που ζει μόνη της μετά το θάνατο του πατέρα της, μέχρι που γνωρίζει τον καμπούρη και νοητικά υστερημένο μακρινό της ξάδερφο, τον Λάιμον, ο οποίος έρχεται ξαφνικά μια νύχτα στην πόλη και ζητά τη βοήθειά της. Η Μις Αμέλια, μετρημένη και μεγαλωμένη με στρατιωτική πειθαρχία, βλέπει τα πάντα γύρω της σαν αγαθά που μπορούν να αγοραστούν, με το κατάλληλο αντίτιμο. Παρόλα αυτά, Ο Λάιμον, αβοήθητος και αθώος καθώς είναι, χτυπάει μια χορδή στην ψυχή της για πρώτη φορά, που την κάνει να λυγίσει. Έτσι, αντί να τον πετάξει στο δρόμο, όπως θα έκανε σε κάθε άλλη περίπτωση, η Μις Αμέλια καλοδέχεται τον Εξάδελφο Λάιμον και αποφασίζει να ανοίξει για εκείνον ένα καφενείο στην πόλη, για να τον κρατάει απασχολημένο τις νύχτες που μένει άυπνος εξαιτίας των προβλημάτων υγείας του. Η ιστορία της ΜακΚάλερς πραγματεύεται ουσιαστικά το θέμα της αγάπης, και τη δύναμη αυτής, αφενός να αλλάξει και αφετέρου να πληγώσει, ακόμη και τους σκληρότερους ανθρώπους.

Όπως και η ίδια η ζωή της ΜακΚάλερς βρισκόταν πάντα κάτω από μια μοιραία σκιά (η συγγραφέας υπέφερε από ρευματισμούς και την καρδιά της, προβλήματα τα οποία, σε συνδυασμό με τον αλκοολισμό της, την οδήγησαν σε πρόωρο θάνατο, στα 50 της χρόνια), έτσι και στις ιστορίες της, η δυστυχία δεν αργεί να επιστρέψει και να πλήξει ξανά τους κεντρικούς χαρακτήρες. Στα μισά, περίπου, του διηγήματος, ανακαλύπτουμε πως η Μις Αμέλια είχε παντρευτεί στα 19 της τον Μέρβιν Μέισι, έναν αλήτη, τον οποίο έδιωξε από το σπίτι της και τελικά βρέθηκε στη φυλακή. Ύστερα από χρόνια, ο Μέισι αποφυλακίζεται και επιστρέφει στη μικρή πόλη για να πάρει την εκδίκησή του, στοιχειώνοντας έτσι την ευτυχία που έχει βρει η πρωταγωνίστρια στο πρόσωπο του Λάιμον.

Η ΜακΚάλερς έφυγε από το Κολόμπους σε ηλικία 17 ετών και μετακόμισε στη Νέα Υόρκη για να σπουδάσει πιάνο στη Σχολή Τζούλιαρντ. Η ιστορία της απόφασής της να παρατήσει τελικά τη μουσική αποτυπώνεται στο αυτοβιογραφικό διήγημά της, «Wunderkind» (1936), που αποτελεί το δεύτερο της συλλογής, και το οποίο έγραψε κατά την παράλληλη φοίτησή της στο Columbia University, μια εκπαίδευση την οποία τελικά αποφάσισε να ακολουθήσει επαγγελματικά. Το τρίτο, σύντομο διήγημα της συλλογής, «Ο τζόκεϊ», το οποίο εκδόθηκε στο περιοδικό The New Yorker το 1941, είναι και αυτό ένα πρώιμο δείγμα γραφής της και πραγματεύεται παρόμοια θέματα με τα άλλα διηγήματα, δηλαδή, την αίσθηση της αποτυχίας, της απομόνωσης και της χρόνιας κατάθλιψης. Τα δύο αυτά έργα υπήρξαν κομβικά για την εξέλιξη της συγγραφικής καριέρας της ΜακΚάλερς, καθώς λειτούργησαν ως πρόδρομοι των μεταγενέστερων μυθιστορημάτων της, «Η Καρδιά Κυνηγάει Μονάχη», «Η παράνυφος» (1946) και το «Ρολόι χωρίς δείκτες» (1961).

Η συλλογή περιέχει, επίσης, τα διηγήματα: «Η μαντάμ Ζιλένσκι και ο βασιλιάς της Φινλανδίας», «Ο παρεπίδημος», «Ένα οικιακό δίλημμα» και «Ένα δέντρο, ένας βράχος, ένα σύννεφο», που εκδόθηκαν στα περιοδικά The New Yorker, Mademoiselle, New York Post και Harper’s Bazaar αντίστοιχα. Σε αυτές τις ιστορίες, η ΜακΚάλερς αντλεί από τις εμπειρίες της στη μεγαλούπολη της Νέας Υόρκης, με τη μοναξιά, τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις που συναντά κανείς σε μια τέτοια πολυπληθή μητρόπολη. Πίσω, όμως, από τις κακουχίες που περιγράφει, χτυπάει πάντα μια ανθρώπινη καρδιά, που λειτουργεί σαν αντίβαρο, απέναντι στις τρομακτικά αντίξοες συνθήκες που συνήθως βρίσκουν οι χαρακτήρες στα περιβάλλοντα όπου διαδραματίζονται οι ιστορίες της.

Όπως τα περισσότερα διηγήματα και μυθιστορήματα της ΜακΚάλερς, έτσι και η συλλογή, «Η μπαλάντα του θλιμμένου καφενείου» αναλύει την ψυχή του Αμερικανού από το Νότο, είτε αυτός παραμένει στην πόλη όπου γεννήθηκε, είτε μεταναστεύει σε μία μεγάλη πόλη, βιώνοντας τη νοσταλγία και τις δυσκολίες στην προσαρμογή σε ένα ψυχρότερο και πιο αφιλόξενο νέο περιβάλλον. Η δομή των διηγημάτων αυτών έχει κάτι το αρχετυπικό, περιγράφοντας με ποικίλους τρόπους την ιστορία κάθε φιλόδοξου νέου, που αφήνει πίσω το σπίτι του (πραγματικά ή νοερά) ούτως ώστε να ολοκληρωθεί σαν χαρακτήρας και να ανακαλύψει τι είναι αυτό που πραγματικά θέλει να κάνει στη ζωή του.