Τα χέρια που με κράτησαν σφιχτά

25 March 2022

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Η Νύφη που δεν Γέλασε, Θεοδώρα Παπαδοπούλου – Χαμουζά, Εκδόσεις Βακχικόν

Η πρώτη εντύπωση ενός βιβλίου διαμορφώνεται από το εξώφυλλό του. Αυτή η εικόνα που κοσμεί την εξωτερική όψη μιας έκδοσης, διαθέτει το σπάνιο χάρισμα να προσελκύει τον αναγνώστη, να τον φέρει ένα βήμα πριν περάσει στην αιωνιότητα του κειμένου, την μικρή ή την μεγάλη, την συγκλονιστική ή την εξομολογητική του.

Κάπως έτσι δεν θα μπορούσε αυτό το σημείωμα να μην σταθεί για μια στιγμή εμπρός στο εξώφυλλο της καινούριας έκδοσης του Βακχικόν. Η νύφη που δεν γέλασε τιτλοφορείται το μυθιστόρημα της Θεοδώρας Παπαδοπούλου – Χαμουζά που φωτίζει μία από εκείνες τις καθημερινές, τις απλές ιστορίες. Αυτές που μες στην φυσικότητα της συνήθειας που τις ορίζει διαθέτουν το σπάνιο χάρισμα ενός μικρού θαύματος. Είναι στο τέλος κάποιου κειμένου ή στον μέσα κόσμο του που κοιμάται το ανεπανάληπτο δώρο ενός βιβλίου. Η Λεόνη Κατσαρού υπογράφει το εξώφυλλο της έκδοσης και φωτίζει όλα εκείνα τα σπάνια πλάσματα που σημαδεύουν μια ζωή. Πρόκειται για πίνακες, κρεβάτια, πατώματα, καλόγερους, παράθυρα, πράγματα διόλου καθημερινά που όμως μες στον μικρόκοσμο μιας ζωής δανείζονται και εκείνα λίγο από τον σφυγμό σου, βρίσκονται πλάι σου στην στιγμή της μεγάλης χαράς, του μεγάλου έρωτα, της ακατόρθωτης λύπης. Μαζί με όλα εκείνα που με τον αφοπλιστικό της χρωστήρα επαναφέρει στο προσκήνιο από έναν κόσμο φανταστικό η κυρία Κατσαρού. Το φως μπαίνει από το παράθυρο και η ιστορία παίρνει ζωή. Για όλα τα υπόλοιπα υπεύθυνη είναι η κυρία Παπαδοπούλου – Χαμουζά.

Στον πάτο του εξωφύλλου, κάπως γερασμένη, με την αιχμή του ποδιού της να πληγώνει το πάτωμα, η Ελπίδα. Μια νέα κοπέλα για την οποία η συγγραφέας μας προσφέρει τις πιο καίριες πληροφορίες. Στο σύντομο, εισαγωγικό της κεφάλαιο η μυθιστοριογράφος δεν παραλείπει να διαθέσει μερικά ουσιώδη χαρακτηριστικά αυτού του κοριτσιού, που δίχως να το θέλει, κάπου στην Αθήνα, το Άργος, την Πάτρα, το Διακοφτό παλεύει για την ζωή του.

Η Ελπίδα έρχεται στην Αθήνα για να κάνει το μεταπτυχιακό της γράφει στο οπισθόφυλλο της έκδοσης. Θα γνωριστεί με το ζευγάρι που κατοικεί στο διπλανό διαμέρισμα και θα συνδεθεί βαθιά συναισθηματικά με τη γυναίκα, την κυρία Βιολέτα. Μέσα από την ζωή της Βιολέτας, η Ελπίδα θα προσπαθήσει να κατανοήσει τις δυναμικές των ανθρώπινων σχέσεων και τα δεσμά που πονούν και λυτρώνουν συνάμα. Διαπραγματεύεται τα αίτια της απιστίας, την δική της απολυτότητα στην προδοσία, αλλά και τη λυτρωτική δύναμη της συγχώρεσης. Λίγο καιρό μετά, η Ελπίδα θα γνωρίσει τον Άνθιμο, τον πρωτότοκο γιο της Βιολέτας και θα τον ερωτευτεί. Κάπως έτσι γράφονται οι σελίδες αυτού του μυθιστορήματος που δανείζεται από την αγωνία των ανθρώπινων σχέσεων, το άδυτο του χαρακτήρα τους, τις συμβάσεις της ζωής, τα στερεότυπά της. Είναι όλα αυτά που διαμορφώνουν το φέρσιμο της πρωταγωνίστριας, τις επιλογές, τις σιωπές της. Μια νύφη που δεν γέλασε, ένας τίτλος ταιριαστός στην γυναικεία ψυχολογία, στο κορίτσι και την γυναίκα που εκεί έξω διεκδικούν το μερίδιο της ευτυχίας που τους αναλογεί. Δυο ηλικίες που συναντιούνται, το ίδιο πρόσωπο πριν και μετά, η ίδια τραγωδία, μια κοινή, προσωπική μυθολογία, τα ηθικά χρέη και η καρδιά που δίνεται απλόχερα. Όλα ετούτα γράφουν λέξη προς λέξη τις σελίδες του μυθιστορήματος της κυρίας Θεοδώρας Παπαδοπούλου – Χαμουζά που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. Και που αναδεικνύει την δύσκολη υπόθεση της γλώσσας όταν δυο ψυχές πλησιάζουν, την γλώσσα που γυρεύει και εκείνη την ευκολία των εφήμερων σχέσεων, της ρηχής επιφάνειας αυτού εδώ του εκπτωτικού αιώνα. Όλων εκείνων που αρνείται η Ελπίδα καθώς στρέφει τα νώτα της προς τον ίδιο τον εαυτό της, σε μια παθητική χειρονομία, γεμάτη από εκείνη.

Η ιστορία της Ελπίδας δεν συνιστά παρά μια μικρή παρένθεση, το ρευστό υλικό της ζωής που δαπανάται εκεί έξω. Μοναδικό κέρδος η γνώση του εαυτού, εκείνο το μικρό παράθυρο που ανοίγει για να αποκαλύψει τον κόσμο δίχως προπλάσματα και προκαθορισμένες συμπεριφορές, τον κόσμο που μαστίζει ο φόβος του κενού, εκείνης της μοναξιάς που όλα τα εξαντλεί. Ένα κορίτσι ίδιο η Ελλάδα, που επιμένει και αγαπά και ακουμπάει στον χρόνο για να βρει τις απαντήσεις. Χτυπά το μέτωπό της αδιάκοπα πάνω στην ζωή που την συντρίβει, αποκαλύπτει τα μέσα της εκλέπτυνσης, τον βαθμό της ευαισθησίας που μια ιστορία ζωής έχει ανάγκη. Έχει για φυλαχτό της το όνομα ενός εραστή. Είναι οι σχέσεις που διαμορφώνουν την πλοκή, οι ιστορίες που ξεβάφουν σαν κουρέλια η μία μες στην άλλη.

Η κυρία Θεοδώρα Παπαδοπούλου – Χαμουζά διαθέτει, είτε ως συνείδηση επιστημονική, είτε πάλι ως αδιαμφισβήτητο, συγγραφικό ταλέντο την ικανότητα να ανάψει την σπίθα του ενδιαφέροντος μέσα από την αφήγηση μιας απλής ιστορίας, από εκείνες που γράφονται σε σπίτια με κιονόκρανα σε φωταγωγούς και απέραντη μοναξιά. Μες στο αχαλίνωτο και ακαθόριστο πέλαγο του χαρτιού, η επιστημονική κατάρτιση της δημιουργού εφευρίσκει τον τρόπο να μεταφέρει στις σελίδες του μυθιστορήματος τα προσωπικά θεωρήματα που ορίζουν την ζωή της Ελπίδας. Εντός της φέγγει κάτι σαν το μοναδικό φωτισμένο παράθυρο μιας απέραντης επαρχίας. Η μεθοδολογία των ανθρώπινων σχέσεων παρουσιάζεται και ερμηνεύεται και τελικά συντρίβεται μέσα από την ανθρώπινη επιλογή. Εκείνη που γεννιέται καθώς ο άνθρωπος συναντά τον εαυτό του κατά την διάρκεια της ατέρμονης πορείας, αυτού του ακαταμάχητου όγκου που με το όνομα χρόνος μας καταδιώκει.

Το σημείωμα μου ψιθυρίζει σκηνές από τα φιλμ του Αλμοδόβαρ. Εκείνα που καθιστούν τις ψυχές, δάκρυα ενός τραγουδιού. Που ξεσπούν στις παρυφές της σύγχρονης τραγωδίας, εκείνης που εξακολουθεί να γράφεται τηρώντας όλους τους κανόνες της δραματουργίας. Σαν την πρωτοβουλία της έκδοσης του Βακχικόν και την επιλογή της δημιουργού να μην παραλείψει τίποτε από τα πρόσωπα, κανένα στοιχείο από τους ρόλους αυτού του θιάσου. Η Νύφη που δεν Γέλασε αποτελεί ένα οδοιπορικό χαρακτήρων. Η εικονογραφία της απαντάται στο ρετάμπλο της νεοελληνικής βιογραφίας, στην ασώματη και νοερή επιθυμία που καθηλώνει, εξαγνίζει, καταργεί και εντείνεται. Την στιγμή που όλα λένε αντίο η Ελπίδα του βιβλίου, η Ελπίδα εκεί έξω, βάζει τον εαυτό της απέναντι στο χρέος και την πολιορκία, το πρόσωπό της προσφέρει, την καρδιά της ανταλλάζει. Η Ελπίδα της Θεοδώρας Παπαδοπούλου – Χαμουζά είναι ένα πυκνό ποίημα με ανομοιοκατάληκτες στροφές. Έτσι συνυπάρχουν οι άνθρωποι μεταξύ τους, πρόζες γραμμένες σε άλλους φωτισμούς. Είναι ένας καθρέφτης εκείνου του κανόνα που σημαδεύει το βίωμά μας. Όσα ζωγράφισε η Λεόνη Κατσαρού μα και εκείνα που δεν

κατοικούν ετούτη την ζωγραφιά, συνιστούν την πτυχολογία της ζωής, τον σκιοφωτισμό που αναμένεται να φωτίσει λίγο περισσότερο την γλαφυρότητα, την αφαίρεση που αρνείται την φλυαρία και έτσι φυσικά απεικονίζει τις σχέσεις των ανθρώπων.

Η Νύφη που δεν γέλασε. Της Θεοδώρας Παπαδοπούλου – Χαμουζά, από τις εκδόσεις Βακχικόν. Και πάντα ο έρωτας με το κατακόρυφο βάρος του.