***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

«Υπάρχουν τόποι

Προικισμένοι

Με απαράμιλλη

Γυμνότητα.

 

Τόποι

Που υπηρετούν

Το ελληνικό

Δημιουργικό

Κάλλος»

Κάθε φορά που πέφτει το χιόνι τρυφερό και ήμερο, φέρνω στο νου μου τα πενήντα χρόνια της φιγούρας που καθρεφτίζεται πάνω στα γυάλινα τα Γιάννενα. Και έπειτα βρίσκω μια ιδέα του χειμώνα, κάπως παλαιότερη και εξόχως τρυφερή, στην όψη του άτυχου Κώστα Κρυστάλλη που κοιμήθηκε για πάντα στην Άρτα του 1894. Τον συλλογιέμαι άρρωστο βαριά, να οραματίζεται το τραγούδι τ΄αργαλειού και να χαράζει στο χαρτί μαντήλια, πόθους, τρυγητές. Μες στον χιονιά που σβήνει τα χνάρια, πέτρινο τον βλέπω σημάδι στης πηγής το στένεμα. Δεν μου μιλά, μόνο υπομένει τις χαρακιές της παγωνιάς. Τα λόγια του είναι χειμωνιάτικα, ποιητικά, λόγια σοφού που πνίγηκε στις πέτρες. Και ύστερα παίρνω το μονοπάτι, μπαίνω στην Άρτα, πίσω μου νύχτες, κυκλώνες, τ΄άγριο σφύριγμα του ανέμου.

Ο Κώστας Κρυστάλλης αλάργεψε νέος πολύ και δεν έδωσε πλέριο το στίγμα που του αναλογούσε μες στην ποιητική συζήτηση του καιρού του. Ήρθαν όμως ξανά τα χρόνια που κουβαλούν την αυθεντία της αιωνιότητας και τον έδειξαν πάνω στα χωριά της Ηπείρου. Τον έδειξαν παιδί ακόμη, να βαδίζει στο καλντερίμι της δημοτικής ποίησης, ασκούμενος πάνω στο γράμμα και το πνεύμα. Εμβριθής μελετητής, παρέδωσε πλήθος άρθρων με λαογραφικό ενδιαφέρον και σημασία αντιστρόφως ανάλογη του νεαρού της ηλικίας του. Και καθώς σκάλιζε γράμμα το γράμμα, όπως παλιότερα χάραζαν το ψηφί και το ριγλί και το ωραίο μαργαριτάρι, την ίδια ζωή μοιράζονταν τα βουνά και τα ποτάμια. Οι λίμνες, οι ρεματιές, τα χάσματα. Το τραγούδι της σαίτας και το κύλημα του ροδανιού που υφαίνει την μοίρα αυτού εδώ του κόσμου ξεχώριζε ως ήχος μες στον φασαριόζικο αιώνα που πλησίαζε. Μαθημένος στην οικονομία του τοπίου, ποτέ δεν πίστεψε στις ρηχές διακοσμήσεις. Είχε βαθύ το καθήκον της ανθρωπιάς και το αίσθημά του βαρύ τον πλημμύριζε. Τίποτε να μην χαθεί,  καμιά γραμμή, κανένας τόπος, καμιά συνήθεια ιερή που δίνει το νόημα σε αυτόν τον χρόνο, τον ισοδύναμο της αιωνιότητας. Ο Κρυστάλλης θυμίζει εκείνους τους παλιούς Αργοναύτες που ταξιδεύουν μες στον κλειστό κύκλο του μύθου τους, ακραγγίζοντας τις γενικότητες, τις λαμπρές αφαιρέσεις. Ανήκει στις ψυχές τις αφοσιωμένες που φεύγουν πριν ολοκληρώσουν το έργο τους, έχοντας κατορθώσει κάτι ψηλότερο από καθήκον και χρέος. Μέσα του χτυπά η η ποιητική καρδιά της Δωδώνης και εκείνος, παιδί ακόμη, φαντάζει κάποιος που πασχίζει να περισώσει τον ύστατο χρησμό. Ο ποιητής της στάνης δεν είναι άλλος από την ρίζα του Χουλιάρα και του Γκανά, η φωνή του που ξαγρυπνά στις κορυφές. Ο Κρυστάλλης είναι το φιλέρημο τρυγόνι που μουρμουράει έναν σκοπό βιωματικό. Στην πλάκα του, που τώρα σημαδεύει το πατρικό του σπίτι, κάποιος θα γράψει εκείνο το αν οι θεοί φιλούσιν, αποθνήσκει.

Άμα περνούν οι νύχτες, την ώρα της πιο κλειστής καρδιάς, παίρνει τον δρόμο. Του μιλούν τα μαστροχώρια και τα πελέκια που πέφτουν πάνω στην πέτρα του συντρίβουν την ψυχή. Ίσαμε να τελειώσει ετούτη η νύχτα οι τεχνίτες θα της χαρίσουν την όψη του πελαργού, του φεγγαριού , ενός παιδιού, της παλιάς σελάνας. Σιγανά θα φτιάξουν από την αρχή όλους τους αγίους πάνω στο τέμπλο με τα μαρτύρια και το στεφάνι των μαλλιών τους. Ανάμεσά τους περνά θυσία ο ποιητής, ολότελα ξεχωρισμένος από όσα σημαίνουν οι κοσμικές φροντίδες και των ανθρώπων ο σκοπός, οι μάταιες ελπίδες τους. Ερωτόκριτοι και Χλόες κορίτσια κελαριστά με ένα γέλιο γεμάτο σπασμένα ποτήρια, τριγυρνούν χαράματα στην Κόνιτσα. Στο στήθος τους φορούν την τραχηλιά, δεινή η όψη των, με δαχτυλίδια στο σχήμα ολόχρυσων, περίαπτων ροδιών σπέρνουν τα χέρια τους στον άνεμο.

Ετούτος ο κόσμος που αξιώθηκε παιδιά τρυφερά σαν τον Κρυστάλλη δεν ανήκει πουθενά έξω από τον εαυτό του. Αυτός ο κόσμος, ο ανέσπερος και ο άγριος, σήμερον αναλογεί στους ποιητές, αύριο στα παιδιά, ποτέ πια σε κανέναν. Τον κουβαλούν στο Ντόρτμουντ και το Λεβερκούζεν οι κόρες και οι γιοι του Πωγωνίου, σωστό ασήμι που κοιμάται ετούτος ο κόσμος του Κρυστάλλη. Κόσμος που δένεται με τον δικό τους, επιστρατεύοντας γεφύρια τρεμάμενα και μια αίσθηση του χθόνιου, του υπόγειου ρυθμού, της μυθικής καθολικότητας που με καμιά ιστορία δεν συγγενεύει.

Υπάρχουν ποιητές που τραγούδησαν την ιδέα. Και άλλοι που πλανήθηκαν μιλώντας για την ζωή του ανθρώπου μες στην φύση και την θαυμαστή οντολογία. Και ανάμεσά τους εκείνοι οι λίγοι, οι όμοιοι του Κρυστάλλη που αντίκρισαν τα Γιάννενα γυάλινα και υπάρχουν παντού μες στα μέρη και τα πρόσωπα που αγάπησαν περισσότερο. Θυμίζουν χρονικά έτσι όπως αντηχούν μέσα από τα υπόγεια στρώματα υπηρετώντας το γνώριμο, κρυπτόν Σκολείον, κρατώντας αστείρευτη την αγάπη για τα φεγγάρια που παγώσανε. Για έναν κόσμο γέρικο και γκρίζο και περήφανο πολύ, σαν την Ήπειρο, την φτωχή παραμάνα της Ελλάδας, το ίδιο τ΄αποτρύγι της. Αυτός είναι ο κόσμος του Κώστα Κρυστάλλη, γέννημα παραμυθιού και δοξασία του λίθου, που επιστρέφει πάντα ύστερα από τόσες ανακωχές. Ένα πανόραμα φέγγει σε όλη εκείνη την άγια, ελληνική ύπαιθρο μέσα από το ανοιγμένο παράθυρο του φευγαλέου ποιητή Κ. Κρυστάλλη. 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.