Με αφορμή τον ξενιτεμό, γράφει η Λεύκη Σαραντινού [Τα τεμάχια, Χρύσα Μαστροδήμου]

24 February 2021

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Τα τεμάχια, Χρύσα Μαστροδήμου, Εκδόσεις Βακχικόν

Ένα μυθιστόρημα για τη μετανάστευση και τον πόνο της ξενιτιάς είναι το νέο βιβλίο της Χρύσας Μαστοροδήμου με τον, αινιγματικό εκ πρώτης όψεως, τίτλο “Τα τεμάχια”.

“Τεμάχια” ονόμαζαν οι Γερμανοί τους Έλληνες που μετανάστευαν στη χώρα τους κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70. Η Χρύσα Μαστροδήμου επιλέγει να αφηγηθεί την πικρία του αποχωρισμού από την πατρική γη μέσω της μυθιστορηματικής βιογραφίας της Κατερίνας, μιας γυναίκας που έζησε την ξενιτιά από πρώτο χέρι για να ξαναζήσει το ίδιο μέσω της μετανάστευσης των δύο παιδιών της, στη νέα χιλιετία, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που πλήττει τη χώρα μας.

Αυτή η αναλογία μεταξύ των δύο κυμάτων της μετανάστευσης, των δεκαετιών ’60-’70 και του 2010 μας βάζει σε σκέψεις σχετικά με το κατά πόσον ήταν τελικά αληθινή ή έωλη η ανάπτυξη της χώρας μας τις δεκαετίες που ακολούθησαν την πτώση της δικτατορίας. Επίσης μας κάνει να αναλογιστούμε αν η θεώρηση της επαναλαμβανόμενης και κυκλικής Ιστορίας αποδεικνύεται σωστή, για ορισμένες τουλάχιστον περιστάσεις.

Με αφορμή την είδηση για τον επικείμενο ξενιτεμό και του δεύτερου γιου και της οικογένειάς του, η Κατερίνα, μια ηλικιωμένη γυναίκα άνω των ογδόντα, προβαίνει σε μία αναδρομή της ζωής της, μέσα από την οποία μας αφηγείται τα δύσκολα παιδικά χρόνια της σε ένα χωριό της Θεσσαλίας, όπου η φτώχεια και η σκληρή δουλειά ήταν για όλους ο κανόνας.

Η Κατερίνα είναι μία γυναίκα η οποία ήθελε διακαώς να μορφωθεί και να ξεφύγει από στενά αγροτικά δεσμά, τις απαρχαιωμένες αντιλήψεις του χωριού της και τα επιβεβλημένα προξενιά. Δεν τα καταφέρνει και καταλήγει να ονειρεύεται έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά της, ευχόμενη να μην ζήσουν και αυτά τις δυσκολίες που εκείνη έζησε.

Η πρωταγωνίστρια θα μας περιγράψει, μέσα από την πένα της Χρύσας Μαστοροδήμου, τα δύσκολα χρόνια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου, για να καταλήξει στον επώδυνο ξενιτεμό της, της ίδιας και του άντρα της, του Μανώλη, στη Γερμανία μετά τον πόλεμο. Επρόκειτο για έναν ξενιτεμό ο οποίος τη στιγμάτισε, αφού αναγκάστηκε να αφήσει πίσω στο χωριό της, στα χέρια της μητέρας της, τον μικρό πρωτότοκο γιο της για δύο ολόκληρα χρόνια.

Με τη μεταπολίτευση φαίνεται να ξεπροβάλλει δειλά δειλά ο ήλιος για τους φτωχούς και καταταλαιπωρημένους χωρικούς της επαρχίας και αυτό γίνεται με την ηλεκτροδότηση, την υδροδότηση και με την εισβολή της τεχνολογίας στη ζωή τους. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για την Κατερίνα, η οποία θα απολαύσει στο μέγιστο τα οφέλη του ανερχόμενου κύματος της αστικοποίησης όταν θα μετακομίσει με την οικογένειά της στη Θεσσαλονίκη. Θα εξακολουθήσει όμως να δουλεύει και τότε σκληρά, καθώς έχει μεγαλώσει με τον φόβο ότι η σχετικά άνετη ζωή μπορεί να εξαφανιστεί εν ριπή οφθαλμού, κυριολεκτικά εν μία νυκτί. Και όπως αποδεικνύεται κατά τη νέα χιλιετία, δεν έχει, δυστυχώς, άδικο.

Πάνω από τις σελίδες του βιβλίου πλανάται σαν φάντασμα ένα αντιγερμανικό αίσθημα, καθώς και η οργή για την ευθύνη που έχουν οι πολιτικοί και οι δυνατοί για τα βάσανα των φτωχών και των σκληρά εργαζομένων αυτής της χώρας. Πρόκειται για μία αναδρομή στις ζωές μιας γενιάς η οποία σήμερα χάνεται, της γενιάς εκείνων που ήταν παιδιά στο ’40 και πέτυχαν να ζήσουν σε όλα τα κομβικά γεγονότα του αιώνα που έφυγε.

Το βιβλίο παρουσιάζει ιστορικό και λαογραφικό ενδιαφέρον, αφού, πλην των πολιτικών ιστορικών γεγονότων και την επιρροή τους στις ζωές των απλών ανθρώπων, περιλαμβάνει αυτούσια διαγγέλματα σημαντικών πολιτικών προσώπων κατά τη διάρκεια της Κατοχής και της Δικτατορίας, όσο και δημοτικά τραγούδια και ποιήματα του λαού. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι παρουσιάζονται οι δυσκολίες τις οποίες συνάντησαν στην Κατοχή, όχι οι Αθηναίοι και οι άνθρωποι των πόλεων, όπως γίνεται κατά κόρον, αλλά οι άνθρωποι της επαρχίας, οι οποίοι μπορεί να μην πείνασαν τόσο, είχαν όμως να αντιμετωπίσουν άλλου είδους δυσκολίες.

Όλα αυτά σε ένα πόνημα εξαιρετικά καλογραμμένο και στρωτό στην ανάγνωση, το οποίο, χωρίς να αναλίσκεται σε κουραστικές περιγραφές, δίνει, εντούτοις, βάση και την πρέπουσα σημασία στα αισθήματα των ηρώων του.