Please enable JavaScript to view the comments powered by Disqus.

 

Άμεση συνέπεια του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 στην ελληνική λογοτεχνία ήταν η επιβολή προληπτικής λογοκρισίας, που παρέμεινε σε ισχύ για τα δυόμισι πρώτα χρόνια της Χούντας. Οι περισσότεροι από τους καθιερωμένους συγγραφείς αποφάσισαν να μη δημοσιεύσουν καθόλου κάτω από αυτές τις συνθήκες. Ωστόσο λίγοι μόνο από αυτούς, όσοι είχαν ήδη επιλέξει να μείνουν μακριά από την πολιτική, δημοσίευσαν έργα τους, οι ποιητές Ν. Καρούζος ( Πενθήματα , 1969) και Γ. Θέμελης (Ποιήματα, 1969). Άλλοι όπως ο Ελύτης , δημοσίευσαν το έργο τους στο εξωτερικό. Το Νοέμβριο του 1969 η πολιτική λογοκρισία καταργήθηκε, για να αντικατασταθεί από το «Νόμο περί Τύπου», ο οποίος υποχρέωνε τους εκδότες, τους συντάκτες και τους συγγραφείς να ασκούν οι ίδιοι λογοκρισία στο έργο τους, ώστε να είναι σύμφωνο με το πνεύμα της «Επανάστασης της 21ης Απριλίου». Μία από τις πιο γνωστές διατάξεις αυτού του νόμου ήταν η εξής:

«Κάθε τίτλος ή επικεφαλίδα έπρεπε να ανταποκρίνεται επακριβώς στο περιεχόμενο του κειμένου που ακολουθούσε.»

Οι συγγραφείς εκμεταλλεύτηκαν αυτή τη διάταξη, που σημάδεψε την κατοπινή ελληνική λογοτεχνική παραγωγή. Τον Ιούλιο του 1970 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος ένας τόμος του οποίου ο τίτλος Δεκαοχτώ κείμενα ήταν απολύτως σύμφωνος με το γράμμα του νόμου. Την ίδια στιγμή όμως υπονόμευε το πνεύμα του, αφού δεν έδινε καμία πληροφορία για  καθεαυτό το περιεχόμενο των κειμένων. Τα Δεκαοχτώ κείμενα ήταν η πρώτη συλλογική έκδοση, τιμητική θέση σε αυτή την έκδοση δόθηκε στο ποίημα του Σεφέρη «Οι γάτες τ’ Άι Νικόλα», που ο ποιητής είχε σχεδιάσει πριν δεκαπέντε χρόνια. Στους στίχους αυτούς αναφέρονταν υπαινικτικά οι διαβρωτικές συνέπειες του κακού στο σώμα της πολιτικής και η αδιαφορία όσων παρακολουθούν απαθείς. Στον τόμο περιέχονται ποιήματα των Τάκη Σινόπουλου, Μανόλη Αναγνωστάκη και Λίνας Κάσδαγλη, διηγήματα ή αποσπάσματα από πεζά των Σπύρου Πλασκοβίτη, Αλέξανδρου Κοτζιά, Ρόδη Ρούφου, Γιώργου Χειμωνά, Θανάση Βαλτινού κ.α.. Εκτός από τα ποιήματα και τα πεζά στα Δεκαοχτώ κείμενα συμπεριλήφθηκαν δοκίμια των Α. Αργυρίου και Δ. Ν. Μαρωνίτη, καθώς και οι προσωπικές καταθέσεις της Νόρας Αναγνωστάκη και του Νίκου Κάσδαγλη.

Το 1971 κυκλοφόρησε ο τόμος Έξι ποιητές ( Κατερίνα Αγγελάκη Ρούκ, Δημήτρης Ποταμίτης, Λεφτέρης Πούλιος, Νανά Ησαΐα, Τάσος Δενέγρης, Βασίλης Στεριάδης). Η έκδοση αυτή μπορεί να διαβαστεί ως τόμος διαμαρτυρίας λιγότερο πολιτικής και περισσότερο οικουμενικής από αυτή της προηγούμενης γενιάς στα Δεκαοχτώ κείμενα και τις μεθεπόμενες συλλογικές εκδόσεις. Το ίδιο ισχύει και για αρκετές προσωπικές συλλογές που κυκλοφόρησαν την ίδια εποχή : Τα Διόδια της Τζένης Μαστοράκη, το Πεδίον του Άρεως του Νάσου Βαγενα, το Πλην εύχαρις της Ρέας Γαλανάκη κ.α.

Η άρση της προληπτικής λογοκρισίας το 1969 και της άρνησης των καταξιωμένων συγγραφέων να δημοσιεύσουν κείμενα τους δεν άνοιξε αυτομάτως το δρόμο σε μια νέα «γενιά». Ωστόσο τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας κυκλοφόρησαν το μυθιστόρημα Λοιμός του Αντρέα Φραγκιά, το οποίο είχε ολοκληρωθεί πριν το 1967, και διάφορες συλλογές με διηγήματα γνωστών πεζογράφων της περασμένης δεκαετίας, όπως Τα ρέστα (1972) του Κώστα Ταχτσή, Το διαβατήριο (1973) του Αντώνη Σαμαράκη, ενώ στον τόμο Το συρματόπλεγμα (1975) του Σπύρου Πλασκοβίτη συγκεντρώθηκαν ιστορίες που είχε γράψει ο συγγραφέας, όταν ήταν στη φυλακή στη διάρκεια της δικτατορίας. Σε συζήτηση που οργάνωσε το περιοδικό Διαβάζω το 1973 για την μεταπολεμική πεζογραφία ο Αλέξης Ζήρας, κριτικός και μεταφραστής, αναφέρει συγκεκριμένα :

«Οι νεώτεροι πεζογράφοι δεν έχουν πια τη μαστοριά που είχαν οι παλιότεροι, μπορεί και να μη δίνουν σημασία στην καλλιέπεια της έκφρασής τους, ωστόσο σαν αντίβαρο έχουν τη συνεπέστερη στράτευση τους απέναντι στην πολιτική σημασία που έχουν τα καθημερινά βιώματα τους και στα αντίστοιχα φανερώματα που έχουν στην κοινωνική και ατομική μας ζωή.»

Σωτήρης Γάκος

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png

This image has an empty alt attribute; its file name is sep-lit-1024x59.png
ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ
latestpopular