***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Ο ανήφορος,  Νίκος Καζαντζάκης,  Εκδόσεις Διόπτρα

Στο πλαίσιο της επανέκδοσης όλου του έργου του Νίκου Καζαντζάκη από τις εκδ. Διόπτρα κυκλοφόρησε Ο ανήφορος, 75 χρόνια μετά τη συγγραφή του από τον μεγάλο δημιουργό. Αναντίλεκτα, η κυκλοφορία του ανέκδοτου έργου του μεγάλου Έλληνα στοχαστή και συγγραφέα, Νίκου Καζαντζάκη αποτελεί το μεγάλο εκδοτικό γεγονός της χρονιάς. Ένα κλασικό έργο, ίσως το πιο εσωτερικό του Καζαντζάκη, ένα βιβλίο γραμμένο λίγο μετά το Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά με παρόντες τους μεγάλους καζαντζακικούς στοχασμούς για την ανθρωπιά, τον άνθρωπο, την ανάταση της ψυχής, την έκσταση της προσωπικής λύτρωσης και εντέλει της κάθαρσης μέσα σε ένα  βαθιά αντιπολεμικό κείμενο. Ένα μυθιστόρημα που θα ενθουσιάσει τους αναγνώστες για τη δύναμη μιας λαγαρής σκέψης που επιστρέφει ύστερα από τόσα χρόνια για να αναδείξει και πάλι τον άνθρωπο.

Αν θέλαμε να εντάξουμε τον Ανήφορο σε ένα συγκεκριμένο λογοτεχνικό πλαίσιο που αφορά στα έργα του μεγάλου δημιουργού θα λέγαμε ότι μαζί με την Αναφορά στον Γκρέκο και την Ασκητική αποτελεί μια άτυπη τριλογία. Από τη βαθιά φιλοσοφική διάσταση της Ασκητικής, έργο που ο Καζαντζάκης επρόκειτο να εντάξει στο τέλος του Ανήφορου και την αυτοβιογραφική αφήγηση της Αναφοράς στον Γκρέκο ο Καζαντζάκης στον Ανήφορό του μοιάζει να συναρμολογεί στοιχεία που θα τον οδηγήσουν αργότερα στην Αναφορά στον Γκρέκο, στοιχεία που εντάσσονται πλήρως στο καζαντζακικό στοχασμό.

Έχοντας συναισθανθεί το χρέος για το οποίο μιλάει σε όλο του το έργο ο Καζαντζάκης, το χρέος να μετουσιώσει κανείς τη σάρκα σε πνεύμα, γράφει αυτό το βιβλίο θέλοντας να δημιουργήσει ένα μυθιστορηματικό μανιφέστο της ιδεολογίας του και το πετυχαίνει μέσα από μια αφήγηση συμπαγή, που προσδιορίζει την ποιητική του υφή χάρη στη γλωσσική αγωγή που επιλέγει.

Το μυθιστόρημα αυτό γράφτηκε την εποχή που ο Καζαντζάκης φεύγει στο εξωτερικό, μια εποχή κατά την οποία έχει αποφασίσει ότι πρέπει να φτάσει το έργο του σε όλο τον κόσμο και να διεκδικήσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας, ένας πόθος που έμελλε να τον στοιχειώσει χωρίς ποτέ να ευοδωθεί. Πρόκειται για το 1946, ο πόλεμος έχει μόλις τελειώσει και ο Καζαντζάκης μεταβαίνει στην Κρήτη, ως επίσημος απεσταλμένος, για να καταγράψει τις απώλειες και τις φρικωδίες των Γερμανών στα χωριά της Κρήτης. Τότε, βαθιά συγκλονισμένος από τα αποτελέσματα ενός τραγικού πολέμου, γράφει και τον Ανήφορο.

Εξαιρετικά κατατοπιστικός για τις συνθήκες της συγγραφής αυτού του βιβλίου είναι ο πρόλογος τον οποίο υπογράφει ο Νίκος Μαθιουδάκης, γνωστός μελετητής του έργου του Νίκου Καζαντζάκη και πρώην επιμελητής των εκδόσεων Καζαντζάκη και η Παρασκευή Βασιλειάδη. Ο αναγνώστης μπορεί εκεί να βρει στοιχεία για τη ζωή του δημιουργού και επίσης να δει το χωροχρονικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται ο Ανήφορος και τι ακριβώς σημαίνει αυτό για το ίδιο το έργο. Παράλληλα, γίνεται εκτενής αναφορά στο γιατί έμεινε ανέκδοτο αυτό το έργο, γιατί μας ενδιαφέρει σήμερα και φωτίζει τη θέση του βιβλίου αυτού στο καζαντζακικό γίγνεσθαι, ένα σύμπαν που όσο περισσότερο μελετά κανείς τόσο περισσότερο κατανοεί τις διαστάσεις του στοχασμού του μεγάλου διανοητή μέσα στην εργογραφία του. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου να γίνεται η αφορμή για μια σοβαρή μελέτη στο έργο και τη ζωή του Νίκου Καζαντζάκη.

Ο συγγραφέας του Ανήφορου γράφει το βιβλίο αυτό λίγο μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και στις σελίδες του θίγει σημαντικούς προβληματισμούς για τον πόλεμο και τη βαρβαρότητά του, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης αλλά και τη γενναιότητα των Κρητικών και την Αντίστασή τους. Το μυθιστόρημα γίνεται ένα παλίμψηστο για την αδελφοσύνη και την αντίσταση σε ό,τι επιβουλεύεται εν τέλει τον ίδιο τον άνθρωπο. Στις σελίδες του δεν παραλείπεται η υπαρξιακή αγωνία που σημάδεψε τον Καζαντζάκη, η πίστη στο αιώνιο και το άδηλο, στην αθέατη συμπαντική αρμονία της ψυχής. Με τη χαρακτηριστική ποιητική γραμματική του Καζαντζάκη ο αναγνώστης θα ανακαλύψει για μια ακόμη φορά τις αρχές του υπαρξισμού που διέπουν τον βίο και τα έργα του. Ο άνθρωπος έχει ευθύνη για ό,τι συμβαίνει κι αυτή η ευθύνη είναι χρέος του, όπως χρέος του είναι να αλλάξει τον εαυτό του και τον κόσμο, να μετουσιωθεί σε πνεύμα ακολουθώντας τον μεγάλο προσωπικό του ανήφορο. Ο ήρωάς του ο Κοσμάς νιώθει ότι έχει φτάσει η ώρα και για εκείνον να απεκδυθεί τον παλιό του εαυτό και να περάσει στη δράση. Είναι ένας άνθρωπος μορφωμένος, παντρεμένος με την Εβραία Νοεμή έχει επιστρέψει στην Κρήτη μετά τον θάνατο του πατέρα του και πηγαίνει να γνωρίσει τη γυναίκα του στον παππού του όταν πλέον βρίσκεται κι αυτός στο νεκροκρέβατό του. Η τραυματική εικόνα μιας κατεστραμμένης από τους Γερμανούς Κρήτης και όλα όσα θα ακούσει από τους καπετάνιους που αναζητούν την ουσία της ζωής θα τον στρέψουν σε ένα ταξίδι στην Αγγλία, εκεί όπου θα αναμετρηθεί με την αλλαγή τους κόσμου, η οποία δε θα έρθει μέσα από κείμενα συγγραφέων αλλά από την προσωπική δράση του καθενός, και θα κληθεί να αντιμετωπίσει μεγάλες απώλειες. Μόνος δρόμος το ανηφορικό μονοπάτι που θα τον οδηγήσει σε μια νέα υπαρκτική εξελικτική και θα φέρει την ελπίδα. Ο Καζαντζάκης βρίσκεται μπροστά στα ολέθρια αποτελέσματα ενός πολέμου. Βλέπει την τραγωδία που έμεινε από το πέρασμά του και αγωνιά καταθέτοντας σε ένα αντιπολεμικό μανιφέστο τη θέση του για τον τρόπο που θα έρθει η σωτηρία, μονάχα μέσα από την προσωπική και συλλογική πνευματική αφύπνιση. Από την νέα ηθική του μαχόμενου πνεύματος, ενός πνεύματος που ακάματα προσπαθεί να φέρει την επανάσταση της γνώσης, της αυτογνωσίας, του προσωπικού ηθικού χρέους απέναντι στον άνθρωπο.

Ο Ανήφορος είναι ένα έργο που όποιος το διαβάσει θα κατανοήσει περισσότερο την Ασκητική και όλο εκείνο το ιδεαλιστικό και φιλοσοφικό φορτίο που φέρει, άλλωστε η Ασκητική προοριζόταν να είναι το μεγάλο έργο που γράφει ο Κοσμάς σε μια προσπάθεια να αλλάξει τον κόσμο μέσα από το όραμα για την επαναδραστηριοποίηση του ανθρώπου μακριά από τον εφησυχασμό και την κοινωνική απραγία.

Είναι κρίμα που έως σήμερα δεν είχαμε διαβάσει αυτό το έργο του Νίκου Καζαντζάκη. Θα μπορούσε να λειτουργήσει ως το κλειδί για να ξεκλειδώσει κανείς τους μεγάλους οραματισμούς και τις κοινωνικοφιλοσοφικές απόψεις του, ώστε να μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα και ευκολότερα τη σκέψη του, όπως ξεδιπλώνεται στην Ασκητική. Πιθανώς ο ίδιος ο δημιουργός να θεωρούσε πως το έργο αυτό υπολείπεται γι’ αυτό και χρησιμοποίησε αποσπασματικά υλικό από το συγκεκριμένο βιβλίο σε άλλα έργα του. Το βέβαιο είναι ότι οι λάτρεις της Καζαντζακικής συγγραφικής ορμής θα βρουν σε αυτό έναν πακτωλό ιδεολογικών οραμάτων και τη γλωσσική αισθητική του δημιουργού που αγάπησαν. Θα ακούσουν ρωμαλέα τη δύναμη της σκέψης του να κορυφώνεται εκ νέου σε ένα διαχρονικό αντιπολεμικό κείμενο με στόχο τη συλλογική αφύπνιση των επερχόμενων γενεών και την ανάδειξη της ανθρωπιστικής δυνατότητας στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου και θα συγκινηθεί με τη δύναμη που έχει ο λόγος ενός συγγραφέα να επιστρέφει από το παρελθόν και να ξαναδείχνει την ορατότητα νέων οριζόντων.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.