Παίζει ἀπόψε τὸ φεγγάρι [Μιλτιάδης Μαλακάσης]

13 June 2022

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

[…και το φεγγάρι,

πέρα από εντυπώσεις και

κριτικές θα την ακολουθήσει στο σπίτι,

στα βάθη του δωματίου,

πάνω στο σώμα της…]

Παίζει ἀπόψε τὸ φεγγάρι

Παίζει ἀπόψε τὸ φεγγάρι
Μέσα στὴν κληματαριά,
Ποὖναι νὰ τὸ πιεῖς, ἀλήθεια,
Στὸ ποτήρι,

Και είναι κιόλας αργά για ένα τέτοιο ποίημα πια. Κυρίως επειδή το φεγγάρι το κατάπιανε αμέτρητα φώτα μες στις Βαβέλ της εποχής. Όσο για τις κληματαριές αυτές σπανίζουν τόσο αθεράπευτα πια, όσο και δυο καλοί στίχοι ή μια αγάπη χωρίς αντίκρισμα. Σπανίζουν οι φωνές σαν του Μαλακάση που ένας Θεός γνωρίζει πώς φθάνει απόψε ως την φωνή αυτού εδώ του σημειώματος. Ίσως γιατί κάθε παλιό διαθέτει την απαραίτητη σοφία που χρειάζονται οι τεμπέλικες ώρες του Σαββάτου, ίσως πάλι επειδή στην γραφή του συναντά κανείς μερικά ξεχωριστά θαύματα. Όπως αυτό το αθώο τραγουδάκι που αν και το είδες τόσες χιλιάδες φορές, βρέθηκε μονάχα εκείνος για να το πει. Εκείνος που με έναν ύστατο υπαινιγμό κατόρθωσε να αλλάξει την πλοκή. Κατάφερε να παραχωρήσει στην σκηνογραφία μια αιτία ύπαρξης, στέριωσε έναν έρωτα, μια εκκρεμή απάντηση από τις στροφές του. Άφησε έναν έρωτα να ανεμίζει στην άκρη του στίχου, στην κόχη των αποσιωπητικών του. Αυτών που μιλούν για πράγματα ανομολόγητα, που στέκουν στο άλλο άκρο του τρομερού και του συνηθισμένου, πράγματα που κλονίζουν τις ψυχές και κάνουν τον κόσμο να ριγά κάτω από στρώματα σκόνης, μες σε στροβίλους αδύνατων ταχυτήτων.

Όσο γιατί φέγγει δίπλα σε ένα παραθύρι και ευθύς μια ιστορία βγάζει το πρώτο της κλάμα. Που σημαίνει πως σε ένα φωτισμένο παράθυρο στην άκρη αυτού του κόσμου, βρίσκει άσυλο μια αγάπη. Η νύχτα γυρεύει απαντοχή και την βρίσκει σε αυτό το τραγουδάκι. Μια ακουαρέλα του Σεζάν, το σύθαμπο του Γκωγκέν, γέννημα από δάση εξωτικά, μερικές αδρές γραμμές δίχως τέλος, σαν τις μολυβιές που αφήνουν ένα υπόλοιπο, μια υποψία στην άκρη του χαρτιού .

Και όλα γίνονται ποιητικά και το παραθύρι κρατά στην άλλη άκρη του σύμπαντος μια μετάφραση της ομορφιάς. Εκείνος που βασανίζεται, εκείνη που διαβάζει ένα γράμμα, ξανά και ξανά ώσπου να αγγίξει το χέρι που γράφει σε ένα από τα μέτωπα του κόσμου, μια άδεια ώρα καλοκαιρινή, με το φορτίο του κόσμου βαρύ και δυσανάλογο. Σε μια τέτοια σκηνή μπορεί κανείς να πεθάνει για λίγο, μπορείς να πεις την νύχτα τρελή με φρέσκα μυρωδιά περιβολιού και φόντο το φεγγάρι, αιώνιο, ίδιο στο όνειρο και την ζήση. Ένα γύφτικο φεγγάρι, σχεδόν σαν ψεύτικο, -ίσως η καλύτερη εκδοχή αυτού του κόσμου να είναι η κάλπικη -, ένας νέος που καίγεται, η νύχτα που ουρλιάζει με χιλιάδες τρόπους, τα πουλιά που αποκοιμιούνται, μια ψυχή κάτω από το φως της κάμαρης, άνθρωποι που αναρρώνουν. Από έρωτα.

Κι ὄχι τόσο γιατὶ παίζει
Στὴν κληματαριά,
Ὅσο γιατὶ φέγγει δίπλα
Σ᾿ ἕνα παραθύρι…

(Ὧρες)

Είναι τόσα όσα εννοούνται στο τραγουδάκι του Μαλακάση. Είναι και άλλα, σφραγισμένα για πάντα στην νεκρή καρδιά του ποιητή που πέρασε στην αιωνιότητα του μακρινό 1943. Κοιτώντας μέσα από εκείνο το παράθυρο είναι σαν να βλέπεις μέσα από νερό. Η φιλοσοφία δυσκολεύεται εκεί που η ποίηση με μια κληματαριά και ένα φεγγάρι μπορεί και λέει τόσα πολλά περισσότερα, λέει για την τρικυμισμένη ψυχή του ποιητή που θα είχε πληγωθεί τόσο από την μοναξιά, έτσι για να εξυπηρετήσει τα αυθαίρετα συμπεράσματα αυτού του σημειώματος. Όμως όλα επιτρέπονται τα Σάββατα για το κουρασμένο πλήθος εκεί έξω που συναντά την αστική βλάστηση, ολότελα απομαγεμένη πια, που δεν γνωρίζει από βραδινούς ουρανούς και καταιγίδες στους ορίζοντες.

Και όμως ζει ολότελα δοσμένο στον ωραίο και ηδονικό κίνδυνο που τραγουδά ο Μιλτιάδης Μαλακάσης σε δυο στροφές, σε δυο αναπνοές. Η σκηνογραφία του δεν είναι ξένη για τον μεροκαματιάρη που ονειρεύτηκε λίγο ποιητικά σε μια ανάπαυλα της σκληρής του εργασίας, κάτι σημαίνει για τα σπίτια στα προάστια που έχουν όλες τις ανέσεις εκτός από έρωτα. Δεν είναι ολότελα ξένη για την πόλη εκεί έξω που προλαβαίνει κατά τόπους, σε μέρη νησιά, βαθιά μες στις αρτηρίες των δρόμων να ξαναπεί το τραγούδι του ποιητή, να πει για την κληματαριά και το φεγγάρι σε εμάς, τους ανίδεους. Να πει κάτι μες στο σκοτάδι που βάθυνε για τα λόγια, να βρει να πει δυο φράσεις για την καλοκαιρινή εποχή της αγάπης.

Ο Μιλτιάδης Μαλακάσης γεννήθηκε το 1869 στο Μεσολόγγι. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια. Φοίτησε στην Νομική Σχολή για χατίρι της οικογένειάς του και κατόπιν εξαντλητικών πιέσεων. Ο Ζαν Μωρεάς, η ποίηση και η λογοτεχνία τον είχαν ήδη κερδίσει. Στις μέρες μας είναι περισσότερο γνωστός για την αναφορά του ποιήματος του Κώστα Καρυωτάκη Μικρή ασυμφωνία σε Α μείζον. Η ειρωνική διάθεση που του αποδόθηκε από μερίδα των κριτικών στιγμάτισε το έργο του που όμως κατορθώνει να βάλει στην ποίηση τα πιο ταπεινά πράγματα, κλιμακώνοντας με τον ρυθμό το ανηφορικό μονοπάτι που οδηγεί στην ομορφιά. Κάπως έτσι κερδίζει στα σημεία το μικρό του τραγουδάκι, που αφήνει μια υποψία αιωνιότητας έτσι όπως κυλά το φεγγάρι από τις κληματαριές στα χέρια σου και έπειτα στον κόσμο έξω, τον ανυποψίαστο.

Κάποιος φαντάστηκε αυτήν την εποχή με πρόσωπο αλόγου βυθισμένο στο νερό που άξαφνα νιώθει την μυρωδιά του ανέμου και σκιρτά, νοσταλγώντας την δεοντολογία της ζωής. Έτσι ξυπνούμε και νιώθουμε βαθιά τους ταπεινούς στίχους του Παίζει Απόψε το Φεγγάρι του ποιητή Μιλτιάδη Μαλακάση.

Η νύχτα εν τω μεταξύ, ετοιμάζεται να φορεθεί σαν ροδόμαυρο κόσμημα, εκεί έξω. Σε λίγο οι στίχοι του μικρού ποιήματος θα συνιστούν μια στέρεα πιθανότητα.