***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ, Ίνγκα Ζολούντε, Εκδόσεις Βακχικόν

Από τη μακρινή και πανέμορφη Ρίγα, η πεζογράφος Ίνγκα Ζολούντε (Inga Žolude,1984), σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Νοτίου Ιλινόις. Έλαβε το μεταπτυχιακό της στα αγγλικά από το Πανεπιστήμιο της Λετονίας από το οποίο απέκτησε και το διδακτορικό της. Ασχολείται με την κριτικογραφία, είναι μέλος της Ένωσης Λετονών Συγγραφέων και τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Πέραν των άλλων διακρίσεων, η Ίνγκα Ζολούντε το 2011 έλαβε το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη συλλογή διηγημάτων της Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Βακχικόν (2021) στα ελληνικά, στην πολύ καλή απόδοση της Μαριάννας Αβούρη.

Το έργο της Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ περιλαμβάνει δώδεκα διηγήματα. Πρόκειται για συλλογή κυρίως από ελεγείες. Μια σπουδή στον θάνατο, με γεγονότα κυρίως βιωματικά, όπως ο θάνατος του παππού, η απώλεια του συντρόφου της μητέρας, η προτροπή μιας συμπατριώτισσάς της καλλιτέχνιδας να καταγράψει την ιστορία του παιδιού της που δολοφονήθηκε.

Αυτό το βιβλίο είναι περισσότερο μια επικοινωνία μεταξύ του εαυτού μου και των ανθρώπων που «έφυγαν», δηλώνει σε συνέντευξή της η συγγραφέας. Το έγραψα έχοντας κατά νου μερικούς από τους πιο κοντινούς ανθρώπους στη ζωή μου που πέθαναν, ξεκινώντας από τον παππού μου, του οποίου την κηδεία παρακολούθησα ως κορίτσι. Συνειδητοποίησα ότι δεν θα συναντηθούμε ποτέ ξανά, ότι δεν μπορούμε να προχωρήσουμε, να μεγαλώσουμε και να γεράσουμε στη σχέση μας, επειδή αυτή τερματίζεται. Και υπήρχαν τόσα πράγματα που δεν θα μπορούσα ποτέ πια να του πω… Έτσι εφηύρα αυτό το βιβλίο ως μέσο για να συνεχίσουμε τις ιστορίες, τις συζητήσεις, τις αναμνήσεις μας, να είμαστε μέρος της ζωής του άλλου.[i]

Στα διηγήματά της η Ζολούντε περιγράφει καθημερινά συμβάντα που βιώνει ο άνθρωπος στις αχανείς μεγαλουπόλεις ή στην εξοχή, ζώντας μόνος, σε κοινωνίες τυποποιημένες, με συμβάσεις και λειτουργίες από τις οποίες έχει χαθεί η ανθρωπιά. Εισχωρεί στους δαιδαλώδεις διαδρόμους της ψυχής και με τις επαναλήψεις, την εστίαση στο ανούσιο, ακόμη και το ανορθολογικό, πλέκει ένα κλειστοφοβικό νήμα γύρω από τους ήρωες.

Οι μυθοπλασίες, παρότι διαφορετικές, δίνουν την αίσθηση μιας ολότητας που αναπαριστά τη ζωή, γιατί ο αφηγηματικός ιστός ξετυλίγεται με επαναφορά κάποιων ηρώων και πρωταγωνίστρια την αφηγήτρια στο τελευταίο διήγημα. Στις ιστορίες ενσωματώνει και το βιβλίο των νεκρών στο οποίο πρωτοστατεί η μνήμη, με τις οικογενειακές φωτογραφίες, τα πορτρέτα των συγγενών, την παιδική ηλικία, τις παρέες, τους φίλους.

Η Ζολούντε παρατηρεί με τρόπο καίριο τον περιβάλλοντα χώρο. Αναπλάθει το ιστορικό και πολιτικό περιβάλλον της Λετονίας, την πανίδα, τη χλωρίδα. Υπαινίσσεται ζητήματα της χώρας, όπως τη διγλωσσία, την παρουσία των Ρώσων, τη μετανάστευση των Λετονών λόγω της οικονομικής κρίσης στην Αγγλία και την Ιρλανδία –τις χώρες των μανιταριών και της φράουλας, όπως τις ονομάζει.

Με λεπτομερείς και ολοζώντανες περιγραφές αναπαριστά τις καθημερινές στιγμές στο σπίτι, το παιχνίδι των μεγάλων με τα χαρτιά μετά το μεσημεριανό τραπέζι, τη συντροφιά του αλκοόλ. Εμμένει στη βία των μεγαλουπόλεων, στις συμμορίες ανηλίκων, στα ναρκωτικά, τη θέση της γυναίκας. Σημαντικό μέρος στη θεματολογία της κατέχουν η παιδική ηλικία και η ενηλικίωση, η σχέση γονέων-παιδιών, η αγάπη για τα ζώα, τα αρχέτυπα (με το φίδι να κυριαρχεί), η θρησκεία, αλλά και προβληματισμοί για τη γραφή: το πώς συνδέεται το έργο του συγγραφέα με τη ζωή.

Ακολουθώντας τη ροή της συνείδησης, η Ζολούντε φέρνει στην επιφάνεια την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου. Η βραχυπερίοδη κοφτή γλώσσα της είναι δραματική. Παράλληλα είναι υπερρεαλιστική, ειρωνική, εικαστική, φωτογραφική. Ο εσωτερικός μονόλογος που χρησιμοποιεί προσδίδει βάθος στα γραφόμενα. Η πρωτοπρόσωπη εξομολογητική αφήγηση, την ένταση της μαρτυρίας.

Κινείται συχνά ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα. Ενσωματώνει τη beat κουλτούρα στα διηγήματά της με θέμα τη βία των πόλεων και στηλιτεύει τις απόψεις περί καθαρότητας των Λετονών, την εθνική Λετονική διαλογή, που προτείνεται από ορισμένους πολιτικούς της χώρας της ως λύση για τη φτώχια, γιατί παραπέμπουν σε κοινωνίες αυταρχικές, που λειτουργούν με κυνισμό και υψώνουν διαχωριστικά πλέγματα ανάμεσα στους ανθρώπους.

Οι πλούσιες σε εικόνες και λυρισμό ιστορίες της Ίγκα Ζολούντε κερδίζουν τον αναγνώστη-την αναγνώστρια. Το βιβλίο της Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ συνιστά μια πολιτική και ηθική αλληγορία με αιχμές για τη χρησιμότητα και τον ρόλο της τέχνης, τη σχέση μυθοπλασίας-πραγματικότητας, αλλά και μια βαθιά ενδοσκόπηση, με προεκτάσεις φιλοσοφικές και υπαρξιακές.

[…] Όταν η γιαγιά ήταν μικρή, η δική της γιαγιά τής είπε ότι στον κόσμο υπήρχε ένα δέντρο απ’ το οποίο δεν προερχόμαστε μεν, αλλά που μας αλλάζει δε. Με το «μας» εννοούσε εκείνη και τη γιαγιά μου. Η Εύα φτιάχτηκε απ’ το πλευρό του Αδάμ, και βρίσκονταν και οι δύο κάτω από εκείνο το δέντρο και παρέμειναν στην αμαρτία. […]

Το δέντρο είναι διαφορετικό για τον καθένα. Για κάποιον ανθίζει, για άλλον μαραίνεται και με τον άνεμο και τη βροχή γίνεται γκρίζο απ’ την τριβή και πιτσιλωτό, σαν ξεβρασμένο ξύλο, και για άλλους τα κλαριά μεγαλώνουν λυγισμένα προς το έδαφος, γέρνουν χαμηλά πάνω απ’ την πλάτη, το κεφάλι και τα μάτια εκείνης που το μεταφέρει, κι εκείνη δεν βλέπει τον δρόμο πάνω στο οποίο το μεταφέρει. Για άλλον, είναι πεύκο με αγκαθωτές βελόνες που μεγαλώνει στην πλάτη της, όμως για άλλον πάλι είναι αμπέλια που με την πάροδο του χρόνου ζώνουν τη μεταφορέα, δένοντάς την τόσο σφιχτά που δεν μπορεί πλέον να μετακινηθεί και φυτρώνει εκεί ακριβώς μέσα στη γη. […] (ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΑΔΑΜ, σελ. 21)

Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο των νεκρών η Ζολούντε συνθέτει μια νέκυια. Οδηγός της στην κατάβαση είναι ο επικός ποιητής Βιργίλιος και η Βεατρίκη, όπως στη Θεία Κωμωδία του Δάντη. Τα τρία μέρη της Θείας Κωμωδίας έχουν τους τίτλους Κόλαση, Καθαρτήριο, Παράδεισος. Στην Κόλαση καυτηριάζονται οι εγκληματίες. Στο Καθαρτήριο γίνεται η κάθαρση της ανθρώπινης ψυχής. Στον Παράδεισο εισέρχονται αποκαθαρμένοι μόνον οι ενάρετοι.

Στο βιβλίο της Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ, η Ζολούντε περνά τους ήρωές της από το Καθαρτήριο. Επικεντρώνεται στον θάνατο, γιατί η ζωή κι ο θάνατος πλέκουν μαζί και εμβαθύνει στο υπαρξιακό, δένοντάς μας με τον Αδάμ και το προπατορικό αμάρτημα, με το δέντρο που κουβαλάμε. Χρησιμοποιώντας ειρωνεία, επαναλήψεις, αυτοσαρκασμό, σκοπεύοντας ευθύβολα τον καλλιτεχνικό της στόχο, μας υπενθυμίζει πως o άνθρωπος μακριά από την αγάπη δεν έχει λόγο ύπαρξης.

[…] Δεν αρνείται στη μητέρα της. Το επόμενο βράδυ είναι πάλι εκεί και πλαγιάζει δίπλα της. Και για δυο βδομάδες δεν κοιμούνται αμέσως, η καθεμία με το μυαλό της στοχάζεται περί υπάρξεως, παροντικής και μελλοντικής. Ύπαρξη. Τι είναι ύπαρξη; Τα πάντα είναι μη-ύπαρξη. Και πώς θα μπορούσε να είναι; Εδώ και δύο βδομάδες, μπροστά στη μητέρα παριστάνω την κοιμισμένη, και προσποιούμαι ότι είμαι ο Αδάμ, ο Προμηθέας, οτιδήποτε χρειάζεται ώστε να αντλήσει παρηγοριά. […] (ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΑΔΑΜ, σελ. 34)

[i] https://diastixo.gr/sinentefxeis/xenoi/16952-inga-zolude  (τελευταία πρόσβαση 15.11.2021)

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.