***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Η Πιεδάδ Μπονέτ σε μια εκ βαθέων εξομολόγηση  

Η πολυβραβευμένη ποιήτρια Πιεδάδ Μπονέτ ήρθε στην Ελλάδα προσκεκλημένη του 10ου Ιβηροαμερικανικού Φεστιβάλ Λογοτεχνίας Εν Αθήναις, ΛΕΑ,  που έγινε στο πλαίσιο  της διοργάνωσης «Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου», και του Ινστιτούτου Θερβάντες.

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κ. Κριστίνα Κόντε ντε Μπερολντινγκεν Γκαίερ, διευθύντρια του Ινστιτούτου Θερβάντες και την κ. Αδριάνα Μαρτίνεθ, διευθύντρια του ΛΕΑ για τη συμπαράστασή τους.

Και περισσότερο από όλους την κ. Βιρχίνια Λόπεθ Ρέθιο για τη μετάφραση της συνέντευξης, κυρίως όμως για την αμέριστη βοήθειά της, χάρη στην οποία μπορέσαμε να υλοποιήσουμε τη συνέντευξη αυτή, καθώς και για τα μεταφρασμένα από το Εργαστήριο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας ανέκδοτα ποιήματα της Πιεδάδ Μπονέτ.

Θερμά ευχαριστούμε και την ίδια την ποιήτρια. Δέχτηκε να μας μιλήσει για την ποίηση, τις δικές της αναγνωστικές αναφορές και τη σχέση της με τη λογοτεχνία. Πολύ σύντομα όμως η συνέντευξη μετατράπηκε σε μια φιλική συζήτηση και η μεγάλη κολομβιανή ποιήτρια προχώρησε σε μια εκ βαθέων προσωπική εξομολόγηση για την τραγική απώλεια που βίωσε, την κατάθλιψη και την αυτοκτονία  και τον ρόλο που έπαιξαν όλα αυτά, τόσο στην προσωπική όσο και στην ποιητική της διαμόρφωση. Έτσι λοιπόν περιορίσαμε τις ερωτήσεις μας και αφεθήκαμε στις εκμυστηρεύσεις της.

Τέσυ Μπάιλα

«Θα ήθελα να μιλήσω για τη σχέση μου με τη λογοτεχνία. Αν και έχω γράψει τέσσερα μυθιστορήματα βασικά είμαι ποιήτρια. Έχω βέβαια γράψει ένα βιβλίο- κατάθεση για τον θάνατο του γιου μου και οκτώ θεατρικά έργα, τα οποία όλα έχουν παιχτεί στο θέατρο, από μια πολύ σημαντική θεατρική ομάδα στην Κολομβία, το «Ελεύθερο θέατρο».

Αυτό που με έκανε γνωστή είναι η ποίησή μου, για την οποία έχω τιμηθεί με έξι Διεθνή Βραβεία. Τα Άπαντά μου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Lumen. Ωστόσο μετά κυκλοφόρησα το βιβλίο που αναφέρεται στον θάνατο, στην αυτοκτονία, του γιου μου, του Ντανιέλ, με τον τίτλο «Αυτό που δεν έχει όνομα». Πρόκειται για το πορτρέτο του γιου μου, ο οποίος ήταν ζωγράφος και αυτοκτόνησε στα είκοσι οκτώ του χρόνια, το 2011, κατά τη διάρκεια των σπουδών του στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Έχω όμως και δύο μεγαλύτερες κόρες, η μία από τις οποίες έχει κάνει διδακτορικό στη Λογοτεχνία. Έχω ταξιδέψει σε πολλές χώρες λόγω του ποιητικού μου έργου και χάρη στο βιβλίο μου για τον Ντανιέλ, το οποίο είναι μεταφρασμένο στα Γαλλικά, Ολλανδικά και Γερμανικά και τώρα μεταφράζεται στα Αγγλικά και ελπίζω κάποια στιγμή και στα Ελληνικά.

Αλλά θα ήθελα να σας πω πολύ σύντομα την ιστορία αυτού του βιβλίου. Στις 12 Μαίου του 2011, κέρδισα στην Ισπανία ένα Βραβείο, το Λεγόμενο Βραβείο της γενιάς του ‘27. Την ίδια εκείνη ημέρα, ο γιος μου, που σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια Διοίκηση Τέχνης, έδινε εξετάσεις στη λογιστική. Ήταν όμως ένας καλλιτέχνης και αυτά τα μαθήματα δεν τον αφορούσαν. Παράλληλα για να μπορέσει να διαβάσει είχε σταματήσει να παίρνει τα χάπια του. Έτσι την ώρα των εξετάσεων δεν καταλάβαινε τι διάβαζε και βγήκε από την αίθουσα. Ήταν πολύ θυμωμένος γιατί ήταν πάντα τελειομανής. Όταν του τηλεφώνησα για να του πω για το Βραβείο ήταν πολύ λυπημένος. Και ήταν πολύ λυπηρό να έχω κερδίσει εγώ ένα σημαντικό βραβείο με μεγάλο οικονομικό αντίκρισμα κι εκείνος να είναι λυπημένος. Του είπα να μη στενοχωρηθεί και να πάει σε ένα spa να ξεσκάσει. Πήγε με τις αδελφές του. Όταν τον πήρα ξανά τηλέφωνο να τον ρωτήσω πώς πέρασε μου είπε ότι ήταν πολύ ωραία και πως με ευχαριστεί πολύ για όλα. Και την επόμενη ημέρα αυτοκτόνησε. Ήταν ένας πολύ ευαίσθητος άνθρωπος και ένας άνθρωπος που σεβόταν πολύ.

Επιστρέψαμε από τη Νέα Υόρκη στο σπίτι το οποίο εκείνος είχε ζήσει από μωρό. Ήταν πολύ σκληρό. Έτσι εγώ και ο πατέρας του πήγαμε ένα ταξίδι στην Ιταλία. Εγώ διάβαζα το βιβλίο ενός Άγγλου συγγραφέα για την κατάθλιψη και την αυτοκτονία από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων και τω Ρωμαίων και κρατούσα σημειώσεις. Και αποφάσισα να γράψω. Κατάλαβα ότι αυτή η ιστορία που διάβαζα ήταν για τη μοίρα. Αυτό που οι Έλληνες έλεγαν μοίρα την αρχαία τραγωδία. Κατάλαβα πόσα λάθη είχαν γίνει με τον γιο μου. Ιατρικά λάθη, λάθη στο Πανεπιστήμιο. Αποφάσισα λοιπόν ότι έπρεπε να γράψω για την αυτοκτονία, για τον πόνο μιας μητέρας, για το τι σημαίνει μια τέτοια απώλεια και κυρίως ήθελα να γράψω κάτι για να υπερασπιστώ την αυτοκτονία. Γιατί εγώ μένω σε μια πολύ καθολική κοινωνία, γεμάτη ταμπού. Ήθελα λοιπόν να τους πω ότι ο γιος μου είχε αυτό το δικαίωμα. Αυτός που πονάει έχει το δικαίωμα να βρει μια διέξοδο.

Άρχισα λοιπόν να διαβάζω για την αυτοκτονία. Βρήκα ένα βιβλίο ενός αυστριακού συγγραφέα, ο οποίος προσπάθησε να αυτοκτονήσει. Όταν δεν τα κατάφερε έγραψε αυτό το βιβλίο και μετά αυτοκτόνησε. Στο βιβλίο του περιγράφει τι συμβαίνει λίγο πριν την αυτοκτονία. Και μετά από αυτό άρχισα να γράφω, αφού πρώτα πήρα κάποιες αποφάσεις. Να γράψω ένα μικρό βιβλίο, που να μην είναι ο θρήνος μιας μητέρας αλλά ένα συμπυκνωμένο αφήγημα αυτών των δέκα χρονών με τον Ντανιέλ. Αρχίζω λοιπόν την αφήγηση μου όταν φτάνουμε στο διαμέρισμα και μας ανοίγει η φίλη του. Κι εκεί επιστρέφω στη στιγμή που η κόρη μου μου τηλεφώνησε και μου είπε μόλις τέσσερεις λέξεις: «Μαμά ο Ντανιέλ πέθανε». Και πάλι επιστρέφω στην στιγμή που μου λένε ότι ο Ντανιέλ νοσεί ψυχικά και η ζωή μας αλλάζει.

Έγραψα το βιβλίο και όταν κυκλοφόρησε το παρουσίασε ο Φασιολίνσε. Υπήρχαν 800 άτομα στην αίθουσα και τότε κατάλαβα ότι αυτό το βιβλίο θα είναι μια σημαντική στιγμή για την κοινωνία. Πολύς κόσμος από τότε το διαβάζει και πολλοί μου γράφουν, πολλές μητέρες που μιλούν για τα παιδιά τους. Εισπράττω πολλή αγάπη αλλά και τη συνείδηση ότι υπάρχει πολύς κόσμος που υποφέρει από την κατάθλιψη, τις ψυχικές νόσους και την αυτοκτονία.

Ήταν πολύ δύσκολο να γράψω ξανά μετά από αυτό το βιβλίο. Γιατί έγινα το σύμβολο ενός ανθρώπου που πολεμά για να δώσει αξιοπρέπεια στην αρρώστια.

Ύστερα έγραψα όμως μερικά ποιήματα με πολύ προσωπικές μου σκέψεις αλλά δεν ήθελα να συνεχίσω να μιλάω για τον εαυτό μου και άρχισα να μιλάω για τη Βιρτζίνια Γουλφ και άλλους, χωρίς να αναφέρω τα ονόματά τους. Έγραψα κι ένα βιβλίο για ένα κορίτσι που όταν γεννήθηκε η μητέρα του της είπε ότι δεν είναι όμορφη. Μια δική μου πάλι, προσωπική ιστορία, που διαβάζεται σε όλα τα σχολεία.

Για τέσσερα χρόνια μελέτησα αρχαία ελληνικά, καθώς σπούδασα φιλόλογος. Ένα από τα πιο ωραία που μου συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Αθήνα είναι η επανασύνδεσή μου με αυτές τις ελληνικές λέξεις. Μπορώ να διαβάσω το αλφάβητο αλλά δυστυχώς δεν μπορώ να καταλάβω την καθομιλουμένη γλώσσα. Μπορώ να καταλάβω λέξεις πιο υψηλού επιπέδου αλλά όχι τις καθημερινές. Πιστεύω θα ήταν πολύ εύκολο να μάθω Ελληνικά και αυτή η επαφή με τη γλώσσα είναι πολύ ωραία. Άλλωστε είχα μεταφράσει μεγάλα κείμενα, τα οποία έχω ακόμα.

Στην οικογένειά μου υπάρχει και ο αδελφός μου, ο οποίος γράφει μυθιστόρημα. Είμαστε μια οικογένεια στην οποία δύο άτομα γράφουμε και ασχολούμαστε με τη Λογοτεχνία. Αν και εγώ είμαι περισσότερο γνωστή ο αδελφός μου είναι πάρα πολύ καλός.

Είναι περίεργο αλλά όταν πήρα το Κρατικό Βραβείο της Ισπανίας ήταν η εποχή που επιτέλους είχα αρχίσει να  πιστεύω πολύ στον εαυτό μου. Είχα αποφασίσει ότι θα το πάρω. Και το κέρδισα ανάμεσα σε 300 συνυποψήφιους. Και κέρδισα πολλά λεφτά, 100.000 δολλάρια. Έστειλα λοιπόν την κόρη μου ένα ταξίδι να γνωρίσει την Ευρώπη. 

Κ. Μπονέτ πιστεύετε ότι μπορεί η ποίηση να λειτουργήσει ως οδηγός επιβίωσης στις μέρες μας;

Πιστεύω πως ναι. Πάντα θα υπάρχει γιατί είναι απαραίτητη. Κι αυτή η ανάγκη ξεκινά από πολύ νωρίς. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι ποιητές αρχίζουν να ασχολούνται με την ποίηση στην εφηβεία. Επειδή έχει να κάνει με τον εσωτερικό μας κόσμο, τόσο πολύ, και από την στιγμή που ανακαλύπτουμε αυτόν τον κόσμο αυτός πάντα μας συνοδεύει. Ήμουν για 32 χρόνια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο. Οι φοιτητές μου ανακάλυπταν την ποίησή σε ό,τι έλεγα. Διέκρινα λοιπόν ένα μεγάλο πάθος εκ μέρους τους για την ποίησή.

Είναι αλήθεια ότι η ποίηση μπορεί να είναι επαναστατική, υπερβατική, αφαιρετική, συνθετική, να δηλώνει φυγή από τα αισθήματα, άρση των αντιφάσεων ή ακόμα και καταφυγή μέσα στις αντιθέσεις;

Αυτό που πιστεύω για την ποίηση και είναι ωραίο είναι ότι έχει πολλές μορφές και πάντα προσπαθεί να ανανεώσει αυτές τις μορφές. Ένας ποιητής έχει μια φωνή και αυτή η φωνή δεν αναζητιέται, βρίσκεται πάντα εκεί. Υπάρχει όμως ένας δρόμος που χρειάζεται να διανύσει ο ποιητής. Εγώ για παράδειγμα όταν διαβάζω ξανά το έργο μου από την αρχή βλέπω πως με τα χρόνια έχω αλλάξει. Η ποίηση είναι μια τέχνη του χρόνου. Ο καλός ποιητής δεν είναι ποτέ ο ίδιος. Εξελίσσεται. Η φωνή μεταβάλλεται σε κάθε ηλικία, ανάλογα τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα μας. Η δική μου, για παράδειγμα, έχει γίνει πιο ξερή από τον πόνο που βίωσα. Πάντα ήταν σκληρή αν και εγώ η ίδια δεν είμαι σκληρή. Τα τρία μου τελευταία ποιητικά βιβλία η κριτική τα έχει ονομάσει τριλογία. Από τότε που βίωσα αυτόν τον πόνο. Ξέρετε στα δέκα οκτώ του χρόνια ο Ντανιέλ βίωσε μια ψυχική ασθένεια αν και ήταν πανέξυπνος, ένα λαμπερό μυαλό. Του άρεσε να ταξιδεύει αλλά έκρυβε μέσα του έναν τεράστιο πόνο. Αυτά τα δέκα χρόνια λοιπόν που μεσολάβησαν από τη στιγμή που Ντανιέλ παρουσίασε το πρόβλημά του ως την αυτοκτονία του ο πόνος που πέρασα μαζί του μεταμόρφωσε τη δική μου φωνή.

Πότε γράφει κανείς ποίηση; Όταν δονείται από το πάθος των συναισθημάτων ή όταν απομακρύνεται από αυτό και βλέπει καθαρότερα;

Η διαδικασία πιστεύω πως γεννάται από ένα συναίσθημα πάντα. Για παράδειγμα στην ποίηση μου το θέμα είναι η πληγή. Είναι ένα συναίσθημα αυτό. Το θέμα είναι μια υπόσχεση για το τι θα μπορέσω να κάνω γι’ αυτό. Γράφω λοιπόν όταν νιώσω έτοιμη. Το να γράφει κανείς ποίηση δίνει μεγάλη ικανοποίηση. Πιστεύω πως είχαν δίκιο όσοι μίλησαν για τη μούσα γιατί σε κατέχει και τότε οι λέξεις βγαίνουν αβίαστα. Και υπάρχουν στιγμές μεγάλου δυναμισμού την ώρα της γραφής και κανείς δεν ξέρει από που βρήκε αυτή τη δύναμη. Και καθώς γράφεις απομακρύνεσαι και καταλαβαίνεις ή δεν καταλαβαίνεις. Και ξαφνικά νιώθεις ότι υπάρχει πολύ σκοτάδι.

Θα σας μιλήσω για μια προσωπική εμπειρία. Κατά τις δύο τα ξημερώματα ξυπνάω έχοντας κατά νου μια σκηνή. Μπορεί να είναι ένα αρχικό γράμμα ή ένα σχήμα που συμβολίζει ταυτόχρονα τη μήτρα ή το ρήμα ”βλέπω” ή κάτι παράξενο, για παράδειγμα και καταλαβαίνω ότι υπάρχει κάτι πολύ δυνατό στη σκέψη αυτή. Αλλά η σκηνή επαναλαμβάνεται ακατάπαυστα. Έτσι ξαφνικά σηκώνομαι, πηγαίνω εκεί όπου γράφω και γράφω αβίαστα για ώρες. Κάπως έτσι λειτουργεί η έμπνευση και γράφω ένα μεγάλο ποίημα χωρίς να σταματήσω. Η προετοιμασία γίνεται για καιρό εντός μου. Μπορεί να πάρει ώρες, μέρες ή χρόνια. Αν δε βγαίνει το ποίημα αβίαστα θα πρέπει να περιμένω ακόμα να ωριμάσει η σκηνή μέσα μου. Αυτά στην ποίηση, όπου δεν κάνω διορθώσεις. Γιατί όταν γράφω ένα μυθιστόρημα το διορθώνω τουλάχιστον δέκα ή έντεκα φορές, όπως τώρα που ολοκλήρωσα ένα μυθιστόρημα για παιδιά, όπου ένα αγόρι καταλήγει άστεγο και με το οποίο καταπιάστηκα για τέσσερα χρόνια. Στη διάρκεια αυτών των χρόνων διάβαζα πάρα πολύ, είδα ταινίες σχετικές με το θέμα μου, κρατούσα σημειώσεις και έγραφα τις ιδέες μου. Είναι μια διαδικασία γραφής πολύ διαφορετική από αυτή της ποίησης. 

Και οι αναγνωστικές σας αναφορές; Ποιοι είναι εκείνοι οι ποιητές ή συγγραφείς που σας επηρέασαν;

Το πρώτο όνομα που με έκανε να ανοίξω τα μάτια μου στα δεκατέσσερα μου χρόνια ήταν ο Ντοστογιέφσκι. Αργότερα, στο Πανεπιστήμιο γνώρισα τον Προυστ, τον ποιητή Μπαλιέχο, τον Πάμπλο Νερούδα. Αλλά έχω συγγραφείς που αγαπώ πολύ. Με ενδιαφέρει πάντα όλη η λατινοαμερικανική λογοτεχνία, την οποία γνωρίζω καλά και δίδασκα για πολλά χρόνια, η τσεχική, η πολωνική, κάποιοι Άγγλοι συγγραφείς. Η Ισπανική ποίηση δεν με ενδιαφέρει πολύ. Είναι πολύ παραδοσιακή. Πιστεύω ότι έχει βελτιωθεί πολύ τα τελευταία χρόνια. 

Ανέκδοτα στην Ελλάδα ποιήματα της Πιεδάδ Μπονέτ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΣ ΦΟΒΙΣΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Ο πατέρας μου ένιωσε νωρίς φόβο που είχε γεννηθεί.

Νωρίς όμως κιόλας

του υπενθύμισαν τα καθήκοντα του ανθρώπου

και του δίδαξαν

να προσεύχεται, να αποταμιεύει, να δουλεύει.

Έτσι, ο πατέρας μου νωρίς έγινε ένας καλός άνθρωπος.

(«Ένας αληθινός άνδρας», θα έλεγε ο παππούς μου).

Ωστόσο,

-όπως ένα σκυλί που αλυχτάει, φιμωμένο

και δεμένο στον πάσσαλό του- ο φόβος παρέμενε

στα πιο μύχια βάθη της ψυχής του πατέρα μου.

Του πατέρα μου,

που είχε μάτια θλιμμένα όταν ήταν παιδί και χέρια

τόσο βαριά και τόσο καθαρά όταν γέρασε

σαν τη σιωπή το ξημέρωμα.

Και πάντα, πάντα, τον αέρα ανθρώπου μονάχου.

Έτσι που, όταν εγώ γεννήθηκα, μου έδωσε ο πατέρας μου

όλα όσα η περιπλανώμενη καρδιά του

ήξερε να δίνει. Κι ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και

το τρυφερό δώρο του φόβου του.

Σαν ένας καλός άνθρωπος ο πατέρας μου δούλευε κάθε

      /πρωί,

επιβίωνε κάθε νύχτα κι όταν μπόρεσε

αγόρασε με δόσεις το μικρό θάνατο

που πάντα είχε επιθυμήσει.

Τον πλήρωνε σιγά-σιγά, σχολαστικά,

χωρίς την παραμικρή ταραχή, χρόνο με το χρόνο,

σαν ένας καθωσπρέπει άνθρωπος, ο καλός μου ο πατέρας.

ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΟΥΤΟΥ

Μιλώ

για το κορίτσι που έχει το πρόσωπο παραμορφωμένο απ’ τη φωτιά

και τα στήθη στητά και γλυκά σαν δυο παράθυρα λουσμένα στο φως,

για το τυφλό παιδί στο οποίο η μάνα περιγράφει ένα χρώμα, επινοώντας λέξεις,

για το λαγώχειλο που δε γνώρισε ποτέ φιλί,

για τα χέρια που δεν κατάφεραν να μάθουν

πως η ψιχάλα είναι χλιαρή σαν το λαιμό ενός πουλιού,

για τον ηλίθιο που κοιτά το φέρετρο όπου θα θαφτεί ο πατέρας του.

Μιλώ για το Θεό, τέλειο σαν έναν κύκλο

και παντοδύναμο και δίκαιο και σοφό.

***Μετάφραση, Χρυσούλα Ξένου / Εργαστήριο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας.

“Προσευχή”

Για τις μέρες μου ζητώ,

Κύριε των ναυαγίων,

όχι νερό για τη δίψα, αλλά τη δίψα,

όχι όνειρα

αλλά την όρεξη να ονειρεύομαι.

Για τις νύχτες,

όλο το σκοτάδι που θα χρειάζεται

για να καταπνίξω το δικό μου σκοτάδι.

***Μετάφραση, Δόξα Τατσίου / Εργαστήριο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας 

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.