Προσευχές γεμάτες προσωπικότητα, γράφει ο Απόστολος Θηβαίος [Χώμα στον Αέρα, Κωνσταντίνα Σκουφή]

6 January 2021

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Χώμα στον Αέρα, Κωνσταντίνα Σκουφή, Εκδόσεις Βακχικόν

Ο καιρός μας δικαίως χαρακτηρίζεται βιομηχανικός. Διαθέτει όλα τα φόντα, δηλαδή απεριόριστες ποσότητες πλαστικού τελευταίας τεχνολογίας, μοντέρνα κτίσματα με γυάλινη πρόσοψη που σηκώνονται από μηχανήματα δίχως ανθρώπινη ανάμειξη, έναν ολόκληρο στρατό παιχνιδιών και βιομηχανικών προϊόντων που δικαιολογούν, ως απόλυτα πετυχημένη την στροφή του Bauhaus στην ραγδαία εμπορευματοποίηση. Απέναντί του, αυτός ο καταιγισμός καλείται να αντιμετωπίσει τις τέχνες που είτε θεολογικά, είτε πάλι με πρόκριμα τον ιδεαλισμό τους προτείνουν στο κοινό μερικά σπάνια είδη. Αυτό είναι το επιχείρημα και η κοινή συνείδηση πως μόνον οι τέχνες μπορούν να χαρίσουν τα τελευταία, χειροποίητα αντικείμενα, σε έναν κόσμο που περνά από την μια βιομηχανική επανάσταση στην επόμενη, κατακλύζοντας τις βιογραφίες μας με το αποτύπωμά τους. Βλέπετε, ετούτο το σημείωμα δεν λογαριάζει καθόλου αμελητέες τις ζωγραφιές, τα γλυπτά, τις κατασκευές από τα πιο φθαρτά και περιφρονημένα υλικά αυτού του κόσμου. Αναγνωρίζει με κάθε τρόπο πως αυτοί οι λίγοι που κατορθώνουν να φτιάξουν κάτι με τα χέρια ή το μυαλό τους επιτελούν κάτι εξαίσιο και συμβολικό. Πάνω από κάθε τι κατορθώνουν να δώσουν υπόσταση σε αυτήν την δέσμευση που σημαδεύει τις ζωές των λίγων. Καταφέρνουν να πραγματώσουν ένα είδος ελευθερίας που φαντάζει ολοένα και περισσότερο δύσκολο να επιτευχθεί σε αυτήν την ιδιότροπη εποχή. Με βάση αυτήν ακριβώς την διαπίστωση η Κωνσταντίνα Σκουφή πετυχαίνει κάτι πολύ περισσότερο από την έκδοση της τρίτης, ποιητικής της συλλογής. Ανταγωνίζεται, ηττημένη και για αυτό αφόρητα δικαιωμένη σε ένα επίπεδο ηθικό, στην κόψη της ιδέας, αυτόν τον ξέφρενο, βιομηχανικό κόσμο που όλο γυρεύει να πάρει μπρος, παριστάνοντας την καλοκουρισμένη μηχανή με τα παλιά εξαρτήματα, τα παλιά ερωτήματα και το δίχως αντίκρισμα καινούριο.

Οι εκδόσεις Βακχικόν στηρίζουν εδώ και χρόνια την ελληνική ποίηση. Αυτήν που παραμένει ασυμβίβαστη με τον καιρό της, αυτήν που περιμένει σε ένα στίχο όλη την ζωή. Καινούριες φωνές ακούγονται δίχως σταματημό από την οδό Ασκληπιού, ανατρέφοντας στους στίχους τους, το καινούριο πρόσωπο της ποίησης. Συλλογές που στρέφουν το βλέμμα στους παλιούς δασκάλους και άλλες που κινούνται στην πρωτοπορία, τον άλλον δρόμο που γυρεύει μια τέχνη, γυρεύοντας αποστάσεις από φιλολογίες και μοτίβα. Και τέλος συλλογές γραμμένες σε πρώτο, ενικό πρόσωπο, ελεύθερες ως εκεί που ξεκινά και φλέγεται η πιο παθητική μας φωνή. Στίχοι του εγώ που μεταμορφώνονται στον φακό της εποχής τους μεταθέτοντας την εμπειρία σε εκείνο το όριο που μας αφορά.

Έτσι οικειοποιείται τις λέξεις η Κωνσταντίνα Σκουφή, έτσι δανείζεται τα υλικά για τα ποιήματά της προτού τα ανταλλάξει με την σιωπηρή, ιερή τελετή μιας ανάγνωσης, ενός βυθού. Τα ποιήματα της συλλογής που τιτλοφορείται Χώμα στον Αέρα από τις εκδόσεις Βακχικόν, εμπνέονται από την συνεργατική τέχνη του κολλάζ που εμφανίζει σε σύνοψη τις χίλιες και μία εκδοχές αυτού του κόσμου. Η βαρύτητα την καθηλώνει όμως ο δικός της ορίζοντας, παίζει με τις λέξεις, στήνοντας μεταφορές μες στην δίνη της ανθρώπινης μοναξιάς, ζητώντας ευρύτητα και ανοιχτό πεδίο για να ασκηθεί με τον εαυτό της. Δεν θέλει ρυθμό και ομοιοκαταληξία, το φόντο έρχεται στο προσκήνιο, το ποίημα αναλύεται σε φασαρία, όπως η λογική τεμαχίζεται πίσω από κλειστές πόρτες. Και όμως, κάτι από το ποίημα σώζεται.

Το σπίτι αυτοτραμαυτίζεται χτυπώντας τα φτερά, μιμείται συλλαβίζοντας την εποχή του που δεν διαθέτει ίχνος κατανόησης. Το σπίτι είναι οι άνθρωποι, μετέωροι, αναποδογυρισμένη φαντασία όπως ο τίτλος της συλλογής. Το σπίτι είναι όσα μιμούμαστε, καθρεφτίζει την εποχή, αποκαλύπτει τα πιο αντιπροσωπευτικά υλικά του, όπως ένας πίνακας γράφει στην λεζάντα του με μελάνι, χαρτί, τσόχα, σοκολάτα, φωτογραφία, λάδι. Τα ποιήματα της Κωνσταντίνας Σκουφή δεν ανοίγουν τον δρόμο για καμιά αιωνιότητα, οι στίχοι της ρίχνουν λίγο φως στα προσωπικά και τα ανομολόγητα, όλα τα περιγράφουν, αρνούνται να χαλκέψουν με γκραβούρες, καημούς και τραγούδια αυτόν τον εσωτερικό ρυθμό, προικισμένο με γυναικείο, αλάθητο αισθητήριο.

Το Χώμα στον Αέρα των εκδόσεων Βακχικόν εντυπωσιάζει αυτό το σημείωμα, πρωτίστως με τα μικρά του σημάδια. Όπως εκείνο με τίτλο Με βαριά καρδιά, που εικονογραφεί τις πλημμύρες μιας καρδιάς, όσες συμβαίνουν ως κατεπείγουσες και όσες άλλες βαραίνουν το αίμα ακόμη περισσότερο. Στις μικρές της συνθέσεις η ποιήτρια λαμβάνει υπόψη, περισσότερο από ποτέ, πως η γλώσσα που ξέραμε, πως ο κόσμος που πιστέψαμε, πως η δόξα που ονειρευτήκαμε για λογαριασμό του, σήμερα εκπνέει δίχως αντίκρισμα, χωρίς καμιά μεταχρονολόγηση και άλλα τερτίπια. Οι στίχοι της ξεφυλλίζουν μια ζωή, ονειρεύονται μια ζωή, οι μεταφορές τους ανοίγουν σαν κλειδιά τα μυστικά παράθυρα που προσμένουν στο σκοτάδι για ένα χάδι, κρύβοντας μια πιθανότητα, ένα μωρό παιδί. Νηστεύοντας φιλίες, έρωτες και αναμνήσεις, παραχωρώντας στο ποίημα το δικαίωμα να μιλήσει για όσα γλίτωσαν από την λογική του brand new αιώνα μας. Η αρχιτεκτονική των ποιημάτων της Κωνσταντίνας Σκουφή αναβλύζει από κάθε διαδρομή, το κάθε εκμαγείο της πόλης που δεν ορίζεται και ας υπάρχει, κρατά κάτι δικό της και το προβάλλει σε ένα άλλο, μυστικό φάσμα. Η ίδια δεν μοιάζει στον άνθρωπο του σήμερα, τον άνθρωπο του Πλουτάρχου που σκοτώνει τον άνθρωπο του χθες για να χαθεί μες στον αυριανό άνθρωπο. Είναι τόσα τα κορίτσια που την κατοικούν, τόσες οι βιογραφίες που την χαρακώνουν. Οι στίχοι της ερμηνευτικοί, ελεύθεροι, συνδυάζοντας την πραγματικότητα με το ανέφικτο, γυρεύοντας να ανακαλύψουν, για σένα και για μένα, την αργκό της καρδιάς, μια διάλεκτο να αρμόζει σε αυτήν την εποχή και την ξεθωριασμένη της ηδύτητα. Αντίβαρό τους εκείνο το είδος της λύπης που τρέφει κάθε φρέσκια γραφή. Ένα είδος εκλεκτικής συγγένειας και συντριβής που χρειάζεται ο στίχος για να κατορθώσει αυτό που άλλοι πριν από εμάς περιέγραψαν ως συζήτηση ποιητική.

Αυτό το σημείωμα συστήνει εκ νέου την Κωνσταντίνα Σκουφή στο ποιητικό κοινό. Εκ νέου, αφού το Χώμα στον Αέρα, έρχεται σε μια συνέχεια των ήδη δύο συλλογών της που φανερώνουν ένα είδος συνέπειας και συνέχειας που χρειάζεται περισσότερο από κάθε τι άλλο η γραφή. Το Χώμα στον Αέρα των εκδόσεων Βακχικόν θυμίζει τις πιο πένθιμες προσευχές που μες στην ορθοφωνία τους, συντηρούν ένα είδος ακατέργαστης φαντασίας, μια προσωπική μαρτυρία έτοιμη να διαψευσθεί, να αναθεωρήσει, να ομολογήσει, να δοκιμαστεί, να σκηνοθετήσει την ατέλειωτη εικονογραφία που θέτει σε κίνηση το ίδιο, πάντα πρόσωπο. Καθώς η ίδια στριμώχνεται μες στην πυκνή βλάστηση των ποιημάτων της, έρχεται στην επιφάνεια η παλιά σκουριά μας συγκλόνισε και όλα εκείνα τα συμπιεζόμενα πράγματα που συνηθίζουν να μας κρατούν καρφωμένους στο χώμα. Και αν κάποιος κατηγορήσει απόψε ή κάθε άλλη στιγμή πως ποιητές σαν την Κωνσταντίνα Σκουφή συντηρούν ένα μάταιο θαύμα, αυτό το σημείωμα φέρνει στο νου του τον στίχο του Γιώργου Σαραντάρη που θέλει το κριτήριο του αληθινού ποιητή να κερδίζεται στο ξεπέρασμα του φόβου. Ετούτο το σημείωμα λογαριάζει το τρομερό εγώ της Κωνσταντίνας που μες στα σύνορα της συλλογής της ξαναζεί τον Μπέκετ. Και παντού και πάντα συναντά τον εαυτό της. Αυτό χρειάζεται αρκετό θάρρος, σημειώνει ετούτο το σημείωμα και μια αίσθηση της παράξενης αφήγησης που σημαίνει η ίδια η ζωή, τότε και τώρα, τρεμάμενη και κάλπικη. Σημάδι του ποιητή που ονειρεύεται για λογαριασμό δικό μας. Χνάρι της Κωνσταντίνας Σκουφή, καθώς σηκώνεται μια ιδέα πάνω από το χώμα, αφήνοντας πίσω της βαρύτητες και δόξες κατεστημένες. Η ορθογραφία της είναι εκείνη της μουσικής, της αίσθησης που δεν μοιάζει σε τίποτε με τον ρυθμό της καινούριας, μεταλλικής καρδιάς μας. Έτσι κερδίζει στα σημεία το ενδιαφέρον μας.

*** Ο Απόστολος Θηβαίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε στην Αθήνα οικονομικά και σήμερα εργάζεται στον τραπεζικό τομέα. Η ενασχόλησή του με τη συγγραφική δραστηριότητα ξεκίνησε το 2007. Κείμενα και ποιήματά του περιλαμβάνονται στο λογοτεχνικό περιοδικό “Νέα Σκέψη”, όπου και συμμετέχει συστηματικά. Δουλειά του έχει συμπεριληφθεί στη “Φιλολογική Πρωτοχρονιά” (εκδ. Μαυρίδη), στην ανθολογία του Συλλόγου Βιβλιόφιλων Έδεσσας, στη συλλογική ποιητική συλλογή των εκδ. “Σίλφιον” καθώς και στο “Αλμανάκ” του 2009, που οργανώθηκε και δημοσιεύθηκε από την ομάδα του “Ποιείν”. Επίσης δείγμα γραφής μπορεί κανείς να εντοπίσει σε πολλά έντυπα, ηλεκτρονικά και μη, όπως το περιοδικό “Asante” ή τους δικτυακούς χώρους της ομάδας “Ποιείν” και άλλων συγγραφικών, ηλεκτρονικών κοινοτήτων.