Προσωπικές αναμετρήσεις, γράφει η Τέσυ Μπάιλα [Η περίπτωση Φίνκλερ, Χάουαρντ Τζέικομπσον]

9 June 2018

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Το θέμα της εβραϊκής ταυτότητας αλλά και γενικότερα του προσδιορισμού της εθνικής ταυτότητας στους ανθρώπους είναι το κεντρικό θέμα του βραβευμένου με το βραβείο Booker 2010 έργου του Χάουαρντ Τζέικομπσον, με τίτλο «Η περίπτωση Φίνκλερ». Το βιβλίο κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις εκδ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ με έναν ιδιαίτερα κατατοπιστικό πρόλογο από τον Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη, ο οποίος υπογράφει μια σημαντική μετάφραση.

Ο επίμονος αναγνώστης πολύ σύντομα θα συναισθανθεί τη σπουδαιότητα αυτού του κειμένου, όταν αντιληφθεί τη φιλοσοφική του διάσταση, καθώς από την πρώτη στιγμή της ανάγνωσης διαφαίνονται ερωτήματα

Το βιβλίο επεξεργάζεται τις αντιθέσεις και τις προσωπικές αντιφάσεις τριών φίλων. Διερευνά τον τρόπο που αυτές καθορίζουν τη συνείδησή τους και τις μεταξύ τους σχέσεις. Εξιχνιάζει τη νοηματοδότητση του βίου τους, σύμφωνα πάντα με τον τρόπο που την αντιλαμβάνεται ο καθένας. Από τη μια λοιπόν έχουμε τον Τζούλιαν Τρέσλαβ, πρώην υπάλληλο του BBC, έναν άνθρωπο που παλεύει να ισορροπήσει επάνω στις αγωνίες και την ανασφάλεια που νιώθει και που έχει δυο παιδιά από διαφορετικές μητέρες. Πρόκειται για έναν άνθρωπο «άχρωμο» που η μοναδική του εμμονή μοιάζει να είναι μόνο η μουσική.

Ο Τρέσλαβ δεν είναι Εβραίος. Η καταγωγή του είναι Αγγλική. Σε ολόκληρο το βιβλίο όμως αναφαίνεται η προσπάθειά του να οικειοποιηθεί την εβραϊκή ταυτότητα, ιδιαίτερα μετά την επίθεση που υφίσταται από μία γυναίκα, σε αντίθεση με τους δύο Εβραίους φίλους του, τον ιδεοληπτικό και κυνικό Σάμ Φίνκλερ, ο οποίος μάχεται να αποστασιοποιηθεί από την εβραϊκή του καταγωγή και να γίνει Άγγλος και τον υπερήλικα Λίμπορ Σέβτσικ, ο οποίος έχει μόλις πρόσφατα μείνει χήρος και νοσταλγεί το νεαρότερο παρελθόν του.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα χωρίς καμιά ιδιαίτερη πλοκή, όπως σαφέστατα αναγράφεται και επάνω στο οπισθόφυλλό του. Σε πολλά σημεία ο αναγνώστης νιώθει τον αφηγηματικό χρόνο να ακινητεί, καθώς στο βιβλίο δεν υπάρχουν ισχυρές ανατροπές, ζυμώσεις και δραματικά γεγονότα που θα εξελίξουν την πλοκή του αλλά είναι γεμάτο από ατέλειωτες συζητήσεις μεταξύ των ηρώων, αφηγήσεις και προσωπικές καταβυθίσεις.

Ωστόσο ο επίμονος αναγνώστης πολύ σύντομα θα συναισθανθεί τη σπουδαιότητα αυτού του κειμένου, όταν αντιληφθεί τη φιλοσοφική του διάσταση, καθώς από την πρώτη στιγμή της ανάγνωσης διαφαίνονται ερωτήματα όπως: Πότε κανείς ενστερνίζεται την εθνική του ταυτότητα και πότε την απορρίπτει; Η καταγωγή εξασφαλίζει παράλληλα και την αποδοχή μιας εθνικής ταυτότητας ή μήπως όχι; Πώς προσδιορίζεται ένας άνθρωπος που στέκεται επικριτικά απέναντι στους Εβραίους όντας και ο ίδιος Εβραίος; Είναι αποδεκτό να νιώθει κανείς αντισημίτης και να είναι Εβραίος; Κυρίως όμως πώς βλέπει ο σκεπτόμενος Εβραίος τις επιθέσεις και τα γεγονότα που σημάδεψαν Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους; Ποιος αποχρωματισμός της ζωής μετατρέπει το θύμα σε θύτη; Τελικά η εβραϊκή κοινότητα πόσα έμαθε από το Ολοκαύτωμα και σε ποιο βαθμό ενστερνίστηκε την οδύνη του;

Ο Τζέικομπσον σκηνοθετεί έναν κόσμο στον οποίο οι προσωπικές εμμονές και η ενδοσκόπηση, η εσωτερική καταβύθιση έρχονται αντιμέτωπες με την ιστορική αλήθεια και αυτό το κάνει άλλοτε με μια σκωπτική διάθεση κι άλλοτε τονίζοντας τη σημασία της δικαιοσύνης, της φιλίας ανάμεσα στους άντρες, της αγάπης, της αυτοεκτίμησης και της αυτογνωσίας, αλλά κυρίως της απώλειας, της απογοήτευσης και του πένθους.

Ένα συγκινητικά γραμμένο βιβλίο, σπαρακτικά επίκαιρο, που προκαλεί τον αναγνώστη να σκεφτεί σοβαρά για όλα όσα καθορίζουν την ταυτότητά του, τον κόσμο και τις αντιφάσεις του μέσα από ένα αδιόρατο χαμόγελο.