Σάγκι Μπέιν, Douglas Stuart, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία της χρονιάς που πέρασε ήταν το Σάγκι Μπέιν

26 February 2022

***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Σάγκι Μπέιν, Douglas Stuart, Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία της χρονιάς που πέρασε ήταν το Σάγκι Μπέιν του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα και σχεδιαστή μόδας από τη Γλασκόβη Ντάγκλας Στιούαρτ. Το βιβλίο γνώρισε αμέσως την ευρεία αποδοχή από το κοινό, καθώς και πολλαπλές βραβεύσεις. Γιατί άραγε;

Κατ’ αρχάς, το θέμα του είναι εξαιρετικά πρωτότυπο. Προσωπικά δεν έτυχε ποτέ να διαβάσω κάτι άλλο με υπόθεση που να διαδραματίζεται συγκεκριμένα στη Γλασκόβη της παρακμής -όχι στη Μεγάλη Βρετανία γενικά- την δεκαετία του 1980, την περίοδο διακυβέρνησης της χώρας από την αποκαλούμενη «Σιδηρά Κυρία».

Δεύτερον, πρόκειται για μία συγκινητική δραματική οικογενειακή ιστορία για τις εξαρτήσεις, τον εθισμό, τη φτώχεια και τη σεξουλαικότητα, αποδομένη με λογοτεχνική αρτιότητα, γλαφυρούς διαλόγους στη γλώσσα του περιθωρίου και τη σκωτσέζικη αργκό και, συγχρόνως, για μία τοιχογραφία της θατσερικής εποχής στη Γηραιά Αλβιόνα.

Ο μικρός Σάγκι Μπέιν, που δίνει και το όνομά του στον τίτλο του βιβλίου, είναι ο πρωταγωνιστής της εν λόγω ιστορίας. Το βιβλίο παρακολουθεί την πορεία της ζωής του από την παιδική του ηλικία προς την ενηλικίωση. Ο Σάγκι, ένα παιδί με αρκετά μεγάλη διαφορά από τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια του, μεγαλώνει δύσκολα, μέσα στη φτώχεια και την ανέχεια της Γλασκόβης την εποχή της μεγάλης ανεργίας. Αυτή επικρατούσε εκεί την εν λόγω δεκαετία εξαιτίας των στυγνών προς την εργατική τάξη θατσερικών πολιτικών.

Η αλκοολική μητέρα του Σάγκι, μια εξ’ ορισμού δυστυχισμένη ύπαρξη που άλλα περίμενε κι άλλα έλαβε από τη ζωή, χωρίζει, αφού δεν μπορεί να αντέξει τις απιστίες και τη βίαιη συμπεριφορά του συζύγου της. Καταλήγει, λοιπόν, ολομόναχη με τρία παιδιά, με αποτέλεσμα ο εθισμός της στο αλκοόλ να μεγαλώσει. Τότε τα δύο μεγαλύτερα παιδιά της, απηυδισμένα από τη συμπεριφορά της θα την εγκαταλείψουν. Μονάχα ο μικρός Σάγκι θα μείνει κοντά της και τα θα τη φροντίσει. Αυτό είναι και το ένα από τα κεντρικά θέματα του βιβλίου: η αγάπη που τρέφει ο γιος προς τη μάνα.

Το περιβάλλον της Γλασκόβης εκείνη την εποχή είναι κάτι παραπάνω από δυσάρεστο: απύθμενα περιθωριακό, σχεδόν τοξικό. Εκτός από τις εικόνες των διαλυμένων κτιρίων και των εργατικών παραγκουπόλεων που καταρρέουν, ολόκληρη η ατμόσφαιρα του βιβλίου είναι μία ατμόσφαιρα παρακμής, διαφθοράς, φτώχειας, βίας και απέραντης δυστυχίας. Σίγουρα η λέξη αισιοδοξία απουσιάζει από τις σελίδες του βιβλίου, όπως θα απουσίαζε και από τη ζωή αυτών των ανθρώπων στη Γλασκόβη της δεκαετίας του 1980. Το ποδόσφαιρο, το μπίνγκο, οι τοπικές γιορτές, ακόμη και η τραγωδία του Τσερνόμπιλ δίνουν χρώμα στις σελίδες του βιβλίου και μας υπενθυμίζουν νοερά το μέρος στο οποίο διαμένουν όλοι αυτοί οι απόκληροι, που θα μπορούσαν να ζουν και οπουδήποτε αλλού ανά την υφήλιο.

Οι ήρωες είναι άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, που παλεύουν με τα πάθη και τους εθισμούς τους: αλκοολικοί, σκληρά εργαζόμενοι και βιοπαλαιστές, πόρνες, άνεργοι, βιαστές, τζογαδόροι και φανατικοί των γηπέδων, ναρκομανείς, ομοφυλόφιλοι, κακοποιημένες γυναίκες, νεαροί συμμορίτες, μεροκαματιάρηδες και περιθωριακοί άστεγοι. Ο Στιούαρτ εστιάζει στο βιβλίο του ακριβώς σε αυτές τις περιθωριοποιημένες ομάδες και τους απόκληρους της εργατικής τάξης, αγνοώντας πλήρως την αστική και τους «έχοντες» της πόλης.

Οι περιγραφές σε κάποια σημεία σοκάρουν με τον ρεαλισμό τους και αποσκοπούν καθαρά στο να κινήσουν συναισθηματικά τον νου και την ψυχή του αναγνώστη. Αυτός περιμένει σχεδόν τον θάνατο της Άγκνες, της δυστυχισμένης μητέρας του Σάγκι, σχεδόν σε κάθε σελίδα. Ο Σάγκι όμως είναι ένα αγόρι το οποίο διαφέρει εμφανώς από τον περίγυρό του: τρυφερός, συναισθηματικός και απείρως περιποιητικός προς την άρρωστη μάνα του, διαθέτει μία συμπεριφορά που θα συγκινήσει και τον πιο σκληρό αναγνώστη.

Ιστορία ενηλικίωσης, μυθιστόρημα εποχής, μυθιστορηματική βιογραφία, γκροτέσκο μυθιστόρημα, μυθιστόρημα διαμόρφωσης, όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί δόθηκαν κατά καιρούς στο Σάγκι Μπέιν, ένα βιβλίο που συνδυάζει στοιχεία από όλα τα παραπάνω λογοτεχνικά είδη και είναι συγχρόνως και κάτι περισσότερο από αυτά: μία τρυφερή, συγκινητική και βαθιά ανθρώπινη ιστορία, αποδομένη μέσα από τη πρίσμα του ωμού ρεαλισμού που εμπεριέχει ταυτόχρονα, εκτός από τη λογοτεχνική, και μία ιστορική διάσταση.