***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Σαμπαχαττίν Αλή, Διηγήματα, Εκδόσεις Τσουκάτος  

Ένα μικρό διαμάντι της τουρκικής λογοτεχνίας 

Ο Σαμπαχαττίν Αλή αποδεικνύεται ένας συγγραφέας που ομοιάζει με έναν καλά κρυμμένο θησαυρό για όποιον αναγνώστη δεν τον γνώριζε και αποφασίσει να εντρυφήσει στα γραπτά του.

Η σύγχρονη τουρκική λογοτεχνία έχει αναμφίβολα να επιδείξει μεγάλα ονόματα, από τον Ναζίμ Χικμέτ και τον Ορχάν Παμούκ, μέχρι τον Ζουλφού Λιβανελί και τον Αχμέτ Ουμίτ. Λίγοι όμως γνωρίζουν πως οι γίγαντες πάνω στους οποίους στηρίχτηκαν ήταν οι δύο μεγάλοι διηγηματογράφοι της Τουρκίας, ο Σαΐτ Φαΐκ Αμπασίγιανικ και ο Σαμπαχαττίν Αλή.

Ο Σαμπαχαττίν Αλή στη διάρκεια της βραχύβιας ζωής του έγραψε εξήντα τέσσερα διηγήματα- δέκα από αυτά περιλαμβάνονται στο παρόν βιβλίο-, δύο ποιητικές ανθολογίες και τρία μυθιστορήματα, ενώ μετέφρασε επίσης και επτά βιβλία από τα γερμανικά στα τουρκικά.

Γεννήθηκε το 1907 στην Ανατολική Θράκη και δολοφονήθηκε του 1948 σε ηλικία 41 ετών. Κομμουνιστής, ειρηνιστής, αντιφασίστας και αντιρατσιστής, φυλακίστηκε πολλάκις από το καθεστώς του Κεμάλ. Δεν θα πρέπει, λοιπόν, να μας εκπλήσσει η δολοφονία του, αν και το γεγονός εξακολουθεί σήμερα να αποτελεί μυστήριο.

Τα διηγήματά του εντάσσονται στον χώρο του μαγικού ρεαλισμού, με τα πραγματικά γεγονότα να διατηρούν μία φανταστική διάσταση. Η γλώσσα των διηγημάτων του διατηρεί έναν μουσικό ρυθμό και μία γλαφυρότητα που σπάνια τη συναντάμε σε τέτοιο επίπεδο τελειότητας στους σύγχρονους συγγραφείς. Ήταν, επομένως, φυσικό να ασκήσει ο Σαμπαχαττίν Αλή τέτοια επιρροή στους σύγχρονους Τούρκους λογοτέχνες.

Η αγάπη του συγγραφέα για τη μουσική -ιδίως την κλασική- είναι ολοφάνερη στο κείμενο, αφού σε κάποια από τα διηγήματά του πρωταγωνιστούν και μουσικά όργανα, όπως το βιολοντσέλο και το κλαρινέτο. Το ίδιο φανερή είναι και η αγάπη του για τη φύση με τις πραγματικά υπέροχες περιγραφές των φυσικών τοπίων, όπως η παρακάτω από το διήγημα που έγραψε το 1930 με τίτλο Η ιστορία του δάσους:

“Το δειλινό έπεφτε σιγά -σιγά. Ο ήλιος είχε αποσυρθεί εντελώς από τον κάμπο που απλωνόταν προς τα κάτω. Μόνο στο μεγάλο δάσος πίσω μας, οι ακτίνες του ήλιου σαν μια κόκκινη τσόχα ριγμένη πάνω στα φύλλα, ταλαντευόταν ελαφρά πέρα δώθε. Σε λίγο χάθηκε τελείως. Και εκείνη τη στιγμή άλλαξαν τα πάντα. Η γεμάτη ζωή πεδιάδα, που σάλευε διαρκώς και έβγαζε ήχους, ήταν πλέον νεκρή. Μια λεπτή, λευκή ομίχλη άρχισε να την καλύπτει. Αντιθέτως το δάσος ζωντάνευε. Τα δέντρα, που από το πρωί μόλις ακουγόταν ο ψίθυρός τους, άρχισαν να μιλούν, να φωνάζουν, να ταρακουνιούνται απλώνοντας τα χέρια τους το ένα στο άλλο. Όχι μονάχα τα δέντρα, αλλά και τα χόρτα της γης, τα ξερά φύλλα, τα κλαδιά, τα αναρριχητικά φυτά που τύλιγαν τους κορμούς, ακόμη και τα καφέ μανιτάρια με τα σκουροπράσινα βρύα είχαν ζωντανέψει”.

Εκτός από τη φύση, την οικολογία, τα ζώα και τον κόσμο της υπαίθρου, ο Σαμπαχαττίν Αλή στα διηγήματά του έχει τις γυναίκες και τον έρωτα ως θεματικούς άξονες. Ένα από τα διηγήματα διαδραματίζεται στην Αφρική, δύο στη Σμύρνη, ενώ άλλα έχουν απροσδιόριστο τόπο και χρόνο. Τα θέματά του κάθε άλλο παρά ανάλαφρα είναι και, σχεδόν όλα, έχουν τραγικό-ή δυσάρεστο- τέλος. Αυτό επισφραγίζει την πικρία που νιώθει ο συγγραφέας για το κατεστημένο και τα κακώς κείμενα του γύρω κόσμου, τα οποία και καταδικάζει. Ιδιαίτερα το διήγημα Τσιρκίντζε, το τελευταίο του βιβλίου, περιέχει μία καλά συγκαλυμμένη μομφή του συγγραφέα προς την πολιτική εκδίωξης των Ελλήνων από την Τουρκία και την πολιτική του τουρκικού κράτους γενικότερα υπέρ των δυνατών.

Ορισμένα από τα διηγήματα είναι αλληγορικά, ενώ όλα είναι γραμμένα με μεγάλη ευαισθησία και καλαισθησία στη γραφή. Ο συγγραφέας ασχολείται και με τον κόσμο του περιθωρίου, με τις πληγές της Ιστορίας που δεν έχουν ακόμη επουλωθεί, με μνήμες πολέμου και με την απληστία των ανθρώπων. Πολλά από τα διηγήματά του μπορούν κάλλιστα να θεωρηθούν διδακτικά, ενώ ένα από αυτά Το γυάλινο κτίριο, προσιδιάζει σε αλληγορία μύθου που θυμίζει τον Αίσωπο.

Το γεγονός ότι ο Σαμπαχαττίν Αλή ήταν ένας πραγματικός μάστορας του διηγήματος τεκμηριώνεται και από το γεγονός ότι αλλάζει ύφος και στυλ αφήγησης σε κάθε του διήγημα, σαν χαμαιλέοντας που αλλάζει διαρκώς χρώμα μέσα στο φυσικό του περιβάλλον. Κινείται με άνεση σε όλα τα αφηγηματικά πρόσωπα, από το πρώτο και το τρίτο, μέχρι και το απαιτητικό δεύτερο ενικό πρόσωπο και εγκιβωτίζει αφηγήσεις άλλων μέσα στην διήγηση του κυρίως αφηγητή.

Εν ολίγοις, πρόκειται για ένα βιβλίο έκπληξη, ένα μικρό διαμάντι της τουρκικής λογοτεχνίας στην πολύ καλή μετάφραση του θ. Ζαραγκαλή, το οποίο θα ωθήσει τους περισσότερους αναγνώστες να ανακαλύψουν και άλλα έργα του συγκεκριμένου συγγραφέα.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.