***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Πρόκειται για ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία του εικοστού αιώνα, ένα αριστουργηματικό έργο, το οποίο θα πρέπει να ταξινομηθεί τόσο στον μαγικό ρεαλισμό, όσο και στη μετααποικιοκρατική λογοτεχνία. Ένα μεταμοντέρνο μυθιστόρημα, στο οποίο η Ιστορία, η αλληγορία και το αυτοβιογραφικό στοιχείο συνυφαίνονται και αναμειγνύονται με τέτοιο τρόπο, ώστε ο μύθος, τα μαγικά στοιχεία, η Ινδική κουλτούρα και νοοτροπία και η καθημερινή πραγματικότητα, μέσα στο συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο της ανεξαρτησίας της Ινδίας από τη Βρετανική αποικιοκρατία, γίνονται ο καμβάς πάνω στον οποίο ο Ρούσντι φιλοτεχνεί αληθινά και φανταστικά γεγονότα, βασισμένα πάντα σε πραγματικά, για να δώσει την αλληγορική και λογοτεχνική σύνθεση της χώρας του.
|
Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρία μέρη, σε τριάντα κεφάλαια, τα οποία περιδιαβαίνουν τρεις γενιές ηρώων, με πρωταγωνιστή πάντα τον Σαλίμ στην πορεία της οικογένειάς του και κυρίως της πατρίδας του στην πάροδο τριάντα χρόνων. Το πρώτο μέρος καλύπτει τα χρόνια από το 1915-1947. Το δεύτερο ξεκινά από το 1947, τη χρονολογία της ανεξαρτησίας της Ινδίας και προχωρά ως το 1965 και το τρίτο καλύπτει την περίοδο από το 1970-1978.
Το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο κινείται είναι τα γεγονότα που σημάδεψαν τη νεότερη Ιστορία της Ινδίας. Από τον αγώνα για ανεξαρτησία στις συγκρούσεις ανάμεσα σε Μουλσουμάνους και Ινδουιστές και στα σύνορα της χώρας. Ταυτόχρονα μύθοι της αρχαίας Ινδίας, προφητείες και μαγεία εμπλέκονται όλα μαζί και δημιουργούν μια γοητευτική αφηγηματική πλοκή γεμάτη ένταση και κυρίως κινηματογραφική ροή, η οποία τονίζεται ιδιαιτέρως από τον συγγραφέα, καθώς οι περιγραφές, πολύ συχνά, γίνονται με την κινηματογραφική ορολογία και ο ίδιος μοιάζει να σκηνοθετεί ένα κινηματογραφικό ενσταντανέ: «Ζουμ στο δεξί χέρι του παππού», γράφει στη σελ. 55 και συνεχίζει: «Κοντολογίς: ο παππούς μου κρατούσε μια προκήρυξη. Κάποιος του την είχε βάλει στο χέρι (κόβουμε σε μακρινό πλάνο…)». Άλλωστε όπως γράφει σε άλλο σημείο: «Κανένας κάτοικος της Βομβάης δεν επιτρέπεται να μη διαθέτει βασικό κινηματογραφικό λεξιλόγιο».
Ο Ρούσντι επινοεί έναν ήρωα για να διηγηθεί μέσα από τη δική του ιστορία, την πορεία της Ινδίας. Γράφει ένα τεράστιο μυθιστόρημα γεμάτο αντιφάσεις και γεγονότα τόσα πολλά όσα κρύβει και η μεγάλη χώρα του. Πάσχει μαζί της και πονά για την τύχη της. Κι ενώ μέσα στις τεχνικές της αφήγησης που ακολουθεί υπάρχει πάντα μια ειρωνεία, ένα διάχυτο χιούμορ, αυτό που διαφαίνεται είναι τελικά ο θυμός του. Η οργή του απέναντι σε ό,τι η συνείδησή του αντιμάχεται. Επειδή για τον Ρούσντι η κατάκτηση της ανεξαρτησίας στην Ινδία, ο προσδιορισμός μιας νέας γενιάς που θα κληθεί να τη μετατρέψει σε ένα τόπο ευδαιμονίας αλλά θα ματώσει ανυπεράσπιστη από τις επιταγές ενός κατεστημένου συστήματος είναι γεγονότα οδυνηρά και ίσως ο μοναδικός λόγος της συγγραφής αυτού του βιβλίου εκ μέρους του.
Ο Σαλίμ Σινάι γεννιέται τα μεσάνυχτα της 14ης Αυγούστου του 1947, τη στιγμή που σύσσωμο το έθνος γιορτάζει την ανεξαρτησία του. Σύντομα θα ανακαλύψει ότι τόσο ο ίδιος όσο και τα άλλα παιδιά που γεννήθηκαν εκείνη τη στιγμή διαθέτουν μαγικές δυνάμεις. Δεν είναι τυχαίο που ο Ρούσντι μιλά για 581 παιδιά, τόσα είναι και τα μέλη του Ινδικού Κοινοβουλίου που θα σχηματιστεί και ξοδεύει τις διακόσιες πρώτες σελίδες του βιβλίου του έως ότου εντάξει τον Σαλίμ στα γεγονότα. Η ζωή ενός ανθρώπου χρησιμοποιείται με τον καλύτερο τρόπο για να δηλώσει τα γεγονότα της μετααποικιοκρατικής Ινδίας. Στο πρόσωπο του Σαλίμ απεικονίζεται η δύναμη της επόμενης γενιάς και ταυτόχρονα ο βασανισμός της.
|
Ο Ρούσντι κατηγορεί όλα όσα το σύστημα της χώρας του δημιούργησε. Οι άνθρωποι έχουν δυνάμεις να αλλάξουν τα πάντα ακόμα και τη ροή του συστήματος. Η αδράνεια είναι το μόνο τους πρόβλημα. Ο παραλυτικός λήθαργος στον οποίο μπορεί να περιπέσει μια κοινωνία, ως παράγοντας καθορισμού της μοίρας του είναι ο μοναδικός φόβος εκφυλισμού της. Και η παραίτηση από κάθε ελπίδα. Είναι συγκινητική η λέξη, την οποία επινοεί ο Ρούσντι για να δείξει το μέγεθος της απελπισίας στην οποία μπορεί να καταπνιγεί ένας λαός: «Ελπιδεκτομή», γράφει, «το στράγγισμα της ελπίδας» και φωνάζει στον αναγνώστη του ότι κανείς δεν μπορεί να τα βγάλει πια πέρα όταν έχει υποστεί τον ευνουχισμό της ψυχής του, την ελπιδεκτομή.
Η αφηγηματική τεχνική του μαγικού ρεαλισμού, η ενσωμάτωση δηλαδή των υπερρεαλιστικών στοιχείων στην αφήγηση με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην αμφισβητείται, σε καμιά περίπτωση, ο ρεαλισμός τους βρίσκει σ’ αυτό το βιβλίο μια αρμονική εφαρμογή. Ο Ρούσντι προσπαθεί να ενημερώσει τον αναγνώστη για όλα αυτά, ακριβώς για να προκαταβάλλει το γεγονός ότι μπορεί να πληγεί η αξιοπιστία του. «Και υπάρχουν τόσες ιστορίες που έχω να διηγηθώ, πάρα πολλές, με τέτοια πληθώρα από ζωές, γεγονότα, θαύματα, μέρη, φήμες, ένα τέτοιο συνονθύλευμα από απίθανα αλλά και κοινότυπα πράγματα», γράφει στην αρχή της αφήγησής του.
Και λίγο αργότερα συνεχίζει: «Τα περισσότερα σημαντικά γεγονότα της ζωής μας διαδραματίζονται κατά την απουσία μας». «Λάμπει μέσα μου εκείνο που αγνοώ μα ωστόσο λάμπει», όπως λέει ο Ελύτης και ο Ρούσντι επιστρατεύει τον μαγικό ρεαλισμό για να πάψει να αγνοεί ό,τι λάμπει. Και παραδίδει τη γνώση ως αλήθεια, ακόμα και όταν περιγράφει περιστατικά, όπως ο θάνατος του Σίβα, για τα οποία παραδέχεται μεταγενέστερα ότι τα έχει αλλάξει: «Την αλήθεια της μνήμης, γιατί η μνήμη έχει το δικό της, ιδιαίτερο είδος αλήθειας. Διαλέγει, αφαιρεί, αλλάζει, υπερβάλει, ελαχιστοποιεί, δοξάζει και δυσφημεί επίσης. Αλλά στο τέλος δημιουργεί τη ίδια της την αλήθεια[…]».
Και «την αλήθεια τη φτιάχνει κανείς ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα», όπως λέει ο Έλληνας νομπελίστας.
Η πραγματικότητα για τον Ρούσντι είναι θέμα προοπτικής άλλωστε. «Όσο πιο πολύ απομακρύνεσαι από το παρελθόν τόσο πιο συγκεκριμένο και αληθοφανές φαίνεται, αλλά όσο πλησιάζεις το παρόν, αναπόφευκτα γίνεται όλο και πιο απίστευτο».
Όλα συμβαίνουν με φυσικό τρόπο αν και η υπερβολή, άρρηκτα συνδεδεμένη με τον μαγικό ρεαλισμό, αλλά και με τη φιλοσοφία της χώρας του, υπάρχει, ίσως λιγότερο από την υπερβολή του Μάρκες στα 100 χρόνια μοναξιά ή του Μπόρχες.
Η γραφή του Ρούσντι διαφέρει από όσα μας φέρνει στο μυαλό ο όρος λατινοαμερικανικός μαγικός ρεαλισμός. Ωστόσο καταφέρνει με τη ανάγλυφη χρήση της γλώσσας που χρησιμοποιεί, τη ρωμαλέα ακριβολογία του και τον ποιητικό χρωματισμό, τον οποίο, ενίοτε, επιλέγει να της προσδώσει, να δημιουργήσει ένα σημείο αναφοράς στην παγκόσμια λογοτεχνία και να αναδείξει, με έναν εντελώς προσωπικό τρόπο και με τη συμμετοχή όλων των αισθήσεων, τη χαοτική αρμονία που διέπει την Ινδία στις αντιφάσεις της, στην καθημερινότητά της, στη νοοτροπία που αφορά σε θέματα έμφυλων και κοινωνικών διακρίσεων.
Πολλοί μελετητές του έργου του υποστηρίζουν ότι το βιβλίο έχει αυτοβιογραφικά στοιχεία. Τόσο ο Σαλμάν Ρούσντι όσο και ο Σαλίμ έχουν γεννηθεί το 1947, στις 15 Αυγούστου ο ήρωας, στις 19/7 ο συγγραφέας. Προέρχονται και οι δύο από παρόμοιες γονικές οικογένειες. Και των δύο ο παππούς από την πλευρά της μητέρας ήταν Μουσουλμάνος, η κουβερνάντα ονομαζόταν Μαίρη και ήταν μοναχογιοί. Μπορεί να υπάρχει μια δόση αλήθειας σε όλο αυτό μπορεί και όχι. Το σίγουρο είναι ότι σε κάθε περίπτωση ο συγγραφέας καταθέτει ένα βιβλίο σταθμό στην παγκόσμια λογοτεχνία και ως τέτοιο αξίζει να διαβαστεί.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
