***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Τι απομένει από τη φωτιά, Θωμάς Ψύρρας, Εκδόσεις Μεταίχμιο
“...ο ρωσικός κόσμος είναι από τη φύση του ολοκληρωτικός…”
Ένα βιβλίο που θα εκπλήξει και θα συγκλονίσει τους αναγνώστες είναι το νέο πόνημα του Θεσσαλιώτη λογοτέχνη Θωμά Ψύρρα “Τι απομένει από τη φωτιά“.
Όταν το συγκεκριμένο βιβλίο έφτασε στα χέρια μου είχα διαβάσει ήδη την περίληψή του και γνώριζα ότι η υπόθεσή του αφορά την πρωτοπρόσωπη εξιστόρηση σε μορφή επιστολής της ζωής ενός Ελληνοαρμένιου ονόματι Αρτέμ Αμπαριάν, την προσωπική του δηλαδή αυτοβιογραφία.
Όλοι γνωρίζουμε φυσικά το δράμα που έζησαν οι Αρμένιοι με τους διωγμούς το 1915 που εξαπέλυσαν εναντίον τους οι Νεότουρκοι στη Μικρά Ασία, οπότε, ελλείψει οποιασδήποτε άλλης πληροφορίας, θεωρούσα κι εγώ ότι το βιβλίο αναφέρεται στη γενοκτονία των Αρμενίων κατά την εν λόγω περίοδο. Όμως ο ήρωάς του, ο Αρτέμ, γεννήθηκε σε ένα χωριό της επαρχίας Τυρνάβου στη Θεσσαλία το 1924 και η μόνη αναφορά που γινόταν στα γεγονότα του 1915 είναι οι διώξεις και οι βιαιοπραγίες που βίωσε από πρώτο χέρι ο πατέρας του Αρτέμ, ο οποίος μετά από όλα αυτά μετανάστευσε στην Ελλάδα. Τότε, επομένως, πώς δικαιολογούνταν οι χαρακτηρισμοί που ο ίδιος ο Αρτέμ απέδιδε στον εαυτό του στην περίληψη του βιβλίου;
Ο Αρτέμ παραδέχεται ότι έζησε μια ολάκερη ζωή υπό τις ιδιότητες του διωγμένου, του ξένου, του εκπατρισμένου, του εξόριστου, του φυλακισμένου, του πρόσφυγα, του νεοφερμένου και του μετανάστη. Πώς όμως;
“Δεν γράφουμε για να πούμε τις σκέψεις μας ή όσα αισθανόμαστε. Γράφουμε για να αναμετρηθούμε με τη λευκή σελίδα. Γράφουμε για να εκδικηθούμε το κενό που κουβαλάμε μέσα μας“. Έτσι μας καταθέτει ο Αρτέμ στην αρχή της επιστολής του και αρχίζει, κατόπιν, να αφηγείται στον φίλο του τον Μιχάλη τον πολυτάραχο βίο του, εν έτει 1996, όντας εβδομήντα ετών και ζώντας πλέον στην Αργεντινή.
Ο Αρτμέμ ανέκαθεν, έχοντας μεγαλώσει στην Ελλάδα και μη γνωρίζοντας καλά τα αρμένικα, την πατρική του, δηλαδή, γλώσσα, θεωρούσε πατρίδα του τόσο την Αρμενία όσο και την Ελλάδα. Διαλαλεί ότι είναι συγχρόνως Έλληνας κι Αρμένιος, αυτή όμως η “κοσμοπολίτικη” ιδιότητά του θα του δημιουργήσει προβλήματα…
Η δίνη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου θα τον στρατεύσει στο αντάρτικο. Η οικογένειά του θα γνωρίσει τις διώξεις και τις βιαιότητες της άλλης πλευράς, εκείνης των μοναρχοφασιστών κατά τον ανερχόμενο εμφύλιο, γεγονός που θα τον κάνει μα ταχθεί με το μέρος των κομμουνιστών, πριν αποφασίσει τελικά να μπαρκάρει, ενώ ο αδελφός του, στρατευμένος με το Κόμμα, πολεμά στα βουνά.
Παρά τη σφοδρή επιθυμία του, του Αρτέμ και άλλων Ελλήνων κομμουνιστών, να δώσουν χείρα βοηθείας στους αριστερούς της Ελλάδας όταν πιάσουν λιμάνι στη μακρινή Πολωνία, εκείνοι δεν θα πιστέψουν κανένα τους. Αντίθετα, θα τους θεωρήσουν κατασκόπους των ιμπεριαλιστών δυτικών. Τότε θα αρχίσει η ατέλειωτη οδύσσεια του Αρτέμ, που θα σύρεται από στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στην ΕΣΣΔ, σε απάνθρωπες ανακρίσεις και φυλακές σε όλη τη διάρκεια των καλύτερων χρόνων της ζωής του, πριν κατορθώσει τελικά να απελευθερωθεί, μονάχα μετά από τον θάνατο του Στάλιν.
Από αυτή τη μεταχείριση ο Αρτέμ δεν θα συνέλθει ποτέ, ούτε όταν θα καταφέρει να συναντήσει ξανά τον αδελφό του στο Ουζμπεκιστάν, όπου είχαν καταφύγει πολλοί Έλληνες αριστεροί μετά από το το τέλος του Εμφυλίου. Και το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι ούτε ο ίδιος ο αδελφός του δεν θα πιστεύει τις ωμότητες που εκείνος υπέστη. “Ε, όχι και σαν τους Γερμανούς!” θα αναφωνήσει αγανακτισμένος ο αδελφός του, όταν ο Αρτέμ θα του εξιστορήσει την άθλια ζωή του στα στρατόπεδα, μην μπορώντας να πιστέψει ότι τελικά και οι Σοβιετικοί είχαν αποδειχτεί το ίδιο βίαιοι με τους ναζιστές. Χρόνια μετά την απελευθέρωσή του ο Αρτέμ θα αναγκαστεί να παραδεχτεί ότι “…ο ρωσικός κόσμος είναι από τη φύση του ολοκληρωτικός. Κι ένα ολοκληρωτικό καθεστώς δεν έχει καμιά ελπίδα βελτίωσης. Ο αυταρχισμός μπορεί να ανατραπεί, ο ολοκληρωτισμός ποτέ, γιατί δεν είναι σύστημα εξουσίας, αλλά νοοτροπία που ποτίζει τις συμπεριφορές και αλλάζει τον νου και τις καρδιές“.
Όταν όμως θα καταφέρει να φύγει και να βρει την αδελφή του στην Αργεντινή, θα έρθει κι εκεί αντιμέτωπος με τον ολοκληρωτισμό, αφού η Αργεντινή θα αναδείξει το 1973 τον δικτάτορα Πινοσέτ…
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε μία εξαιρετικά ρέουσα, φυσική, διανθισμένη με το γλωσσικό λαϊκό ιδίωμα της εποχής γλώσσα. Η κατάθεση ψυχής του βασανισμένου Αρτέμ θα συγκινήσει και τον πιο δύσκολο αναγνώστη, ενώ θα προσφέρει, παράλληλα, μία πολύ καλή ματιά στην ιστορία του τόσο βίαιου εικοστού αιώνα ανά την υφήλιο. Εν τέλει το συμπέρασμα του Αρτέμ δεν θα είναι άλλο από: “Φοβάμαι την Ιστορία που μας αλέθει στα σαγόνια της, φοβάμαι ότι κάθε στιγμή δεν ακούμε από αυτήν τίποτα, παρά μόνο αυτά που θέλουμε να ακούσουμε“.
Και, δυστυχώς για όλους μας, τα λεγόμενα του Αρτέμ, δια μέσου της εξαιρετικής πένας του Θωμά Ψύρρα, φαίνονται να επαληθεύονται από τις βιαιότητες της εποχής μας…
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
