***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Τι είναι ένας κάμπος, Νάσια Διονυσίου, Εκδόσεις Πόλις 

Αυτό είναι ο κάμπος, αυτό κι ο κόσμος –  πλάσματα μαζί, να υπερασπίζονται τ΄ανυπεράσπιστα”

 “ Όχι, αντίδοτο του κακού δεν γίνεται να είναι η λήθη, αλλά η μνήμη, σκέφτομαι, ακόμα κι αν πρέπει να επινοηθούν από την αρχή οι λέξεις, ώστε να μπορέσουν να περιγράψουν τα νέα πάθη των ανθρώπων, τα νέα λάθη τους, τον κάθε τους νέο δόλο- παλαιά ωστόσο όλα απαράλλαχτα”.

Η διατήρηση της μνήμης, είναι πρόθεση και επιταγή της Νάσιας Διονυσίου, όπως και πεποίθηση του ήρωά της, δημοσιογράφου, που του ζητήθηκε να καταγράψει αιτήματα και συνθήκες των όσων συνέβαιναν στα στρατόπεδα της Κύπρου, το 1947, περίοδο που αφεντικά του νησιού ήταν ακόμη οι ΄Αγγλοι. Τα όσα φρικτά μπορεί να διαπράξει ο άνθρωπος, δεν επιτρέπουν εφησυχασμό και η σύγχρονη αντιμετώπιση του ζητήματος των προσφύγων κρούει τον κώδωνα μιας εκ νέου εξέτασης των όσων έχουν συμβεί στο παρελθόν. Αυτό είναι προφανώς και το έναυσμα της συγγραφής της νουβέλας.

Μετά το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, πριν από την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, κρατήθηκαν σε στρατόπεδο της Αμμοχώστου 50.000 περίπου Εβραίοι πρόσφυγες, από διάφορους τόπους καταγωγής, που διασώθηκαν από τη ναζιστική λαίλαπα, μέχρι να προωθηθούν στην Παλαιστίνη, ενώ σε άλλο στρατόπεδο κρατήθηκαν Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου.΄Ολοι προσπαθούσαν να δραπετεύσουν.

Η συγγραφέας καταθέτει μαρτυρίες, τις οποίες μεταπλάθει λογοτεχνικά – δεν τις παραδίδει αυτούσιες πέραν ορισμένων φράσεων -,  προκειμένου να δημιουργήσει τον μύθο της νουβέλας της.

Η βασική αφήγηση αφορά ημερολογιακές καταγραφές ενός δημοσιογράφου που επισκέφθηκε τα στρατόπεδα για μια περίοδο δεκαπέντε ημερών, από την 26η Απριλίου 1947 μέχρι την Κυριακή, 11 Μαϊου του ίδιου έτους, αντιμετώπισε τον ανθρώπινο πόνο στο μέγιστο μέγεθός του και συγκλονίστηκε.

“Παράξενο, συλλογιέμαι, πώς χαράσσονται μέσα σου οι στερήσεις, με τι ασήμαντες αφορμές ξαναφανερώνονται ποια βάλσαμα σ΄απαλύνουν για να μη γείρεις  προς τη μεριά της απόγνωσης ή των λύκων”.

Η επίδραση των μαρτυριών στον δημοσιογράφο είναι  συντριπτική, ο πόνος των προσφύγων τον αναστατώνει ψυχικά, στοιχειώνει τα όνειρά του. Ωστόσο τον εντυπωσιάζει η πίστη και η δύναμη των ανθρώπων να επιζήσουν και να φθάσουν στον προορισμό τους.

“Με ξαφνιάζει αυτή η πίστη πως υπάρχει ακόμη καλό, τούτη η δύναμη μεσ΄απ΄τον ανεξάντλητο πόνο”.

Αξιοσημείωτες διακειμενικές αναφορές, από τη Βίβλο, τους ψαλμούς Δαυϊδ, στίχους των ποιημάτων του σημαντικού Γερμανού ποιητή Πάουλ Τσέλαν παρεισφρύουν στον κεντρικό ιστό της αφήγησης, ενώ ο ίδιος ο ποιητής εμφανίζεται με μεταφυσικό τρόπο στα όνειρα του αφηγητή δημοσιογράφου, ανασυνθέτοντας τη “Φούγκα του θανάτου”, από τα σημαντικότερα ποιήματα που γράφτηκαν για το Ολοκαύτωμα.

Η εικαστική Τέχνη επίσης, μεταφυσικά παρούσα με το “Οστεοφυλάκειο”, τον πίνακα του Πάμπλο Πικάσο, που ερμηνεύεται ως απεικόνιση των μαζικών δολοφονιών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, να στοιχειώνει τα όνειρα του αφηγητή.

Στην κεντρική αφήγηση παρεμβάλλονται τρία  διηγήματα. Τα δύο σχετίζονται με τους γηγενείς Κύπριους, και τον τρόπο που αντιμετώπισαν τους πρόσφυγες των δύο στρατοπέδων. Και το άλλο, με τον τίτλο “ Θάλασσα” σχετίζεται με το γενικότερο, ευρωπαϊκό ζήτημα των Εβραίων και ειδικότερα με τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης.

ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ: Μια Κύπρια αγρότισσα αντιλαμβάνεται στον κήπο της έναν Γερμανό αιχμάλωτο να κλέβει πορτοκάλια.΄Εντονο το δίλημμα αν πρέπει να τον καταδώσει στις αρχές ή να τον βοηθήσει.

“Ναι, για να πνάσει* ένα κορμί μπορεί και να του φτάνει μια στεγνή γωνιά ώσπου ν΄αναφανεί ο ήλιος, γιατί και το κορμί γέρνει πάντα προς τη μεριά της ζωής, ακόμα κι αν πέρασε μέσα από την κόλαση, ακόμα κι αν την έφτιασε ο ίδιος την κόλαση”. * να πνάσει = ν΄αναπαυτεί

ΘΑΛΑΣΣΑ: Όταν οι Άγγλοι επέτρεπαν στους κρατούμενους να πάνε για μπάνιο εκείνη σκεφτόταν ότι κάπως έτσι ηχεί η ελευθερία.

“Έτσι σαν τη βουή των κυμάτων, σαν φτερούγισμα όλων των περιστεριών που πέταξαν ποτέ, όλων των ανέμων που φύσηξαν, σαν χλιμίντρισμα άγριων αλόγων”.

Δεν θυμάται τον τόπο της, θυμάται το σεφαραδίτικο τραγούδι της μάνας της για τη μεγάλη φωτιά της Σαλονίκης. Θυμάται τους συρμούς αργότερα, τα βαγόνια που έφευγαν και κανέναν αποχαιρετισμό.

ΝΕΡΟ: Ο νεαρός Κύπριος, προμηθεύει με νερό το στρατόπεδο, τα παιδιά των προσφύγων τα βάζει κρυφά μέσα στο τάνκερ και τα πάει βόλτα στο περβόλι τους, κι εκείνα του δίνουν χρώματα, μπογιές να ζωγραφίζει. Θα τους προσφέρει φράουλες με την ευχή της μάνας του, μέρες Πάσχα είναι!

Η Νάσια Διονυσίου φέρνει στο φως μια σχετικά άγνωστη πτυχή της περιπετειώδους πορείας των Εβραίων προς την Παλαιστίνη, και πολλές μικρές ιστορίες των ανθρώπων που συνθέτουν την μεγάλη Ιστορία της φυλής. Συναρτά νοερά την ιστορία των Εβραίων με αυτή των Βαρωσιωτών Κυπρίων που τότε υπήρξαν φιλοξενούντες και σήμερα ζουν έχοντας χάσει το βιος και τον τόπο τους, πρόσφυγες κι αυτοί στο ίδιο το νησί τους.

Η γραφή της εξαιρετική, συνδυάζει τον ρεαλισμό με το μεταφυσικό στοιχείο, την καθαρή ελληνική γλώσσα με την κυπριακή διάλεκτο, και την άνετη χρήση της σεφαραδίτικης. Το ποιητικό και λυρικό στοιχείο, εμπλουτίζει το κείμενό της λογοτεχνικά, ενώ είναι προφανής η μεγάλη και σοβαρή έρευνα γύρω από το θέμα της.

Η νουβέλα της αφορά μια μαρτυρία, που αξίζει από κάθε άποψη να αναγνωσθεί.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.