***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Ο Αμερικανός συγγραφέας και συνθέτης, Πωλ Μπόουλς, γεννήθηκε το 1910 στο Κουήνς της Νέας Υόρκης και μαγεμένος από την ευρωπαϊκή και γαλλική λογοτεχνία ειδικότερα, ταξίδεψε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1931, όπου γνώρισε και ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με λόγιους, σαν τη Γερτρούδη Στάιν, τον Ζαν Κοκτώ, τον Έζρα Πάουντ και τον Κρίστοφερ Ίσεργουντ. Κατά τη «μόδα» της εποχής, ο Μπόουλς έζησε για πολλά χρόνια, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στη Βόρειο Αφρική σαν «εκπατρισμένος» συγγραφέας, πριν και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπό την εποπτεία του Ααρών Κόπλαντ, ο Μπόουλς διέπρεψε πρώτα στο χώρο της κλασσικής μουσικής και ήταν εκείνη την εποχή που γνώρισε για πρώτη φορά τη σύντροφο της ζωής του, Τζέιν, με την οποία έμελλε να έχει μία τρικυμιώδη και συχνά τοξική σχέση.  Η δεκαετία του 1930 υπήρξε μία περίοδος συνεχών μετακινήσεων για τον νεαρό τότε Μπόουλς, που βρέθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Κεντρική Αμερική. Μετά τη λήξη του Πολέμου, ο Μπόουλς αφιερώθηκε περισσότερο στη συγγραφή διηγημάτων και μυθιστορημάτων και αποφάσισε, κάποια στιγμή, να μεταβεί στο Μαρόκο, όπου τότε είχαν ήδη εγκατασταθεί διάφορες λογοτεχνικές «παρέες». Οι περιπέτειές του στην Ταγγέρη και άλλες γειτονικές πόλεις, όπως και η εξέλιξη της σχέσης του με τη Τζέιν, την περίοδο εκείνη, αποτέλεσαν τη βάση για το πρώτο και ίσως το σημαντικότερο μυθιστόρημά του, «Τσάι στη Σαχάρα», το οποίο ολοκλήρωσε το Μάιο του 1948.

Ηλικιακά πιο κοντά στη γενιά των «Μπιτ» λογοτεχνών, από ότι στη «Χαμένη γενιά», του Χέμινγουεϊ και του Φιτζέραλντ, ο Μπόουλς θέλησε, όσο έζησε στο Μαρόκο, να γνωρίσει τον τοπικό τρόπο ζωής και να δοκιμάσει εμπειρίες άγνωστες ακόμη τότε στο Δυτικό Κόσμο. Στα πρότυπα, ίσως, του Αντρέ Ζιντ, ο οποίος υπήρξε ένας από τους πρώτους Δυτικούς συγγραφείς που αποφάσισε να ζήσει σε μια τέτοια χώρα, τόσο διαφορετική από το κοσμοπολίτικο Παρίσι ή τη Νέα Υόρκη, ο Μπόουλς γνωρίζει τον αραβικό πληθυσμό του Μαρόκο και καπνίζει μαζί τους «ματζούν» (ένα είδος χασίς που φτιάχνεται στην περιοχή αυτή), ενώ δεν διστάζει να περάσει νύχτες σε καφέ των αμιγώς αραβικών συνοικιών. Αν και ο Μπόουλς υπήρξε ενθουσιασμένος με τη νέα του αυτή πατρίδα, η σύντροφός του, Τζέιν, που βέβαια πάλευε παράλληλα με τους δικούς της δαίμονες, δεν μπόρεσε ποτέ να εγκλιματιστεί σε μία τόσο ξένη για τα δικά της στάνταρ χώρα, η οποία εξαιτίας του ισλαμικού καθεστώτος ήταν σαφώς αντιξοότερη για μία γυναίκα από ότι για έναν άντρα. Αν και το «Τσάι στη Σαχάρα» είναι μυθιστορηματικό και η εποχή στη ζωή του συγγραφέα που περιγράφει δεν ήταν μία από τις περιόδους που βρέθηκε στο Μαρόκο μαζί με τη Τζέιν, το θέμα του είναι ακριβώς αυτό και σκιαγραφεί όλες τις δυσκολίες που πέρασε η σχέση τους, κάτω από τον καυτό ήλιο της Αφρικής.

Το «Τσάι στη Σαχάρα» υπήρξε ένα έργο, τόσο αυτοβιογραφικό, όσο και διορατικό, καθώς προέβλεψε μερικές από τις τραγικές περιπέτειες της μετέπειτα ζωής του Μπόουλς. Όπως και ο Πορτ στο βιβλίο, έτσι και ο συγγραφέας αρρώστησε το 1954, με τυφοειδή πυρετό, όταν επέστρεψε από τη Γαλλία στην Ταγγέρη, μαζί με τη Τζέιν. Η σχέση της Κιτ, στο βιβλίο, με τον Τάννερ και οι ερωτικές τις απιστίες απέναντι στον Πορτ γενικότερα, ανταποκρίνονται σε μεταγενέστερες σχέσεις της Τζέιν με φίλους και άλλα πρόσωπα στη ζωή του ζευγαριού. Όπως η σχέση του Φράνσις Σκοτ με τη Ζέλντα Φιτζέραλντ οδηγήθηκε από το κακό στο χειρότερο, εξαιτίας τόσο του αλκοολισμού του πρώτου, όσο και της σχιζοφρένιας της δεύτερης, έτσι και η σχέση του Πωλ με τη Τζέιν Μπόουλς είχε άσχημη κατάληξη, εξαιτίας του εθισμού του πρώτου στο χασίς και μιας λανθάνουσας ψυχικής νόσου της δεύτερης, που της προκάλεσε δύο εγκεφαλικά επεισόδια και την οδήγησε σε ένα πρόωρο και άδοξο τέλος. Ακόμη ένα ρόλο έπαιξε, βέβαια, και η σεξουαλικότητα του ζευγαριού, μιας και τόσο η Τζέιν, όσο και ο Πωλ, ενίοτε, είχαν παράλληλες, ομοφυλοφιλικές σχέσεις.

Το μεταπολεμικό Μαρόκο του Μπόουλς είναι το επίκεντρο του αργότερου Μοντερνισμού στη λογοτεχνία και την Τέχνη γενικότερα. Οι Δυτικοί λόγιοι είχαν αγανακτήσει με την ιμπεριαλιστική και καταστροφική πολιτική των κυβερνήσεων των χωρών τους και ταξίδευαν αναζητώντας μια πιο αυθόρμητη ζωή, που να επιτρέπει τον ερωτισμό και τη δημιουργία. Το «Τσάι στη Σαχάρα», βέβαια, κάθε άλλο παρά ονειρικό είναι, με πολλές από τις περιπέτειες των κεντρικών χαρακτήρων να έχουν εκβάσεις που θυμίζουν περισσότερο εφιάλτη. Ο Μπόουλς δεν ανήκει, σε καμία περίπτωση, στο είδος εκείνο των λογοτεχνών που ωραιοποιούν τα πράγματα για να προπαγανδίσουν μια ιδέα ή ένα τρόπο ζωής. Η καθημερινότητα στη Σαχάρα είναι σκληρή και η σχέση της Δύσης με την Αφρική αναπόφευκτα καταστροφική και για τις δύο κουλτούρες. Η αποδοχή του συμπεράσματος αυτού δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση για τον συγγραφέα, μιας και κατά τη διάρκεια της καριέρας του προσπάθησε με μανία να κατανοήσει σε βάθος τον τρόπο ζωής στο Μαρόκο και κατέγραψε ή μετέφρασε έργα τοπικών λογοτεχνών που θεώρησε σημαντικά, τα οποία η Δύση θα συνέχιζε να αγνοεί μέχρι και σήμερα, αν εκείνος δεν τα είχε «περισώσει».

Αποτελώντας το συνδετικό κρίκο και ως ιστορική φιγούρα, αλλά και από λογοτεχνικής άποψης, μεταξύ της γενιάς του 1920 και εκείνης του 1940 και του 1950, ο Μπόουλς «έφερε κοντά» τη Γερτρούδη Στάιν και τον Κοκτώ με τον Άλλεν Γκίνσμπεργκ και τον Γουίλιαμ Μπάροουζ (ο οποίος διέμενε επίσης στην Ταγγέρη, την εποχή που βρισκόταν εκεί ο Μπόουλς). Ως λογοτεχνικό έργο, το «Τσάι στη Σαχάρα» δεν παρουσιάζει μεν τα σουρεαλιστικά και ψυχεδελικά στοιχεία που εμπεριέχει το «Γυμνό Γεύμα» (1959), για παράδειγμα, αλλά, στεκούμενο πιο κοντά στον «Ξένο» (1947), του Καμύ, ή κάποιο από τα τελευταία έργα του Φιτζέραλντ σαν γραφή, πραγματεύεται ένα θέμα που το τοποθετεί σε μία μεταγενέστερη εποχή από εκείνα. Η αξία του Μπόουλς, γενικότερα, και του βιβλίου αυτού, ειδικότερα, δεν έχει επισημανθεί όσο θα έπρεπε. Σχεδόν 74 χρόνια αργότερα, το «Τσάι στη Σαχάρα» (που έγινε κάποτε ταινία, από τον Ιταλό σκηνοθέτη, Μπερνάρντο Μπερτολούτσι) παραμένει το ίδιο φρέσκο και ζωντανό με την εποχή που πρωτοκυκλοφόρησε.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.