***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***
Όχι τι λες, αλλά τι κάνεις έχει σημασία. Σωστά; Δεν είναι και τόσο σίγουρο…
Παραδοσιακά τα λόγια θεωρούνται υποδεέστερα σε αξιοπιστία και βαρύτητα από τις πράξεις, και ακόμα περισσότερο τα λόγια που έμειναν πνοή αγέρα χωρίς να αποτυπωθούν ποτέ στο χαρτί. Κι όμως, λόγια και μόνο λόγια μπορούν να έχουν συνέπειες μετρήσιμες και αντίκτυπο ορατό σε αυτό ακριβώς που χαρακτηρίζεται εξωτερική, υλική πραγματικότητα.
Ένας νομικός γνωρίζει πολύ καλά ότι, κατ’ αρχήν, ο τύπος που περιβάλλει τις συναλλαγές ώστε να είναι έγκυρες είναι η προφορική συμφωνία. Δίνεις τον λόγο σου και αυτό αρκεί για να δημιουργήσει δικαιώματα και να γεννήσει υποχρεώσεις. Αντίστοιχα, λόγια πάλι μπορούν να προσβάλλουν, να θίξουν ή να μειώσουν, βάζοντας σε μπελάδες αυτόν που απρόσεχτα τα ξεστόμισε, κατακρημνίζοντας υπολήψεις, ευσεβείς πόθους και προσδοκίες, και βλάπτοντας ανεπανόρθωτα ανθρώπινες σχέσεις.
Η λογοτεχνία χρωστάει θησαυρούς ανυπολόγιστης αξίας στην προφορική παράδοση. Η όψιμη καταγραφή θρύλων, παραμυθιών, στίχων δημοτικών τραγουδιών δεν αναιρεί τη φύση τους ως λογοτεχνικών ειδών τα οποία, από τη δημιουργία τους μέχρι και να καταγραφούν, περνούσαν από στόμα σε στόμα χωρίς να παρεμβληθεί μολύβι και χαρτί. Τα έπη του Ομήρου είναι το κορυφαίο τέτοιο παράδειγμα στον δυτικό κόσμο, αλλά και οι φυλές της Αφρικής, που στηρίζονται αποκλειστικά στις αφηγήσεις των μεγαλύτερων ώστε να διατηρείται η πολιτισμική τους ταυτότητα, λένε σοφά πως κάθε φορά που ένας ηλικιωμένος άνθρωπος πεθαίνει, είναι σαν να καίγεται μια βιβλιοθήκη.
Αν η δύναμη του λόγου είναι τέτοια που να διαμορφώνει πραγματικότητα με απτές συνέπειες, να αποτυπώνει πολιτισμικές ταυτότητες και να τις διασώζει στο πέρασμα των αιώνων, γίνεται αντιληπτό πόσο ξεπερασμένη είναι η εμμονή των θετικιστών στην ασφάλεια που δίνει η καταγραφή. Έπεα πτερόεντα, μπορεί να αναφωνήσουν, και πράγματι, τα λόγια πετούν, χάνονται, αλλάζουν, ενώ τα γραπτά μένουν ανέπαφα όσα χρόνια κι αν περάσουν – εκτός κι αν κάποια καταστροφή του υλικού τους φορέα τα σβήσει κι αυτά. Το ερώτημα όμως που ανακύπτει είναι: τι άραγε αντικατοπτρίζει καλύτερα τη διαρκώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα και τις αενάως επαναπροσδιοριζόμενες ανθρώπινες σχέσεις;
Χωρίς να παραγνωρίζεται η χρησιμότητα της γραπτής αποτύπωσης σε πρακτικά ζητήματα, δεν παύει να ισχύει ότι αμετάβλητο και σταθερό είναι μόνο κάτι νεκρό. Ο προφορικός λόγος, σε αντίθεση με τον γραπτό, έχει την ευελιξία να διατηρεί ανέπαφο το κουκούτσι της εμπειρίας και παράλληλα να αντανακλά την πραγματικότητα της χρονικής στιγμής κατά την οποία εκφέρεται. Αν επιμένει η ανάγκη της αξιοπιστίας του γραπτού λόγου, ίσως θα έπρεπε να συλλογιστεί κανείς μήπως ο ίδιος απαξιώνει τον λόγο του, ή μήπως ο ίδιος δεν έχει μάθει ότι, όσες διαβεβαιώσεις κι αν έχει, ακόμα και γραπτές, απλούστατα, όπως διδάσκει ο Ηράκλειτος… ‘‘τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’ αυτό μένει’’.
Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.
