***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

“Ο ταχυδρόμος της Έσης”  σε μετάφραση και επίμετρο του  Θοδωρή Παρασκευόπουλου   από τις εκδόσεις Πόλις 

Χθες το βράδυ είδα ένα όνειρο. Μάλλον όλα οφείλονταν σε εκείνες τις σκηνές που μετέδιδαν τα δημοσιογραφικά μέσα. Έδειχναν ολόκληρες σειρές από επιβλητικά τρακτέρ να κατηφορίζουν τον εθνικό δρόμο. Είχαν προσαρμόσει στις οροφές τους μερικά πανό με συνθήματα για μια καλύτερη ζωή, για λίγη δικαιοσύνη μες σε αυτόν τον άγριο καιρό. Κάτι επαναστατικό είχε ξυπνήσει εντός μου και έβλεπα κιόλας τον εαυτό μου ντυμένο ένα κίτρινο γιλέκο να κατεβαίνω αποφασισμένος για ένα δυο δίκαια αιτήματα. Ο παλμός περίσσευε, κάθε ώρα που περνούσε, με κάθε χιλιόμετρο που διανύαμε, η καρδιά μας φλογιζόταν με εκείνη τη θέληση που έχουν οι άνθρωποι όταν βρίσκονται εμπρός στις αλλαγές του καιρού. Βρισκόμουν στο κρισιμότερο σημείο του ονείρου όταν σήμανε ο ήχος του ξυπνητηριού. Όλα πήγαν στράφι λοιπόν, συλλογιζόμουν καθώς περίμενα τον καφέ μου να κρυώσει. Σκέφτηκα να ανοίξω τον τηλεοπτικό δέκτη, ίσως είναι ο μόνος τρόπος για να βρω έναν κοινό τόπο με τη μέρα που ήδη δείχνει τα δόντια της. Σκέφτηκα και άλλα όταν στην κάμερα μίλησε εκείνος ο τύπος με το κίτρινο γιλέκο του. Πίσω του οι σύντροφοι έγνεφαν “ναι” σε κάθε του κουβέντα και τότε πείστηκα πως εκεί έξω καμιά φορά γράφεται ιστορία όταν εμείς δεν το υποψιαζόμαστε.

Έκανα να φύγω, μα τότε χτύπησε η πόρτα. Οπλίστηκα με θάρρος καθώς σκέφτηκα πως ίσως κιόλας οι αρχές να ξέρουν πως εδώ μέσα μεγαλώνει η ιδέα μιας επανάστασης. Για μια στιγμή δείλιασα, είπα να διαφύγω από το παράθυρο μα ύστερα μέτρησα τους ορόφους και τους βρήκα πολλούς, ακόμη και για έναν ήρωα όπως εγώ. Είπα λοιπόν μέσα μου, “εμπρός, ότι είναι να γίνει ας γίνει” και άνοιξα την πόρτα . Απ’έξω στεκόταν ένας τύπος με κίτρινο γιλέκο. Ζήτησα συγνώμη και έτρεξε μέχρι την τηλεόραση. Ήταν ο ίδιος, ακριβώς ο ίδιος τύπος με εκείνον στο τηλεοπτικό ρεπορτάζ. Λιγοψύχησα μα η φωνή του επισκέπτη με διέκοψε. Και τότε , απρόθυμα, σχεδόν φοβισμένα κατευθύνθηκα στην είσοδο του σπιτιού. Ο τύπος με το γιλέκο του και τα μαύρα γυαλιά του ηλίου περίμενε υπομονετικά και όλο κοιτούσε γύρω του, σαν τάχα να βρισκόταν μονίμως υπό καθεστώς παρακολούθησης ή τέλος πάντων σε μια κατάσταση επίμονης απειλής.

“Είμαι ο ταχυδρόμος”. Απάντησε με ένα συγκρατημένο χαμόγελο όμως δεν έφτανε. Εκείνος επέμεινε. “Είμαι ο ταχυδρόμος” και με κοίταξε με νόημα, λιγάκι εκνευρισμένος είναι η αλήθεια. “Χαίρω πολύ”, απάντησα, “έχετε κάτι για μένα; Συνήθως οι λογαριασμοί αφήνονται κάτω στο τραπεζάκι έξω από το ασανσέρ. Δεν χρειαζόταν να μπείτε στον κόπο”, προσέθεσα. Όμως εκείνος παράμενε ανένδοτος, εκκωφαντικά αινιγματικός. Κοίταξε άλλη μια φορά πίσω του, έβγαλε τα γυαλιά ηλίου και με κοίταξε ως μες στην ψυχή μου, τόσο βαθιά με κοίταξε. “Είμαι ο ταχυδρόμος, ο ταχυδρόμος της Έσης”. Ε πάει αυτό ήταν, πείστηκα πως ο τύπος ήταν ολότελα τρελός. Πώς του ‘ρθε η Έση και αυτή εδώ η φάρσα; Σικάγο γίναμε ή απλά σκέτο ψυχιατρείο. Κανείς δεν ξέρει πια αν βρίσκεται μέσα ή έξω από ένα τέτοιος μέρος. Ο τύπος ωστόσο αποτελούσε σίγουρη περίπτωση κάποιου ψυχικά ασταθούς που ‘χε βρει τον τρόπο να διαφύγει της προσοχής των νοσοκόμων και τώρα έσκαγε πλάκα στα μούτρα των λογικών. Και όλα αυτά πρωί πρωί, όταν όλες μας οι άμυνες παραμένουν υπό δοκιμασία.

“Είμαι ο ταχυδρόμος της Έσης”. Επανάλαβε το παραλήρημα του που περιοριζόταν σε αυτές τις λίγες λέξεις. Από τη μέσα τσέπη του γιλέκου του έβγαλε ένα λεπτό βιβλιαράκι, μου το ´δωσε επιτακτικά, φόρεσε τα γυαλιά του, κούμπωσε το γιλέκο του, με φίλησε σταυρωτά, ψιθύρισε κάτι σαν “ο αγώνας τώρα ξεκινάει” και έγινε καπνός. Μόνο διακριτική δεν θα μπορούσες να πεις την έξοδο εκείνου του ανθρώπου. Ένα δυο, τρία μαρσαρίσματα του θηριώδους τρακτέρ που είχε μπλοκάρει την κυκλοφορία και η πόλη επανήλθε στον πρότερο ρυθμό της. Και εγώ; Εγώ απέμεινα με το λεπτό βιβλιαράκι τα χέρια και την απορία για το πώς ένας ταχυδρόμος από την Έση θα μπορούσε να μπερδευτεί τόσο πολύ και να παραδώσει αυτό το βιβλίο, όχι σε κάποιο αρχοντικό του Μεγάλου Δουκάτου αλλά στο διαμερισματάκι μου, κάπου στην Αθήνα, σε κάποιον σαν όλους τους άλλους, κάποιον που ζει σαν αστός και στοχάζεται σαν ημίθεος. Ή απλά σαν έναν παράφρονα αγαπητέ Κωστή Παλαμά που ένας θεός ξέρει πώς τρύπωσες μες σε αυτές τις λέξεις. Έκλεισα πίσω μου την πόρτα, επέστρεψα στη θέση μου , ο καφές είχε κρυώσει, η ώρα είχε περάσει. Εκείνο το βιβλιαράκι είχε στο εξώφυλλό του μια προοπτική της Δρέσδης του 1830, εκεί που κάποτε γράφτηκε λίγη από την μεγάλη, λαϊκή ιστορία της Ευρώπης. Ο όχλος είχε εισβάλλει στον χώρο όπου φυλάσσονταν οι φάκελοι και έκαιγε τα πάντα. Έπειτα κοίταξα το όνομα του συγγραφέα. Γκέοργκ Μπύχνερ. Αυτό το σύγγραμμα που ‘χε φθάσει στα χέρια μου με κάποιον παράδοξο τρόπο, από εκείνους που συμβαίνουν στις πόλεις, έφερε ένα ωραίο σύνθημα στο εξώφυλλό του. “Πόλεμος στα παλάτια, ειρήνη στις καλύβες!”, έγραφε με πλαγιαστά γράμματα, ακριβώς πάνω από το λογότυπο των εκδόσεων. Αυτό το τολμηρό φυλλάδιο είχε στοιχειοθετηθεί στις εκδόσεις Πόλις υπό τη μεταφραστική επίβλεψη και το επίμετρο του Θόδωρου Παρασκευόπουλου. Μέχρι εκεί όλα καλά, μα καθώς κανείς περνούσε στο περιεχόμενό του, έβρισκε όλα εκείνα τα στοιχεία που προσέδιδαν στο βιβλίο έναν χαρακτήρα επαναστατικό, ίσως και ολίγο τρομοκρατικό. Και μόνο που σκέφτηκα τη λέξη, κοίταξα γύρω μου, ήπια λίγο νερό και αποφάσισα να μην είμαι εφεξής τόσο απρόσεκτος.

Το βιβλίο ξεκινούσε με ορισμένες οδηγίες για τη διακίνησή του. Μερικοί κανόνες εμπιστευτικότητας καθόριζαν όσα θα έπρεπε κανείς να προσέξει κατά την παράδοση εκείνου του βιβλίου. ¨Πρέπει να φυλάξουν το βιβλίο έξω από το σπίτι τους, σε περίπτωση που το βρει η αστυνομία”, έγραφε ο πρώτος κανόνας των συνωμοτών. Και εγώ που το είχα πάρει και μάλιστα με ελαφρά την καρδιά, τι τέλος θα ‘χα αλήθεια; Η ανάσα μου γίνηκε νευρική, το χρώμα μου πήγε περίπατο, ένα κορνάρισμα κάτω στον δρόμο με έκανε να χάσω την ψυχραιμία μου. Έπειτα συνήλθα, λιγότερο ανήσυχος πια, καθώς εκείνοι οι κανόνες αφορούσαν τους επίδοξους κατόχους του βιβλίου στο Ντάρμστατ κάποιον Ιούλη του 1834. Έπειτα πέρασα στο κυρίως πιάτο του συγγράμματος και διάβασα με προσοχή όσα ο νεαρός Μπύχνερ επεσήμανε για το κόστος της ζωής και τις ληστρικές πολιτικές των πλούσιων γαιοκτημόνων εις βάρος του απλού λαού. Στις επόμενες σελίδες δίχως καμιά διάθεση υπεκφυγής ή απόκρυψης της αλήθειας ο συγγραφέας καταμαρτυρούσε όλες εκείνες τις πρακτικές, τις αβλεψίες, τον χαρακτήρα των κραταιών ιδιοκτητών γης που μπορούσαν να σκλαβώσουν ολόκληρο τον κόσμο. Βασιλιάδες και στέμματα έπαιρναν όσα τους αναλογούσαν σε εκείνον τον παλιό κόσμο που έμελε να περάσει μέσα από τις φωτιές του πολέμου για να μην βρει τελικά το θαυμαστό τρόπο που θα περνούσε, λέει τη δικαιοσύνη στα χέρια των ανθρώπων. Ένα κείμενο τολμηρό, με διάπυρες απόψεις, ένα ευθύ “κατηγορώ” απέναντι στις πρακτικές των ανώτερων, κοινωνικών τάξεων που απομυζούσαν τους χωρικούς και κρατούσαν τη ζωή τους στην απελπισία και την απόγνωση. Η καινούρια τάξη των αστών που θα αναπαρασταθεί από τους Γάλλους εξπρεσιονιστές λίγο καιρό μετά δεν διαθέτει την παραμικρή τρυφερότητα, την ελάχιστη διάθεση συμπαράστασης στα πλήθη που δοκιμάζονται κάτω από κάθε καιρό.

Λίγο ακόμη και θα ‘χα πειστεί πως εκείνο το βιβλίο είχε γραφτεί για τη δική μας εποχή. Πέρα από την ψυχική ανάταση που προκαλούσε διεγείροντας το ήθος και το αίσθημα δικαιοσύνης του αναγνώστη, διέθετε χαρακτηριστικά δημοσιογραφικής σχεδόν έρευνας. Καθόλου αναμενόμενο για τον καιρό που πραγματευόταν. Με τις αναλυτικές του αναφορές κατόρθωνε να στερεώσει γερά τα επιχειρήματά του που γύρευαν κάτι καλύτερο από εκείνη τη σκληρή και φριχτή ζωή που κρατούσε τα μεγάλα πλήθη καθηλωμένα σε έναν βίο ανέχειας και στέρησης. Ο κύριος Παρασκευόπουλος, εξίσου αινιγματικός και εκείνος παραχωρούσε στο δεύτερο μέρος εκείνου του βιβλίου όλα όσα ήταν απαραίτητα για να μπορέσει κανείς να εννοήσει τον καιρό αλλά και τη θέση στην οποία βρισκόταν η κοινωνία όταν ο Μπύχνερ έγραφε μία προς μία τις άγριες λέξεις του.

Στον δέκτη εμφανίστηκαν ξανά τα τρακτέρ. Η πόρτα χτύπησε, ανίδεος για όσα επρόκειτο να συμβούν άνοιξα δίχως να ρωτήσω. Η μαμά θα με μάλωνε τώρα και θα’χε δίκιο. Απ’έξω στέκονταν μερικοί γραφειοκράτες, σίγουρα τέτοιοι θα ‘ταν καθώς με παρατηρούσαν αγέλαστοι, τοποθετημένοι σε σχηματισμό επιθέσεως. Μάλιστα ο πίσω αριστερά κρατούσε ένα σκοινί και σχεδόν γελούσε πίσω από το γιακά της καμπαρτίνας τους που έκρυβε φροντισμένα το πρόσωπό του. Με ρώτησαν αν είχα κάποια παράξενη επίσκεψη σήμερα το πρωί, κάνοντας όλη αυτήν την ώρα προσπάθειες για να διακρίνουν κάτι μεμπτό μες στο σπίτι. Απάντησα πως δεν με επισκέφτηκε κανείς και έπειτα ζητώντας ευγενικά να αποχωρήσουν, τους επεσήμανα πως με βάση το ρολόι μου θα πρέπει άμεσα να φύγω για τη δουλειά. Τότε ήταν που με ρώτησαν, δίχως περιστροφές. “Ξέρετε τον ταχυδρόμο της Έσης;”. Χρειάστηκε να σκεφτώ πριν απαντήσω. Για μια στιγμή φοβήθηκα μα έπειτα σαν να βρήκα το κουράγιο μου. “Ναι, πώς. Πέρασε από εδώ σήμερα το πρωί”. Ο έξω αριστερά σάστισε, με κοίταξε και είπε. “Δεν το αρνείσαι δηλαδή; Μπράβο!”, είπε ή πάλι κάτι τέτοιο, καθώς ο νους μου είχε θολώσει και σαν τον ήρωα της χθεσινοβραδινής ταινίας έψαχνα τρόπο διαφυγής. Εκείνος μου δόθηκε όταν ο τύπος με το γιλέκο φάνηκε στο πλατύσκαλο του κλιμακοστασίου. Σφύριξε δυνατά, εγώ αμέσως κατάλαβα, με ένα βήμα έφθασα στην κουζίνα, ο έξω αριστερά όρμησε, μια διαφήμιση που τον ενδιέφερε καθώς φαίνεται – νομίζω ήταν για αποσμητικά και δικαίως καθώς βρωμούσε από το κεφάλι σαν κάθε άλλο σπάνιο ψάρι- τον έκανε να χάσει λίγη ώρα. Αφού είπε το τραγούδι των τίτλων με πήρε στο κυνήγι, εγώ διέφυγα κάτω από την σιδερώστρα με τόση χάρη που μόνο ένα χολιγουντιανό αστέρι μπορεί να έχει. Οι άλλοι με περίμεναν, σίγουροι, βέβαιοι πως με έχουν του χεριού τους. Μα δεν υπολόγιζαν πως με μια κίνηση κατακτημένη από ατέλειωτα καλοκαίρια φρίσμπι στις κατειλημμένες πια αμμουδιές της Αττικής, θα έσωζα την περίσταση. Το σύγγραμμα πέταξε πάνω από τα κεφάλια τους, ξεγέλασε τους φορείς της αστικής τάξης και προσγειώθηκε στα χέρια του τύπου με το κίτρινο γιλέκο. Τότε όλοι θύμωσαν και είπαν να μου ορμήξουν μα το ξυπνητήρι επέμενε και η Δευτέρα είχε έρθει πια. Πριν ξυπνήσω για τα καλά, σκέφτηκα “όνειρο στ’όνειρο” και έβαλα τα γέλια με τα τερτίπια του μυαλού μου και το υποσυνείδητο που καθώς λένε μας καθορίζει σιωπηρά.

Πλάι μου ο “ταχυδρόμος της Έσης” με την Δρέσδη σε πρώτο πλάνο να καίγεται απ’ άκρη σ’άκρη. Συλλογίστηκα πως έξω από τον δικό μου ηρωισμό, πως πέρα από τη φαντασία μου που καμιά φορά παίρνει φωτιά, βιβλία σαν αυτό των εκδόσεων Πόλις διαθέτουν τον χαρακτήρα μιας υπενθύμισης. Μια υπόμνηση της ζωής που δεν αλλάζει, του μέλλοντος που μάλλον φαντάζει με ένα παρόν σε παρατεταμένη διάρκεια. Βιβλία όπως αυτό του Μπύχνερ που θα καταλήξει στα είκοσι τέσσερα μόλις χρόνια του ως αποτέλεσμα της επιδημίας τύφου που ξεσπάει στην Ευρώπη διαθέτουν τη δύναμη να μιλούν για την ιστορία που νομίζουμε πως προχωράει μαζί μας. Μα στ’αλήθεια μόνο η μαρτυρία της ζωής μας παραμένει και το θάρρος μερικών που σε πείσμα της στενής μας ματιάς, μπορούν πλατιά και γλαφυρά να εποπτεύσουν τη ζωή μας. “Ο Ταχυδρόμος της Έσης” γραμμένος σχεδόν δυο αιώνες πίσω, μας χαρίζει μια γεύση μελαγχολίας, καθώς λογαριάζουμε πόσα λίγα άλλαξαν σε τούτο τον κόσμο. Μα έπειτα σαν κάτι να ξυπνάει στην ψυχή μας, σαν κάτι να επαναφέρει στο προσκήνιο τα λόγια του Πλουτάρχου που θέλει το μυαλό μια φωτιά έτοιμη να ανάψει και όχι ένα δοχείο που θα πρέπει να γεμίσει από το ανώφελο ετούτης της ζωής.

“Ο ταχυδρόμος της Έσης”, του Γκέοργκ Μπύχνερ σε μετάφραση και επίμετρο του Θοδωρή Παρασκευόπουλου. από τις εκδόσεις Πόλις, διακινείται ελεύθερα πια. Ακόμη.

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.