***Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη***

Ο Stephen King, στις 21 του Σεπτεμβρίου του 2017 μ.Χ., έκλεισε 70 χρόνια ζωής. (Τουλάχιστον στο σύμπαν όπου ανήκει ο πλανήτης Γη. Σε άλλα σύμπαντα δεν γνωρίζω.)

Έτσι, λόγω αυτών των γενεθλίων του, η Γαλλική τηλεόραση, το κανάλι ΗΒ1 συγκεκριμένα, πρόβαλε εδώ και καιρό, είτε κλασσικά του έργα που έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση ή και στα δύο, είτε τηλεοπτικές σειρές επίσης βασισμένες στα έργα του.

Ως γνωστό, (τουλάχιστον σε όσους παρακολουθούν το έργο του), ο King συχνά διαφωνούσε με το πώς μεταφέρονταν μυθιστορήματά του ή και διηγήματά του είτε στον κινηματογράφο είτε στην τηλεόραση.

Αξιομνημόνευτη είναι η διάσημη και φωναχτή διαφωνία του με την μεταφορά του Shining από τον Stanley Kubrick. Την είχε φωνάξει αυτή την διαφωνία. Είχε γράψει γράμματα και είχε μιλήσει σε συνεντεύξεις. Ανοιχτά καθαρά και ξάστερα. Και όχι μόνο για αυτή την μεταφορά. Αλλά και για άλλες. Αλλά αυτή ήταν η διασημότερη και η πλέον εμβληματική.

Ένα μνημειώδες αριστούργημα της 7^ης τέχνης, το Shining του Stanley Kubrick, δεν άρεσε στον συγγραφέα του βιβλίου στο οποίο είχε βασιστεί. «Αγγίζει τα όρια της βλασφημίας και μόνο η σκέψη!» θα πουν κάποιοι, τότε. Πόσο μάλλον να το εκφράσεις με τέτοια ξεφωνητά.

Θυμάμαι, στην παρουσίαση του Dr. Sleep, στο Παρίσι,

Stephen King «Θα γράφω μέχρι να μου ρουφήξει την ψυχή ο Θεός.» του Γιώργου Γλυκοφρύδη

είχε ερωτηθεί, όσον αφορά στην σχέση των βιβλίων του με τις κινηματογραφικές μεταφορές, και είχε εκφραστεί ξανά με τον ίδιο ξεκάθαρο τρόπο. Ειδικά για το Shining, μιας και η συνέχεια του Shining είναι το Dr. Sleep.

Οπότε, εδώ έχω μια δυο σκέψεις για τον “δάσκαλο”.

Τα έργα του Stephen King καταγράφουν την Αμερική μιας συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας, τόσο εύστροφα και με τέτοια εξονυχιστική ακρίβεια, που γίνονται επιτομές ηθογραφίας. Και καθώς τηρούν απόλυτα το “ομιλείτε δια παραβολών”, αποφεύγοντας τις ψυχαναλυτικές περιπέτειες ενός Philip Roth, ας πούμε, τραβούν απευθείας τον αναγνώστη μέσα στο πηγάδι.

Όμως, καθώς υπάρχει δεδομένη επανάληψη ηρώων και δραματουργικών σχημάτων, (πιθανά λογικό με τέτοιο αδιανόητο αριθμό μυθιστορημάτων και διηγημάτων και όχι μόνο), είναι αδύνατο να μην υπάρξει αφηγηματική κοιλιά σε όλα τα επίπεδα. Και σε πάρα πολλά από τα μυθιστορήματα.

Όμως, ενώ αυτή κοιλιά συγχωρείται από τον αναγνώστη, καθώς γνωρίζει το έργο του συγγραφέα πάρα πολύ καλά, (μιας κι αν δεν το γνωρίζει ο ίδιος σίγουρα του το έχουν γνωρίσει άλλοι που του σύστησαν τον συγγραφέα· αν και τόσο εξαιρετικά διάσημος συγγραφέας δεν έχει ανάγκη από συστάσεις), το σίγουρο είναι πως από τον θεατή μιας κινηματογραφικής ταινίας ή τηλεοπτικής σειράς βασισμένης σε κάποιο από τα μυθιστορήματά του, δεν συγχωρείται διόλου.

Έτσι λοιπόν, κάποιοι εκ των μεγάλων σκηνοθετών που εμπνεύστηκαν από τα βιβλία του και αποφάσισαν να τα μεταφέρουν, τα κινηματογραφικά έργα που παρήγαγαν, ήταν άλλα έργα. Ιδίως στο αφηγηματικό επίπεδο. Αλλά και στο δραματουργικό.

Μικρή σημείωση περί δικαιωμάτων: Η πώληση ενός μυθιστορήματος για μεταφορά στον κινηματογράφο δεν δίνει δεδομένα λευκή σελίδα στον σκηνοθέτη και στον σεναριογράφο. Εξαρτάται από την συμφωνία.

Έτσι λοιπόν, όπως ο ίδιος ο King είχε πει στην παρουσίαση του Dr. Sleep, προτιμούσε πάντα να δίνει λευκή σελίδα στους σκηνοθέτες και στους σεναριογράφους παρά να παρεμβαίνει στο έργο τους. Αναγνωρίζοντας (λέει) την διαφορά της τέχνης τους.

Όμως, επί της ουσίας δεν ίσχυε κάτι τέτοιο. Επί της ουσίας, συχνότατα, μετά από τις αρχικές μεταφορές των έργων του, εκφραζόταν ανοιχτά υπέρ ή κατά. Οπότε ο επόμενος σκηνοθέτης ή ήταν φοβισμένος, (λογικό, καθώς μία πιθανή αναίρεση του έργου του που βασίζεται σε έναν King από τον ίδιο τον King σήμαινε τον πιθανό μελλοντικό θάνατό του ως καλλιτέχνη), ή απαιτούσε πλήρη πώληση δικαιωμάτων.

Έτσι, κάποια στιγμή, ο King, απηυδισμένος από τα (λογικά και νόμιμα) παράπονα των studio, αποφάσισε να μεταφέρει ένα μυθιστόρημά του στον κινηματογράφο, μόνος του. Το οποίο και σκηνοθέτησε και έγραψε. (Ως σενάριο.) Κάπως σαν “να τους δείξει τι εννοεί όταν λέει ότι καταστρέφουν τα βιβλία του”. Και αυτό ήταν το περίφημο Maximum Overdrive. 1986. Εδώ, το teaser trailer:

Μέχρι και αυτό εκείνος το είχε φτιάξει. Η απόλυτη δημιουργική τύφλωση.

Δεν θα παραθέσω εδώ τα παραλειπόμενα των back stage γεγονότων ή και του post production που κυκλοφορούν πια ως ανέκδοτα στις κινηματογραφικές σχολές αλλά και στα forum του σινεμά, πρώτον γιατί δεν έχει κάποιο νόημα και δεύτερον γιατί σκοπός του άρθρου δεν είναι η γελοιοποίηση ενός εκ των σημαντικότερων συγγραφέων του 20^ου αιώνα. Θα πω μόνο πως στην παρουσίαση του Dr. Sleep, ενώ ο ίδιος ο King αφηγήθηκε το πόσο τραγικό λάθος του ήταν η δημιουργία του Maximum Overdrive, κάποιος πετάχτηκε από το κοινό και του φώναξε «Ήταν καταπληκτική η ταινία!», οπότε ο King σχολίασε «Κάποιος εδώ μέσα έχει πάρα πολύ κακό γούστο…» Η πλέον θαρραλέα ακύρωση έργου από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Λογικό. Αν δεν έχεις τέτοιο θάρρος με το ίδιο σου το έργο δεν θα ήσουν ο King.

Όμως, παρόλα αυτά, έως σήμερα, το αριστουργηματικό Shining του Stanley Kubrick δεν το εγκρίνει. Δεν εκφράζεται καν θετικά. Λέει «Πάρα πολύ ωραίο. Μια χαρά κάνατε. Ευχαριστώ.»

Έχω μία σκέψη όσον αφορά στο γιατί δεν του άρεσε, αλλά δεν είναι για αυτό το άρθρο.

Έτσι, όπως είπα στην έναρξη του άρθρου, λόγω αυτών των γενεθλίων του, η Γαλλική τηλεόραση, το κανάλι ΗΒ1 συγκεκριμένα, πρόβαλε εδώ και καιρό, είτε κλασσικά του έργα που έχουν μεταφερθεί στον κινηματογράφο ή στην τηλεόραση ή και στα δύο, είτε τηλεοπτικές σειρές επίσης βασισμένες στα έργα του.

Σε κάποιες από αυτές τις μίνι τηλεοπτικές σειρές, ή τις τηλεταινίες, ο King ήταν ο ίδιος στην εκτέλεση παραγωγής ενώ ταυτόχρονα ήταν και ο σεναριογράφος του τηλεοπτικού σεναρίου. Αυτά τα δύο, εφόσον ήταν και ο συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο βασίζονταν η τηλεταινία, τον έκαναν ουσιαστικό δημιουργό της σειράς ή τηλεταινίας. Ο υποβιβασμός του σκηνοθέτη σε κινηματογραφιστή, και του κινηματογραφιστή σε χειριστή της κάμερας, ήταν κάτι παραπάνω από εμφανής. Μάλιστα, σε μία μεταφορά του περίφημου ΙΤ, (το συγκεκριμένο έχει μεταφερθεί κάμποσες φορές είτε ως κινηματογραφική ταινία είτε ως σειρά είτε ως τηλεταινία), τα αδιανόητα λάθη φαίνονταν με κλειστά τα μάτια…

Αλλά το σημαντικό δεν ήταν αυτό, κατά την ταπεινή μου γνώμη, το σημαντικό ήταν το εξής: Την εξαιρετική ηθογραφία, (και όχι μόνο αυτή αλλά ας σταθούμε σε αυτή), ο King, στα μυθιστορήματά του, την επιτυγχάνει ως συγγραφέας. Όταν αυτή την ηθογραφία προσπαθεί να την μεταφέρει ο ίδιος στο σινεμά ή στην τηλεόραση και όχι κάποιος σκηνοθέτης και σεναριογράφος, αποτυγχάνει πλήρως. Και αποτυγχάνει ακολουθώντας παιδαριώδη μονοπάτια αποτυχίας. Ως κάποιος που ενώ είναι υδραυλικός αποφάσισε να φτιάξει ένα αυτοκίνητο χωρίς ποτέ να συμβουλευθεί ούτε καν έναν μηχανικό αυτοκινήτου.

Έτσι, προσπαθώντας να μεταφέρει όλη την αφηγηματική δομή του μυθιστορήματος σε επίπεδο αράδας, καθώς θεωρεί πως έτσι θα αποδώσει απόλυτα το μυθιστόρημά του, κάνει την αφηγηματική δομή του κινηματογράφου ή της τηλεόρασης, πουλόβερ μεγέθους xxl φορεμένο σε άνθρωπο στα όρια της κλινικής ανορεξίας.

Έτσι, όταν ο King προσπαθεί την ηθογραφία στο σινεμά ή στην τηλεόραση, τα οποία δεν γνωρίζει διόλου μα διόλου, αποδίδει ένα b movie. Και προδίδει το ίδιο του το έργο.

Το έργο του King δεν είναι b fiction, ούτε και pulp fiction όπως η κριτική παλιά τον είχε κάνει να πιστέψει, αλλά κορυφαία λογοτεχνία.

Οι κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές ταινίες, όμως, που έχει φτιάξει ο ίδιος ή που έχει επιμεληθεί ο ίδιος, είναι εξαίσια b movie.

Βέβαια, τίποτε από όλα αυτά δεν μας απασχολεί. Είμαστε fan. Τον αγαπάμε βαθιά.  Χρόνια πολλά, Stephen King. 

Happy 70th birthday, Stephen King

Georges Glykofrydis

Ακολουθήστε τo Literature.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλα τα νέα για τον πολιτισμό και την επικαιρότητα από την Ελλάδα και τον Κόσμο.